१

LV. Mirum in auro cælando' inclaruisse neminem, ar gento multos. Maxime tamen laudatus est Mentor, de quo supra diximus. Quatuor paria ab eo 3 omnino facta sunt: ac jam nullum extare dicitur, Ephesia Dianæ templi, aut Capitolini incendiis. Varro et æreum signum ejus habuisse scripsit. Proximi ab eo in admiratione Acragas, et Boëthus, et Mys' fuere. Extant hodie omnium opera in insula Rhodiorum: Boëthi apud Lindiam Minervam: Acragantis in templo Liberi patris, in ipsa Rhodo, Baccha Centaurique cælati in scyphis: Myos, in eadem æde, et Silenus, et Cupidines. Acragantis et venatus in scyphis magna fama. Post hos' celebratus est Calamis et Antipater, quique Satyrum in phiala gravatum somno collocavisse verius, quam cælasse dictus est, Stratonicus. Mox Cyzicenus Tauriscus." Item Ariston et Eunicus Mitylenæi laudantur, et Hecatæus: et circa Magni Pompeii ætatem Praxiteles," Posidonius Ephesius, Lædus Stratia

t

8

CAP. LV. 1 Mirum aurum calando cod. Dalec. -2 Idem codex, tantum.— 3 Ita codd. Harduin. et Dalec. cum edd. Harduin. 1. 2. 3. et recentt. paria denique ab eo Gronov. et al. vett.-4 Gronov. et al. ante Harduin. dicitur. Ephesia Diana templum jacet, Capitolium incendiis. Vet. Dalec. ac Capitolium. Mox, Varro se areum al. ap. Dalec.-5 Cod. Dalec. et B. emicuere.—6 Minerram in templo cod. Dalec.-7 Ita ex codd. Harduinus et recentt. magnam famam habuit. Post hos edd. vett. et Gronov. Cupidines, et venatio in scyphis.

NOTE

sustineri voluit.' Consulatum ambo gessere simul anno Urbis cCCCLXXII. et CCCCLXXVI. Censuram, post Consulatum, ut quidem Fasti ferunt.

P De quo supra diximus] Lib. VII. cap. 39.

4 Quatuor paria] Vasorum, sive scyphorum. Vide Notas et Emend.

num. 35.

Et Boëthus] Bonds Carthaginiensis statuarius, de quo Pausanias in Eliac. prior. sive lib. v. pag. 319.

Et Mys] Meminit hujus Pausanias Attic. lib. 1. pag. 51. Martialis item VIII. 51. Quis labor in phiala? docti Myos? anne Myronis? Mentoris hæc manus est? au, Polyclete, Delph. et Var. Clas.

tua? Et XIV. 95. cujus lemma, 'Phiala aurea cælata:' 'Quamvis Callaico rubeam generosa metallo; Glorior arte magis; nam Myos iste labor.'

Calamis] Dicemus de eo inferius, et de Stratonico.

u Mox Cyzicenus Tauriscus] Meminit hujus iterum Plinius xxxvi. 4. ubi a Tralliano marmorum cælatore diversum esse admonet.

Praxiteles] Argentarius, de quo Cicero de Divin. lib. 1. pag. 189. Diversus a statuario altero, de quo lib. XXXIV. qui ccc. ferme annis hunc antecessit.

Plinius.

12 Z

tes,9" qui prælia armatosque cælavit: Zopyrus, qui Areopagitas, et judicium Orestis, in duobus scyphis H-S. XII.1°* æstimatis. Fuit dein Pytheas, cujus duæ unciæ x. venierunt." Ulysses et Diomedes erant in phialæ emblemate, Palladium surripientes. Fecit idem et cocos magiriscia appellatos, parvulis potoriis, sed e quibus ne exempla 12 quidem liceret exprimere, tam opportunaa injuriæ subtilitas erat. Habuit et Teucer crustarius 3 famam. Subitoque ars hæc ita exolevit, ut sola jam vetustate censeatur, usque adeo '4 attritis cælaturis, ne figura discerni possit, auctoritas constet. Argentum medicatis aquis inficitur, atque etiam afflatu salso, sicut in mediterraneis Hispaniæ.

Magna fama post hos cod. Dalec.-8 Onychus Vet. Dalec.-9 Stratites cod. Dalec.-10 Cod. Dalec. in d. s. pondo XII.-11 Ita Mss. Reg. 2. et 3. In Ms. Voss. et Editione principe, duæ unciæ XX. venierunt. Sestertia decem sunt Gallicæ monetæ libræ 1945. Duas autem uncias intellige pedis Romani uncias duas, vel, ut vulgo loquimur, duos pollices. Nempe diameter emblematis fuit duarum unciarum. Ulysses et Diomedes Palladium surripientes sæpe occurrunt in antiquis gemmis.' Brotier. duæ unciæ X. venierunt etiam Vet. Dalec. binæ unciæ X. &c. edd, Harduin. 1. 2. 3. et recentt. binæ unciæ viginti, &c. edd. vett. et Gronov.-12 Cod. Dalec. exemplaria.— 13 Vox crustarius deest in cod. Dalec.-14 Vet. Dalec. censeatur. Attamen usque ad.

NOTÆ

Lædus Stratiates] Reg. 2. Ledis thracides. An Leostratides?

* H-S. XII.] Ita Reg. 2. librique editi: hoc est, duodecim sestertiis, sive duodecim millibus sestertium nummum: quæ monetæ nostræ libræ sunt 1200. Ciacconii conjecturas nullo probabili argumento nixas, hoc loco, ad alia properans, nihil moror.

num' dixit et Seneca de Consol. ad Helv. cap. 13. Celsus 11. 9. 'Opportuniores hæ partes injuriæ sunt, quæ jam male habent.'

b Habuit et Teucer c. famam] In libris editis, Habuit et Teucer crustarius famam. At vocem eam insititiam, crustarius, non Reg. 2. non alius probatæ fidei codex agnoscit: cui voci si quis nihilominus nosse velit quæ vis subsit, consulat Gothofredum in Cod. Theod. xv. 7. pag. 375. A crustis vasisque potoriis crustatis nomen inprimis habent crustarii. Sunt antem crustæ genus emblematis, quod vasculis inserebatur: idemMagiriscia] Μαγειρίσκια, 2 μάγει- que, cum um vellent, detrahebatur, pos, coquus, deminuta voce.

☐ X. venierunt] Ita Mss. omnes, non viginti, ut editi: hoc est, decem sestertiis, seu decem sestertium millibus quæ Gallicæ monetæ li. bras efficiunt omnino mille: majore, ut apparet, pretio, quam superiores scyphi.

a Tam opportuna] Sic libri omnes, etiam Mss. Hoc est, adeo facile lædebantur. Sic 'contumeliæ opportu

quemadmodum et emblemata. Tullius in Verrem VI. 'Crustæ aut emblemata detrahuntur.'

c Argentum medicatis aquis] Quæ

h

d

k

LVI. In argenti, et auri metallis nascuntur etiamnum pigmenta, sil et coeruleum. Sil proprie limus est. Optimum ex eo quod Atticum vocatur. Pretium in pondo libras, X. II. Proximum marmorosum, dimidio' Attici pretio. Tertium genus est pressum, quod alii Syricum vocant ex insula Syro. Jam quidem et ex Achaia, quo3 utuntur ad picturæ umbras. Pretium in libras, H-S.+ bini. Dupondiis vero detractis, quod lucidum vocant, e Gallia * veniens: hoc autem et Attico ad lumina1 utuntur: ad abacos, non nisi marmoroso, quoniam marmor in eo resistit amaritudini calcis. Effoditur et ad xx. ab Urbe lapidem, in montibus. Postea uritur, pressum appellantibus qui adulterant. Sed esse falsum exustumque amaritudine apparet, quoniam resolutum in pulverem est. Sile pingere instituere primi Polygnotus et Micon," Attico duntaxat. Hoc secuta ætas ad lumina usa est: ad umbras autem Syrico et Lydio. Lydium Sardibus emebatur, quod nunc omittunt.6°

m

CAP. LVI. 1 Ita ex codd. Harduinus et recentt. Pretium in libras XXXII. Proximum. . . . sub dimidio Gronov. et vulgg.-2 Scyricum v. ex i. Scyro Gronov. et al. ante Harduin.-3 Vet. Dalec. eo.-4 Pretium in libras hujus H-S. Gronov. et al. ante Harduin. Mox, Dipondiis Gronov.-5 Vet. Dalec. et quoniam.-6 'Ita bene Editio princeps. In codd. Regg, omittunt. Sine auctoritate recentiores editiones, obmutuit.' Brotier. omittunt etiam cod. Dalec.

NOTE

sunt sapore aliquo, aut medica vi præditæ, quales sunt quæ minerales

.vocantur.

d Sil proprie] Terra lutea, quam Expav Græci ex re ipsa vocant: Ocre jaune, sed præcipuæ notæ ac splendoris: unde sil lucidum appellatur Xxxv. 17. Vide Agricolam in Bermanno, pag. 452. et seq.

e Optimum] Ita Diosc. v. 108.

1 Pretium in pondo libras X. II.] Ita Reg. 2. Hoc est, denarii duo: Gallicæ monetæ, asses sedecim. In libris hactenus editis, Pretium in libras XXXII. sine ulla pretii nota.

* Marmorosum] Lapidosum. Diosc. v. 108. ochram probat inprimis ǎ

θον.

h Pressum] Obscurum, nubilum, fuscumque, σκοτεινὸν, ἀμαυρὸν, Ocre de Rut, qui est d'un jaune brun. Presso saturum opponitur, kaтakopés.

1 H.S. bini] Sive asses Romani quinque e nostris, tantum quaterni.

3 Dupondiis] Assibus duobus.

E Gallia] E Biturigibus Cubis : unde nunc quoque, Ocre de Berri.

1 Ad lumina] In picturis. Le jour d'un tableau, les parties éclairées.

m Ad abacos] Dicemus de hujus vocis insolentiore significatu, quem hoc loco habet, xxxv. 1. et 13.

* Micon] Græcis Μίκων et Πολύ

a

LVII. (XIII.) Coeruleum arena est. Hujus genera tria fuere antiquitus. Ægyptium, quod maxime probatur. Scythicum,' hoc diluitur facile: cumque teritur, in IV. colores mutatur, candidiorem nigrioremve.d Præfertur huic etiamnum Cyprium. Accessit his Puteolanum et Hispaniense, arena ibi confici coepta. Tinguitur autem omne, et in sua coquitur herba, bibitque succum. Reliqua confectura eadem quæ chrysocolle. Ex coeruleo fit, quod vocatur lomentum: perficitur id lavando terendove: hoc est cœruleo candidius. Pretia ejus, X. X. in libras: coerulei, X. VIII. Usus in creta, calcis impatiens. Nuper ac

g

h

CAP. LVII. 1 Scyricum cod. Dalec. Atticum Vet. ejusdem.-2 Gronov. et al. vett. terendove, et hoc est . Pretia ejus XXIII. in libras cærulei XVIII. Vet. Dalec. terendoque, &c. cod. Dalec. terendove hoc, &c. Mox,

NOTE

YvwTos. De his dicemus libris sequentibus.

• Quod nunc omittunt [obmutuit] Reg. 2. ommitunt. Credo, pro omittunt.

a Cœruleum] Obsolevit istud jamdudum, inque ejus locum successit alterum simile, quod ex cyaneo lapide Lazuli parant: vocantque ultramarinum, Outremer.

b Hujus genera tria] Theophrastus duo nativi cœrulei genera agnoscit, Scythicum, Cypriumque : factitii tertium, Ægyptium scilicet. Sic enim ille περὶ λίθων, pag. 11. Καὶ κυανὸς, ὁ μὲν αὐτοφυής· ὁ δὲ σκευαστὸς, ὥσπερ ἐν Αἰγύπτῳ. Γένη δὲ κυανοῦ τρία· ὁ Αἰγύπτιος, καὶ Σκύθης, καὶ τρίτος ὁ Κύ. πριος βέλτιστος δ ̓ ὁ Αἰγύπτιος εἰς τὰ ἄκρατα λειώματα· ὁ δὲ Σκύθης εἰς τὰ ὑδαρέστερα σκευαστὸς δ ̓ ὁ Αἰγύπτιος.

c In IV. colores] Theophr. loc. cit. p. 11. et 12. Þaoì d' oi rà pápμaкa τρίβοντες, τὸν μὲν κυανὸν ἐξ ἑαυτοῦ ποιεῖν χρώματα τέτταρα· τὸ μὲν πρῶτον ἐκ τῶν λεπτοτάτων λευκότατον· τὸ δὲ δεύτερον, ἐκ τῶν παχυτάτων μελάντατον. Ait e cæruleo trito fieri quatuor colores:

nempe binos, hoc est, magis minusve candidum, e cæruleo tenuissimo: e crassissimo totidem, hoc est, magis aut minus nigrum.

d Candidiorem nigrioremve] Addidere Plinii interpolatores, crassiorem tenuioremve, ex Theophrasti verbis, opinor, perperam intellectis. Non habent eas voces Mss. codices ulli.

e Et in sua coquitur herba] Peculiaris fuisse generis eam herbam indicat. Nos glastum esse seu isatim arbitramur: de qua alibi Plinius, lib. nempe XXII. cap. 2.

Quæ chrysocolla] De confectura Chrysocollæ dictum est cap. 26. libri hujus.

Lomentum] Aeiwua, nunc cœruleum lotum, tritumque, et magis dilutum significat.

h Pretia ejus, X. X. in libras] Hoc est, denarii decem: monetæ nostræ asses octoginta. Prins legebatur, Pretia ejus XXIII. in libras: cœrulei XVIII. pro X. VIII. hoc est, denariis octo, monetæ nostræ quaternis assibus et sexagenis.

cessit et Vestorianum 3 ab auctore appellatum. Fit ex Ægyptii levissima parte: pretium ejus, X. XI. in libras.4 k Idem et Puteolani usus, præterque ad fenestras: vocant cyanon.61 Non pridem apportari et Indicum est coeptum, cujus pretium X. VIII. in libras.7 m Ratio in pictura ad incisuras," hoc est, umbras dividendas ab lumine. Est et vilissimum genus lomenti, quidam tritum vocant, quinis assibus æstimatum. Coerulei sinceri experimentum in carbone9 ut flagret: fraus, viola arida decocta in aqua, succoque per linteum expresso in cretam Eretriam. Vis ejus in medicina, ut purget ulcera. Itaque et emplastris adjiciunt: item causticis. Teritur autem difficillime 10 sil. In me

8

creta. Nam calcis est, &c. Vet. Dalec.-3 Nestorianum Gronov. et al. ante Harduin.-4' Nota denarii abest a codd. Regg. et Editione principe; at est supplenda. Male recentiores editiones, X. I. in libras.' Brotier. XL. in libras Gronov. et al. vett.-5 Gronov. et al. vett. præterquam.—6 ' Ita bene emendavit Cl. Durand. In codd. Regg. vocant cyllon. In recentioribus, vocant cælon.' Brotier. Vet. Dalec. vocant pacilon.-7 Gronov. et al. ante Harduin. cujus pretium XVII. in libras.-8 Cod. Dalec. subtilissimum.— 9 Hæc, in carbone, absunt a cod. Dalec.-10 Ita codd. Harduini et Dalec. cum edd. Harduin. 1. 2. 3. et recentt. Teritur difficillime edd. vett. Gronov.

NOTÆ

i Usus in creta] Tectorio e creta, non item e calce, cœruleum comniode illinitur.

j Vestorianum] Vide Notas et Emend. num. 36.

* X. XI. [X. I.] in libras] Denarius unus in libras: monetæ Gallicæ asses octo. Prius typi sic edebant, XL. in libras.

1 Vocant cyanon [colon] Mss. Reg. 2. et alii, cyllon vocant.

m X. VIII. in libras] Denarii octo, monetæ nostræ asses 64.

n Ad incisuras] Commissuras ipse appellat xxxv. 11. ubi de picturæ arte: Tandem se ars ipsa distinxit, et invenit lumen atque umbras differentia colorum alterna vice sese excitante. Deinde adjectus est splendor, alius hic quam lumen: quem, quia inter hoc et umbram esset, appellaverunt tonon: commissuras vero

colorum

et transitus, harmogen.' Quid enim commissura et transitus colorum, quam luminis et umbræ, quæ ex varietate colorum finnt, divisio? Id qui ex arte efficiunt, apud nos dicuntur, Arrondir une figure, lui donner du relief, par le moyen des jours et des ombres.

• Fraus, viola] Ut in cœrulei experimento Plinius, sic etiam et in sile probando Vitruvius violam asciscit, VII. 14. pag. 148. Itaque tinctores,' inquit, 'cum volunt sil Atticum imitari, violam aridam conjicientes in vas cum aqua, confervefacere faciunt ad ignem : deinde cum est temperatum, conjiciunt in linteun, et inde manibus exprimentes, recipiunt in mortarium aquam ex violis coloratam, et ex ea Eretriam perfundentes, et eam terentes, efficiunt silis Attici colorem.'