Itaque 27 insisManus trahunt *

mis partibus ducitur. Convallis et intervalla substructis canalibus junguntur. Alibi rupes inviæ cæduntur, sedemque trabibus cavatæ præbere coguntur. Is qui cædit, funibus pendet, ut procul intuentibus species ne ferarum quidem,269 sed alitum fiat. Pendentes majore ex parte librant, et lineas itineri præducunt. tentis vestigiis hominis locus non est. omne vitium in sportis.28 Id genus terræ urium vocant.29 Ergo per silices calculosve ducuntur, et urium evitant. Ad capita dejectus in superciliis montium piscina cavantur : ducentos pedes in quasque partes, et in altitudinem denos. Emissaria" in his quina pedum quadratorum ternum 3° fere

f Canalibus alveisque, qui fiunt e trabibus ligneis. Is qui rupem sublimem cædit.

Et ductis lineis præsignant iter, qua cædenda rupes est, qua corrivandus amnis. i Ad locum unde aqua primum dejici incipit in convallem.

nov. et al. vett. Mox, ducitur convallis, &c. cod. Dalec. Convalles Vet. Dalec. -25 Alibi r. vivæ c. s. t. cavatis cod. Dalec.-26 Gronov. et al. ante Harduin. species nefaria quidem. Mox, sed quidem sublimium alitum.—27 Alii ap. Dalec. præfigunt, ideo quod.-28 Ita hunc locum desperatissimum emendavit eruditus Harduinus: nec infeliciter. Mallem tamen manu trahunt. Nam cum per funes eundum sit, et plenis sportis graves ascendant, manibus superiora funium apprehendunt, et se suaque onera trabunt. In Mss. Reg. et Editione principe, manes.' Brotier. Manes trahuntur ad homines, ut vitium importent edd. vett. et Gronov. Manus trahunt omne vitium in portis Franzius.-29 Ita ex codd. Harduinus et recentt. Aræon vocant Vet. Dalec. urion vocant

NOTE

dum XXXI. 20. Qua cadit rivus.'
P Substructis canalibus] Per cana-
les structiles, ut diximus XXXI. 31.

Species ne ferarum] Procul intuens, non feras, sed alites ibi pendere putes. In Reg. 2. nefarium. Sed vidit Pintianus in suo, uti edidimus, ne ferarum quidem, sed alitum fiat: quod et Plinii orationem sapit, et hic necesse est legi. In libris hactenus editis, species nefaria quidem.

Vestigiis hominis locus non est] Quia pendent funibus in aëre, corbibus suspensi.

• Manus trahunt] Non funguntur, inquit, pedes officio suo: manus funguntur: trahunt enim vitiosam ter

ram omnem in sportis, quam urion vocant. Vide Notas et Emend. num. 23.

Urium vocant] Sic Mss. omnes : non ȧpaidy, ut volunt: quanquam istud fortassis Hispani, quorum fodinæ metallicæ nunc explicantur, eodem sig. nificatu acceperint, quo Græci àpaidy, ut ea voce terram laxam bibulamque signarent.

u Emissaria] Aditus per quos aqua e stagno piscinave emittitur: nos vernacule dicimus, l'ouverture d'une écluse par où se décharge un étang. Sueton. in Claudio. c. 20. Emissarium Fucini lacus,'

linquuntur, et repleto stagno excussis obturamentiserumpit torrens tanta vi, ut saxa, provolvat.

Alius etiamnum in plano labor. Fossæ, per quas " profluat, cavantur: agangas " vocant: 3 eæ sternuntur gradatim ulice. Frutex est roris 33 marini similis, asper, aurumque retinens. Latera cluduntur tabulis, ac per prærupta suspenduntur, canali ita profluente de terra in mare.34 His de causis jam promovit* Hispania. In priore genere, quæ exhauriuntur immenso labore, ne occupent puteos, in hoc rigantur.35 Aurum arrugia quæsitum non coquitur, sed statim suum est.b Inveniuntur ita massa. Nec non in puteis etiam 36 denas excedentes libras. Palacas His* Propius mari admovit puteos suos, fossas, et canales.

Gronov. et vulgg.-30 Vet. Dalec. quinum p. q. ternumve.-31 Ita ex codd. Harduinus et recentt. Fossa in quas Gronov. et vulgg.-32 Ita codd. Regg. Brot. et Editio princeps. agogas vocant al. ante Brotier.-33 Ita ex codd. Harduinns et recentt. et gradatim. Frutex est ulex roris edd. vett. et Gronov.-34 Vet. Dalec. ad terram in areas.—35 Vet. Dalec. In priore genere aquæ exhaur. imm. lab. ac ne occ. put. in rivos aguntur.-36 Inveniuntur massæ,

NOTE

▾ Excussis obturamentis] Sublatis molibus quæ aquam cohibebant. Nos pro obturamentis cataracta utimur, qua adducta, omnis aqua effluit: lever la bonde d'un étang.

Agangas [agogas] Mss. agangas. Neque vero hic Græca quæruntur vocabula, ut Salmasins putat, in Solin. pag. 1076. sed barbara et His

pana.

x Frutex est] Ceteris auctoribus ignotus.

Suspenduntur] Canteriis, aliisque ligneis machinis, canales per loca præærupta suspenduntur in aëre.

In priore genere] Hoc est, quod puteis foditur: id enim primum auri inveniendi genus superius est ab auctore explanatum.

Aurum arrugia quæsitum] Hoc est, cuniculis per magna spatia actis, quibus montes cavantur: hos enim cu

niculos arrugias vocant, ut dictum

est antea.

b Suum est] Sui quasi juris, jam purum, integrum: quod ignem non desiderat.

c Inveniuntur ita massæ] Etiam centum marcarum, ut ex Alberto M. supra diximus.

d Palacas [Palacras] Reg. 2. Palacas, alii palacurnas. Has voces, palacras, ballucem, ceterasque, ortas e Græcis fontibus credi Salmasins jubet in Solin. p. 1076. Credant, quibus ille jusserit. Nos interim Hispanicas fuisse asseveramus, et peregrini oris. Ballucæ mentio in Cod. Theod. lib. x. tit. 19. 'de metallis,' lib. 1. de auri eruendi ex metallis potestate.' Est autem Balluca, sive balluce, ut Plinius innuit, arena aurosa, seu minuta ramenta nondum excocta, quæ πολλὴν μείωσιν ἔχει, ut

pani, alii palacurnas: 37 iidem, quod minutum est, balucem vocant. Ulex siccatus uritur, et cinis ejus lavatur substrato cespite herboso, ut sidat aurum. Vicena millia pondo ad hunc modum annis singulis Asturiam atque Gallæciam et Lusitaniam præstare quidam prodiderunt,38 ita ut plurimum Asturia gignat. Neque in alia parte terrarum tot sæculis hæc fertilitas. Italiæ parci vetere 39 interdicto patrum diximus: alioqui nulla foecundior metallorum quoque erat tellus. Extat lex censoria Ictimulorum 40 f aurifodinæ, Vercellensi agro, qua cavebatur,41 ne plus quinque millibus hominum in opere publicani haberent.

e

nec non in puteis, etiam Vet. Dalec.-37 Ita codd. Regg. Brot. 2. 3. Palacras Hispani, alii palacranas al. ante Brotier. Placas Vet. Dalec. Palas al. vett. -38 Ita ex codd. Harduinus et recentt. tradiderunt Gronov. et vulgg.39 Ita ex codd. Harduinus et recentt. Italiæ parcitum est vetere edd. vett. et Gronov.-40 Victimilarum cod. Dalec. vici Victimuliarum Vet. Dalec.41 Ita ex codd. Harduinus et recentt. qua in V. agro carebatur Gronov. et vulgg, quæ in V. agro cavabatur margo edd. Dalec. et Gronov. Mox, in opere aurum faciendi publicari cod. Dalec.

NOTE

Græci notarunt. Philoxenus in Glossis: Balluca, αχώνευτος γῆ ἡ χρυσώδης. Alibi: Xpúσaupos, Balluca. Justinus XLIV. 1. ubi de amnibus Hispaniæ: Plerique etiam divites auro, quod in balucibus vehunt.' Hesychio, Βάλλεξ, ψῆφος, est, minutus calculus: quoniam balluca aurum est in ramentis, minutisque ψήγμασιν. Alteram autem vocem palacras, vel palacas, pariter esse vernaculam, Hispanique oris ac soni, Strabo ipse haud obscure significat, apud quem hæc vox diminuta occurrit, lib. 1. p. 146. 'Er de Toîs whyμaσi Toû xpvalou φασὶν εὑρίσκεσθαί ποτε καὶ ἡμιλιτριαίας βώλους, ἃς καλοῦσι πάλας, μικρᾶς καθάρι σεως δεομένας. Φασὶ δὲ καὶ λίθων σχιζ. ομένων εὑρίσκειν βωλάρια θηλαῖς ὅμοια. Ceterum inter auri ramenta aiunt inventas aliquando selibres glebas, quas ipsi palas nominant, exigua purgatione indigentes. Ferunt etiam lapidibus fissis inveniri glebulas uberibus similes.

e Italiæ ... diximus] Lib. 111. sub finem cap. 24. De Salassorum forte metallis id Senatusconsultum latum est, quæ capta sunt ab Appio Clandio Pulchro Cos. anno Urbis DCXI. teste Strabone lib. iv. p. 205. et Epitome Livii lib. LIII.

f Ictimulorum] Strabo lib. v. pag. 218. Καὶ ἐν Οὐερκέλλοις χρυσωρυχεῖον ἦν· κώμη δ ̓ ἐστὶ πλησίον Ικτουμούλων, καὶ ταύτης κώμης. Erat et Vercellis aurifodina: est autem is vicus prope Ictimulos, qui et ipse vicus est. Vide. tur a mulis Icti cujuspiam, ibi stabulatis, loco nomen hæsisse, quasi Ad Icti mulos.

Ne plus quinque] Ne forte publicani una condictione totum aurum provinciæ vel fodinæ exhaurirent. Atque idcirco fortassis in Sardiniam, quæ metallis præsertim argenteis abundavit, metallarii transfretare vetiti, leg. 6. tit. 19. lib. x. Cod. Theod, 'Si qua navis.'

2

XXII. Aurum faciendi est etiamnum una' ratio ex auripigmento, quod in Syria foditur pictoribus, in summa tellure, auri colore, sed fragili, lapidum specularium modo. Invitaveratque spes Caium' principem avidissimum auri: quamobrem jussit excoqui magnum pondus: et plane fecit aurum excellens, sed ita parvi ponderis, ut detrimentum sentiret, illud propter avaritiam expertus: quanquam auripigmenti libræ X. IV.3 permutarentur: nec postea tentatum ab ullo est.

XXIII. Omni auro inest argentum vario pondere, alibi nona,' alibi octava parte. In uno tantum Galliæ metallo,** quod vocant Albucrarense,3 tricesima sexta portio invenitur: ideo ceteris præest. Ubicumque quinta' argenti portio est, electrum vocatur." Scrobes eæ " reperiuntur in cana

CAP. XXII.

n

1 Est autem nunc aurum faciendi una Vet. Dalec. Aurum faciendi est etiam una Gronov. et al. ante Harduin. qui ex codd. suis lect. nostram recepit.-2 Mysia margo edd. Dalec. et Gronov. e Diosc. Mox, sed fragile Vet. Dalec.-3 Gronov. et al. ante Harduin. libra XIV.

CAP. XXIII. 1 Ita codd. Regg. Brot. et Editio princeps. alibi dena, alibi nona al. ante Brotier.-2 Cod. Dalec. loco.-3 Ita cod. Reg. 2. et Editio princeps. Sine auctoritate in recentt. edd. Albicratense.' Brotier. Albicra

NOTE

Ex auripigmento] Sive arsenico, de quo lib. seq. cap. 56. In Ponto quoque effodi scribit Vitruvius VII. 7. p. 139. Diosc. v. 121. et in Mysia Hellesponti.

Cuium] Caligulam. De hujus aviditate pecuniæ Sueton. c. 42.

Auripigmenti libræ X. IV. permutarentur] Hoc est, denariis quatuor. Prius libræ XIV. legebatur, nullo sensu. Sunt autem quaterni denarii, sive, quod idem est, sestertii sedecim, Gallicæ monetæ asses ærei triginta duo.

Galliæ metallo] Auro. Albicratense vero appellari suspicamur ab Albiæcis, sive Alebece Reiorum A. pollinarium, de qua diximus in Notis et Emend. ad lib. v. num. 28. Fuisse et in Cemeno Galliæ monte auri. fodinas, auctor est Strabo lib. 111.

pag. 146. Et in Tarbellis quidem eximias lib. IV. p. 190.

1 Ubicumque quinta] Fuisse hujusmodi aurum, quod edicto Ludovici XII. Galliarum Regis, ab aurificibus in signa, vasa, ceteraque opera adhiberi posset impune, ac sine fraude, scribit Savotus de nummis 11. 9. p. 84.

m Electrum vocatur] Gallis, de l'or bas, quasi aurum deterioris notæ, propter admixtam argenti quintam portionem. Isidorus xvi. 23. 'Electri tria sunt genera. Unum... quod succinum dicitur. Alterum metallum, quod naturaliter invenitur, et in pretio habetur. Tertium, quod fit de tribus partibus auri, et argenti una: quas partes, etiam si naturam resolvas, invenies. Unde et nihil interest, natum sit an factum utrumque

liensi. Fit et cura electrum argento addito. Quod si quintam portionem excessit, incudibus non resistit. Et electro auctoritas, Homero teste, qui Menelai regiam auro, electro, argento, ebore fulgere tradit. Minervæ templum habet Lindos, insula Rhodiorum, in quo Helena sacravit calycem ex electro. Adjicit historia, mammæ suæ mensura. Electri natura est, ad lucernarum lumina clarius argento splendere. Quod est nativum' et venena deprehendit. Namque discurrunt in calycibus arcus, cœlestibus similes, cum igneo stridore: et gemina ratione prædicunt.

XXIV. Aurea statua prima omnium nulla inanitate, et antequam ex ære aliqua illo modo fieret, quam vocant holosphyraton, in templo Anaitidis posita dicitur, (quo sit situ terrarum nomen hoc significavimus,) numine gentibus illis sacratissimo. Direpta est Antonii Parthicis

I

tense Gronov. al. vett. Harduin. 1. 2. 3. et recentt.-4 In scrobibus id reperitur et in canaliensi Vet. Dalec.-5 Est electro Vet. Dalec.

CAP. XXIV. 1 Ita ex codd. Harduinus et recentt. Quod in situ terrarum nomine hoc Gronov. et vulgg.-2 Direptum al. ap. Dalec, sub. templam.'—

NOTÆ

εο, Νεστορίδη, τῷ 'μῷ κεχαρισμένε θυμῷ, Χαλκοῦ τε στεροπὴν καδδώματα ἠχήεν. τα, Χρυσοῦ τ', ηλέκτρου τε, καὶ ἀργύρου, d' éxépavтos.

q Electri natura] Isidorus hunc locum transcripsit Orig. xvI. 3.

Quod est nativum] Isidoras loc. cit. Plinius Valer. 111. 53. ad verbum. Q. Serenus c. 62. de venenis prohibendis, p. 162. Produnt electri variantia pocula virus.'

• Namque] Totidem verbis Isidorus et Plinius Valer. locis cit.

• Holosphyraton] Ολόσφυρος et ὁλοσο púparos apud Hesych. concretus, ple nus, solidus, non conflatus, sed duetus malleo, στερεός, ναστὸς, καὶ οὐδα μoû diáкevos.

b Significavimus] Lib. v. c. 20.