es, yr hon am y ddau fis diweddaf sydd wedi bod yn y cyflwr teuluaidd, a'r hon sydd wedi bod yn afiach am amryw ddyddiau, wedi ethylu ar brydnawn y 29ain o Ebrill. Yn mtb ystyriaeth arall, mae iechyd ei Mawrbyli mor foddhaol ag y gellid dysgwyl. Da gym ganfod fod yr Amherodres erbyn hyn wedi ei hadferu i'w hiechyd yn gyflawn:

Mae pob math o fasgnach wedi adfywio laser yn ddiweddar yn Mharis, ac y mae y newyddion o'r trefydd llaw-weithyddol Rou

, Milhouse, Elbonf, a Lyons, yn dra angaethol. Mae amryw o weithiau cyhoeddu yn cael eu dwyn yn mlaen hefyd yn gwahanol barthau y wlad. Dygir amryw

yn mlaen yn Mharis, megys llydanu, gwasadhan, ac addurno yr beolydd, a dyfrffosydd wwyddion yn cael eu gwneuthur ar ëangach gwell cynllun.

Cynwysa y Moniteur am y 10fed o'r mis weddaf, ddau orchymyn Amherodrol, awn perthynas i ariandai cynilo, a lleihad thyr-dal yn Mharis. Mae y ddau wedi derbyn cymeradwyaeth y Senedd.

Mae

nidogion Ffrainc a Bavaria newydd arwyddo amodiad mewn perthynas i wasanaeth vefrebydd trydanawl (electric telegraph) ng y ddwy wlad.

Mae y ddedfryd o farwolaeth a gyhoedd. dar wyth o droseddwyr gwladol yn chwyldad Bordeaux yn 1851, wedi ei chyfnewid nechariad dros eu bywyd.

Mae adsefydliad y pendoryr (guillotine) droseddau gwladyddol, wedi creu cryn froad yn Ffrainc; a darogana rhai fod ayn arwydd fod y llywodraeth yn teimlo sendid, ac y dichon mai y rhai mwyaf ddus yn bresenol i sefydlu yr offeryn ddlyd hwn, fyddant y cyntaf i brofi ei

YR YSPAEN.

Mae tri ar ddeg o bersonau, y rhai a ddrwg yayd o fod yn perthyn i ryw gymdeithas gel, wedi eu dal yn Feracia, yn agos i Alana. Ffrancod ac Eidalwyr oeddynt

YR EIDAL.

Ary 9fed o'r mis diweddaf, cynaliwyd

yl flynyddol y cyfansoddiad gwladwrthol, gyda rhwysgfawredd mawr, yn Piedwat. Bu y brenin, y frenines, y gwaingion, y Seneddwyr, y dirprwywyr, a'r wyr tramor, yn ngwasanaeth yr eglwys nrhydedd i'r diwrnod. Mae y gyfraith

awl o atafaelu cynyrchion y wasg yn le chario yn mlaen yn y wlad hon yn aris. Ar y bed o Fai, atafaelwyd y yddiadur a elwyd yr Italia e Popolo, o aca, a thaflwyd ei olygydd i garchar. erwyd offeiriad o'r enw Trucchi i fyny erd yn Genoa, am osod i fyny ryw bapyrheb ganiatad. Dywed y newyddiadur rriere Mercantile, fod y carcharor yn cael gan orphwylder crefyddol, ac y buasai

yn fwy priodol ei osod dan ofal physigwr nag i ofal ceidwad carchar. Deallwn, pa fodd bynag, fod pamphletyn Mazzini, a elwir "Angli Italiani," yr hwn a atafaelwyd gan lywodraeth Sardinia, wedi gweithio ei ffordd i Genoa, er holl ymdrech yr heddgeidwaid i'w rwystro; ac y mae cyhoeddiadau chwyldröawl wedi eu gweled yn britho muriau Turin a Genoa mewn canlyniad.

BAVARIA.

Mae llywodraeth Bavaria wedi rhoddi gorchymyn, fod y rhagorfraint a roddwyd i deithwyr Seisnig, trwy ordeiniad Ebrill, 1846, wedi cael ei dynu yn ol; felly, o hyn allan, os byddant yn ewyllysio teithio drwy y wlad hono, byddant yn agored i gael eu chwilio gan yr awdurdodau.

CHINA.

Dywedir fod y terfysg yn y wlad hon yn myned yn mlaen gyda'r fath gyflymdra, fel y mae yr Amherawdwr wedi gorfod gofyn am gymhorth. Dywedir fod Amherawdwr Rwsia wedi anfon cenad i China ar dir; a thy bir mai dyben y genadiaeth hon yw, cynyg cymhorth Rwsia i Benaeth yr Amherodraeth Chiniaidd, er darostwng a thawelu y gwrthryfelwyr.

INDIA.

Newyddion o'r wlad hon a'n hysbysant, fod byddin Syr J. Cheafe wedi goresgyn amddiffynfa y penaeth lladronllyd Mea Toon, ar ol ymdrech galed am 4 awr, yn mha un y lladdwyd ac yr anafwyd 102 o filwyr Lloegr.

Da genym ddeall fod y rhyfel â'r Caffrariaid wedi ei ddwyn i derfyniad bellach, trwy ddarostyngiad hollol y penaeth Sandili a'i fobl. Penderfynwyd ar amodau yr heddwch ar y 9fed o Fawrth.

AMERICA.

Newyddion o America a'n hysbysant fod yr ager-long a elwid yr Independence wedi myned yn ddrylliau ar ororau ynys Margarite, Califfornia Isaf, a bod 125 o fywydau wedi eu colli trwy y dygwyddiad trychinebus. Dywedid hefyd fod y frech wèn yn gwneyd difrod enbyd yn mysg y boblogaeth Indiaidd, ar hyd glanau y môr.. Yr oedd y sibrwd ar led fod aur wedi ei gael yn Texas.

AMRYWIAETHAU.

YSBRYD DAFYDD Y CRYDD." Dialedd a orfydd." Yr ydym yn canfod yn y newyddiaduron, fod ysbryd Dafydd y Crydd newydd ymddangos ar rith ysgyfarnog, yn Awstralia, i un D. Williams, brodor o Bontardawy. Wrth yr hyn a allai y newyddiaduron gasglu, tybient fod D. W. wedi bod yn dosparthu y "Drych," "Mari Lwyd," &c., gan logellu yr arian, a rhedeg. Mae fod y trengedig wedi gwneyd ei ymddangosiad yn ddiweddar ar amryw rithiau, yn ffafriol i dyb rhai naturiaethwyr, sef ei fod yn cael ei ddefnyddio fel math o agent dros fethdalwyr Hades. Ciywsom ei fod wedi ymddangos ar rith hacker i un o dderbynwyr y

"Diwygiwr," a lloned trol o lyfrau ar ei gefu. Dywedai, mewn math o fref gethin, mai rhan o'i benyd oedd, talu ymweliad nosol ar rith hawker, a'r trol lyfrau ar ei gefn, â phob prynwr llyfrau anonest! Mae rhes o'i gyhoeddiadau, meddir, wedi eu danfon i'r newyddiaduron.

Y BATHIAD.-Un prawf o welliant yr amserau yw, y galwad anarferol y sydd am arian bathol. Dywedai Mr. J. Wilson, Ysgrifenydd y Trysordy, y dydd arall yn Nhŷ y Cyffredin, fod yr alwad yn gyfryw, fel, tra nad oedd hi yn arferiad i'r fathfa daflu allan uwch £220,000 yn wythnosol, ei bod er ys rhai misoedd yn taflu allan £600,000! ac eto yn methu diwallu gwane y cyhoedd. Yn ystod y tri mis cyntaf o'r flwyddyn, bath wyd dim llai na £4,355,000 o aur; a £1,645,100, o arian; yn gwneuthur y cyfanswm o £6,000,100! Fod y galwad dyddjol o ariandy Lloegr, am aur yn unig, dros y deg diwrnod cyn Ebrill 18fed, yn cyrhaedd y swm 0 £100,000! Y ceid pedwaran penadur oni buasai y cymerai peth felly gymaint o amser i'w fathu â phenadur cyfan.

DYGWYDDIAD GOFIDUS.-Twyll Clairvoy unce.-Collwyd bachgenyn tuag 20 oed, o'r enw Matthews, yn perthyn i waith Alcam Machen, oddiar dydd Llun, Ebrill 4ydd, fel na allasid cymaint a darfelyddu yn unwedd pa beth a ddaethai o bonaw. Yr oedd ei rieni, fel y gellid dysgwyl, mewn gofid dirfawr o'i herwydd; a darbwyllwyd hwynt i ymholi â Chlairvoyant, oracl y dyddiau presenol; fod un anffaeledig yn trigo yn Nghwm Taf. Ar ol myned yno, a lwlian yr oraci i gysgu, dywedai fod y bachgen yn fyw ac yn iach, wedi croesi yr Hafren, a myned i swydd Stafford; ei fod ar y pryd hwnw mewn pentref neillduol yn y swydd hono, ac mewn tafarndy neillduol yn y cyfryw bentref, heb fod ynddo y meddwl lleiaf i ddychwelyd yn ol. Cymherth Charles Matthews, tad y bachgen, yr ager-gerbyd, ac ymaith ag ef, yn ol gair yr oracl; ond, ow! cyn iddo gael amser i ddychwelyd, cafwyd y gweddillion marwol yn wael eu hagwedd, Ebrill 20fed, mewn pwll yn afon Rumni, nid nepell oddiwrth fwthyn ei rieni. Ymddengys iddo, yn nhywyllwch y noson y collwyd ef, ar ei waith yn dychwelyd i dŷ ei dad, syrthio oddiar fin y ffordd i'r afon, a boddi.

YSGOL DDYSGEIDIOL LLANYMDDYFRI.-Mae yn dda genym weled fod y Parch. D. James, M. A., F. S. A., diweddar beriglor St. Mair, Llerpwl, wedi cael ei ddewis yn brif-athraw y Sefydliad Dysgedigol, yn Llanymddyfri. Cyferfydd yn Mr. James swrn o ragoriaethauy mae yn bregethwr enwog, ac yn lênyddwr enwog; ond ei brif enwogrwydd, yn ein cyfrif ni, yw, ei fod yn wybodus yn arferion a llenyddiaeth ei gydgenedl-fod yr asbri Cymreig ynddo. Saif mewn gwrthgyferbyniad boddhaus i'r llwyth main, haner Seisnigaidd, lledach, ac iselgyrch hyny, a geir yn rhy aml yn areithfeydd yr Eglwys, pa rai a wyddant gymaint am lênyddiaeth y Cymry, a theithi rhagorgamp eu hiaith a'u harferion, ag a fydd y Cymry yn wybod am danynt hwy yn mhen pedair awr ar ugain ar ol iddynt groesi llinyn y cyhydedd. Llwyddiant i Mr. James, i ddilyn brisg ei ragredegydd trylen a gwladgar.

BRIWSION.

"Y mae arnaf ofn y mellt yma," ebai merch ieuanc wrth ei chariad yn min nos. "Pa ry fedd," ebai yntau, "gan fod eich calon o hai

arn.

LLES LLYWODRAETH.-Channing a ddar lunia lywodraeth fel hyn,-" Y mae llywodr aeth yn debyg i'r mur oddiamgylch y tir; am geuad angenrheidiol, ond nid yw yn cynyreh cynauaf, nac yn addfedu ffrwyth: ar law per chenog y tir y mae pa un ai anialwch neu bar adwys a fydd."

ANNEDWYDDWCH PRIODASOL.-Adgy foda y aml oddiar eiddigedd ffol y gwr a'r wraig drow ryddid eu gilydd. Nis gallant oddef y gradd lleiaf o anynddibyniaeth i'w gilydd. Ni cha wraig drin ei thy, heb i'r gwr ymyred; act cha y gwr drin ei orchwyl yntau, heb i'r wra roddi ei bys a'i thafod i mewn. Ac fell treulir yr oes mewn cecraeth, a gwastraffir de wyddwch drwy ymddygiad nad yw yn ychwane egu cymaint â chwe cheiniog at eu cyfoeth, na iota leiaf at eu parchusrwydd.

Y GEGWST.-Yr oedd yr enwog Charle Lamb yn agored i'r anffawd hon. Pan me gwendid mawr unwaith, aeth tua glàn y môre mwyn adnewyddu ei nerth, ond yr oedd nerfau mor weiniaid, fel nas gellai, fodd yn byd, anturio i ymdrochi. Gan hyny, efe a gy lwynodd ei gorffyn i ofal dau drochwr, the a'i harweiniasant i ddigon o ddyfnder. Gwar did Lamb, ac iâs y dwfr, a'i gyrodd i gegian waeth nag arfer, "Tr-r-ro-chweh fi," medda "O'r goreu," ebai y troch wyr, ac i lawr age Pan ddaeth i fyny, a chael ei anadl, "T-t ro-rochwch fi," ebai, ac i lawr ag ef drachefi Wedi dyfod i fyny, "Tr-tr-tro-trochwch f meddai, ac i lawr ag ef y drydedd wait Wedi dyfod i fyny, meddai efe yn lled chwers "D-di-dim ond unwaith."

CYFLAWNI DYLEDSWYDD. Twrnai 3 ofnus, wedi iddo gyflwyno dyfuneb (wit) arwerthydd (auctioneer), a wnaeth yr yd heuriad canlynol.-"Drwg genyf ddod atoch y fath neges, ond gwyddoch fod yn rhaid i dy gyflawni ei ddyledswydd." Digon g rhaid i chwi, fel finau, wneuthur hyny," chyda hyn, tarawodd y twrnai i lawr.

GWRAIG SERCHOG. -Yr oedd gwr yn glefyd yn dweyd, "O, Cati fach, yr wyf siwr o farw." A dywedai yr un peth am la o ddyddiau; o'r diwedd, dywedodd y wrtho, "Feddyliwn i, f'anwylyd, y byddai well i chwi ar unwaith benodi yr amser i f a sefyll ato."

DYLANWAD ARFERIAD.-Ddydd a fu, br yr Iwerddon farnwr, yr hwn, drwy ei d frydion, a enillodd y cymeriad o "Far Croglyd;" a dywedir na welwyd ef yn wy unwaith yn ei fywyd, sef, pan y derb Mackheath faddeuant yn y Chwaraead a Beggar's Opera. Dygwyddodd i'r firset Curran a'r Barnwr Croglyd fod yn cydgin unwaith, a chan gyfeirio at ddysglaid ar y dywedai, Mr. Curran, ai cig eidion crags yw hwn yna? os nad e, myfi a hof brofi." "Os chwi, farglwydd, a'i pro ebai Curran, "bydd yn sicr o fod yn grogen

"SUT yr oedd hi yn Ysgotland ar y pryd y soniasoch am dano?" medd y darllenydd rmofyngar. O yr oeddynt yn myned yn mlaen nerth pen, calon, a braich yno. Ar rail o Fehefin, ymgynullodd Seneddr y Cylamodwyr, heb ofyn i'r awdurdod frenind; a dechreuodd daenu teyrngrion drwy Ysgotland a Lloegr, y rhai oedd yn cael laver iawn mwy o sylw nag eiddo ei Fawraydi. Yr oeddynt wedi dechreu adgasglu e byddin er mis Mawrth; yr oedd y swyddgion milwraidd, y rhai oeddynt wedi myned ir Cyfandir ar ol heddwch Berwic, wedi dychwelyd, ac wedi cymeryd eu lleoedd yn fyddin, a Leslie wedi ei wneuthur yn faesirydd; fel, erbyn hyn, yr oeddynt, nid yn g yn aluog i amddiffyn eu hunain, ond i heathar yr ymosodiad cyntaf. Yr oeddynt wedi sefydlu pwyllgor parhaol i arolygu yr oil gadgyrch; ac wedi penderfynu fod deg. yr holl ardrethion, a'r ugeinfed geiniog bob log, i fyned at gynal y rhyfel. Dech

sant yr ymosodiad drwy warchae ar Castell Edinburgh; a chan fod Ruthven, dywydd y castell, yn dal yn ystyfnig, Leslie adawodd ofal y gwarchae i swyddogion reill, ac a ddechreuodd ei daith fuddugol rua Lloegr cleddyf yn un llaw, ac archeb y breiniau Ysgotaidd yn y llaw arall. Yr oedd Maris wedi anfon yr Arlwydd Conwey,"llywydd y gwyr meirch, gyda byddin o wyr traed gwyr meirch, i wrthwynebu Leslie; ac efe wersyllodd rhwng yr afonydd Tweed a'r Tyne yn mis Gorphenaf. Dechreuodd Siarls ei daith tua Chacrefrog ar yr 20fed o Awst ; ayr oedd ei fyddin yn ugain mil o nifer, yn ghyd a thri ugain o gyflegrau; eithr er ei chryfder ymddangosiadol, yr oedd yn llawn anfoddlonrwydd mewnol. Cyhoeddodd arls ei hun yn orlüyddwr (generalissimo) yr holl fyddin; fel y gallai, yn ol y ffurf riogaethol, alw holl arlwyddi y deyrnas yn ghyd i'w gynorthwyo i ddarostwng y gwrthryfelwyr. Cynygiwyd llywyddiaeth y fydd. , dan y brenin, i Northumberland; eithr ele a gymerodd arno fod yn glaf, a dewisyd Strafford. Anfonodd y brenin deyrn.

gri allan, yn cyhoeddi yr Ysgotiaid yn deyrnfradwyr, a phob un a gymerai eu plaid; ond ar yr un pryd, yn mynegi maddeuant iddynt os edifarhaent, a thyngu ufydd-dod o hyny allan. Gan y gwyddai Strafford nad oedd wiw i fyddin afrosgo ac anfoddlawn y brenin ymosod ar yr Ysgotiaid selog a medrus, efe a orchymynodd i Conwey gilio dros y Tyne, a gadael y tir rhwng y ddwy afon (y Tweed a'r Tyne) i Leslie, a'i wrthsefyll yn Newburn. Ond yr oedd hi yn rhyddiweddar i chwareu mwgwd ymguddio felly, canys yr oedd Leslie ar ei warthaf fel "barcut ar gyw," a bu yn rhaid i filwyr y brenin ei throedio hi oddiyno cyn braidd iddynt wybod pa le yr oeddynt. Leslie a'u hymlidiodd o Newburn i Newcastle, oddiyno i Durham, oddiyno i Darlington, oddiyno i Northallerton, ac oddiyno i Gaerefrog, lle yr oedd y brenin a Strafford, yr hwn oedd glaf o'r gymalwst. Gellid meddwl, wrth ddarllen yr hanes, fod gwyr Lloegr yn taflu eu harfau, ac yn ffoi dan regu o flaen yr Ysgotiaid, yn ail i'r Siartiaid yn ffoi o Gasnewydd-ar-Wysg yn niwedd y flwyddyn 18.9. A Leslie a ddarostyngodd y pedair swydd ogleddol o Loegr a'u holl drefydd, oddieithr Berwic, mewn ychydig ddyddiau, ac heb golli ugain gwr o'i fyddin. Gwersyllodd yr Ysgotiaid ar lenydd yr afon Tees, gan adael i'w dyfroedd lifo rhyngddynt a Chacrefrog, am nad oedd gan yr Ysgotyn gochelgar onid ymddiried gwan i hynawsedd Siarls. Dechreuwyd cyflafareddu; yr Ysgotiaid a anfonasant yr Arlwydd Lanarc gyda'u harcheb at y brenin ar yr 8fed o Fedi. Ymddangosai Siarls yn hynod addfwyn yn ei atebion, ond holai Strafford am ymwared o'r Iwerddon, neu ryw le arall, ar yr un pryd. Eithr ofer oedd y dysgwyliad; yr oedd yr holl deyrnas yn Ilawn berw ac anfoddlonrwydd. Daeth archeb oddiwrth ddeuddeg o'r arlwyddi mwyaf eu dylanwad yn dymuno ar ei Fawrhydi alw y Seneddr yn nghyd. Gwyr swydd Gaerefrog, ar y rhai y pwysai y fyddin ar y pryd, a ddymunasent yr un peth; a daeth archeb o Lundain, wedi ei harwyddo gan

ddeng mil o farsiandwyr, &c., yn dymuno, er mwyn pob peth, am gynulliad y Seneddr. Galwodd y brenin yr arlwyddi yn nghyd i'r eglwys gadeiriol yn Nghaerefrog, ar y 24ain o Tedi; gosododd y mater ger en bron, gan roddi ar ddeall iddynt ei fod wedi penderfynu cynull y Seneddr yn nechreu Tachwedd. Yr oeddynt oll yn llawen am y newydd yna; ond ni allent gyduno am y modd goreu i ymddwyn tuag at yr Ysgotiaid. Rhai oeddynt am roddi iddynt eu breiniau, ereill am eu ladd, a'r hyn y cydunai Siarls oni bai dau beth-digon o filwyr ewyllysgar i allu gwneyd hyny, a digon o arian i dalu iddynt am eu gwaith. Ond, er hap i'r Ysgotiaid, yr oedd y ddau beth yna allan o afael y brenin. Wedi hir siarad, penderfynwyd i ffurfio pwyllgor o un ar bymtheg o arlwyddi o du Siarls, ac wyth o arlwyddi Ysgotaidd, er penderfynu y pwnc. Mynai y brenin i'r pwyllgor gyfarfod yn Nghaerefrog, eithr nid ai yr Ysgotiaid i'r ffau, er holl ardystiadau bri ei Fawrhydi; a phenderfynwyd cyfarfod yn Ripon. Wedi hir ddadleu, ar yr 16eg o Hydref, daethwyd i benderfyniad fod i Loegr gynal byddin yr Ysgotiaid am ddau fis; ac fod iddynt dderbyn £850 bob dydd tuag at hyny; fod masgnachaeth rydd i gael ei hagor rhwng y ddwy wlad fel cynt; fod yr elyniaeth i beidio, a'r Ysgotiaid i beidio yspeilio eiddo y Pabyddion a'r Episcopaliaid (yr oeddynt wedi dechreu ar hyny) yn y swyddi gogleddol; ac fod yr holl drefydd, oddieithr Berwic, ar y gororau dwyreiniol, y tu hwnt i'r afon Tees, i aros yn meddiant y buddugoliaethwyr! Wedi penderfynu y byddai cwrdd nesaf y pwyllgor yn Llundain yn mhen y ddau fis, ymadawyd,

Ar y 3ydd o Dachwedd (1610), ymlechiodd Siarls mewn cwch (yn lle fel arfer yn ngherbyd y llywodraeth) ar hyd yr afon tua Westminster; aeth drwy y neuadd i'r eglwys, a thrwy hono i'r Senedd-dy, i agor

Seneddr fythgofiadwy hono a gyfenwyd y
Seneddr hir."

Wel, ddarllenydd, dyma fi yn dy rybyddio di yn awr, mai nid ar fyr yr awn drwy y "Seneddr hir." Gwnawd pethau yn hon y bu canu a wylo am danynt am hir amser. Efallai dy fod ti yn caru teithio gyda" ffrwst y cerbyd ageraidd"-yn hoffi hanesyn byr, &c.; ond cred ti fi, gwybodaeth fer sydd gan wyr y Traethodau a'r Hanesion byrion. Gwyr cwta, corachaidd, ydynt hwy, mesurer hwy y ffordd a fyner; a cholli mwy nag a enillem a wnelem ninau wrth frasgamu drwy y Seneddr hir.

Yn ei araeth ar agoriad y Seneddr, dyw. edodd Siarls fod diogelwch ac anrhydedd y deyrnas mewn perygl; ei fod ef wedi gwaghau eu holl drysorau ei hun wrth geisio ei hamddiffyn; nad oedd ganddo onid yndaflu ar garedigrwydd ei ddeiliaid yn Lloegr am arian er darostwng y gwrthryfelwyr; ei fod yn gobeithio y cleddid pob asghariad ag

oedd wedi cyfodi rhwng y Seneddr ag ef; ac y tuebent y cymhorth angenrheidiol yn uniongyrchol, ac yntau, ar ei air grasusaf, a symudai eu beichiau pan gai yr hamdden gyntaf. Dilynwyd ef gan Finch, yr hwn a ymdrechodd dderchafu y brenin, dray ddangos na bu y deyrnas mor ogoneddus erioed ag oedd ar y pryd, oni bai y gwrthryfel yn y gogledd. Ond golwg dywell ddychrynllyd oedd ar bethau i Siarls, druan; yr oedd yr etholiad wedi troi yn ei erbyn. Nid oedd onid dau o'i bleidwyr, Vane a Windebank, wedi eu dychwelyd i'r Tŷ ; ac yr oedd y blaenaf yn cael ei ameu ei fod ya dechreu troi y siwmp, a'r olaf yn cael e gasâu fel offeryn Laud. Ac am ochr y gwladgarwyr, yr oedd hono yn llawn, a Hampden, Pym, St. John, a'r gweilch gwrol bob un wedi eu hadethol. Ac yr oedd un bachgen anwyl wedi ei ychwanegu atynt, yr hwn a dorodd figur loew ar ol byn-Hari Vane ieuengaf oedd hwn, mab i Syr Hari, yr ysgrifenydd. Yr oedd y gwr ieuanc hwn yn wallgof yn ei sêl grefyddol, eithr mor synwyrgraff, doniol, &c., fel teyrnddysgydd, hyd onid oedd pawb yn ei ryfeddu.

Pwnc cyntaf y Cyffredin oedd dewis Lletarydd. Yr hen arfer oedd, i'r brenin benodi ar lefarydd, ac i'r Tŷ ei ethol; eithr ar agoriad y Seneddr hon, gwrthodwyd dyn y brenin, ac etholwyd cyfreithiwr o'r enw Lenthall yn ol dewisiad y Tŷ, a chadarn. haodd Siarls y peth. Yna, dechreuwyd siarad, nid am arian i'r brenin, nage fawr; ond am y beichiau, a phenodwyd pwyllgoran i ehwilio iddynt, &c. Daeth eirchion amiri, fel ystorom o eira, i'r Tŷ o bob cwr o'r deyrnas yn erbyn y Llongdal, a phethau beichus ereill. Yr oedd preswylwyr yr amrywiol swyddi yn marchogaeth yn gatrodau o wyr meirch gyda'u harchebion drwy heolydd Llundain tua'r Seneddr am amryw ddyddiau. Gorthrymder crefyddol oedd an o'r pynciau pwysicaf yn yr archebion. Yr oedd Laud, drwy y glwys-seneddr, yt hơn oedd yn parhau i eistedd, wedi chwareu y gwr drwg â'r deyrnas yn y mater hwn; ond ag un ergyd, diddymodd y Cyffredin bob deddf a sefydlwyd yn y lwysigfa. Siaredent nes oedd hyd y nod Laud yn crynu, gweddio ar Dduw am ymwared. Gwelr amryw bethau fel hyn yn ei ddyddlyfr,— Fel yr oeddwn yn myned i fy ystafell, gwelwn fy narlun wedi cwympo a'i wyneb yn isaf; y fodrwy wrth yr hon ei crogid wedi tori, nad oedd ddichonadwy gwybod pa fodd. Duw a'm gwaredo rhag mai argol ydyw." A pha ryfedd, pan yr oedd y Seneddr yn taranu fel hyn," Gan y Pab yddion y mae eu chwil-lys creulawn, gyda ninau lys chwerw yr uchel ddirprwy ; y naill fel y llall yn farnwyr ar eu materion et hunain." "Ie," cbe Syr E. Deering, "Y mae genym Bab mor anffaeledig a Rhufain ac, i ddweyd y gwir, os rhaid i un o'r hodau

, dew swn yn hytrach wasanaethu yr sydd draw yn mhell ar lenydd y Tyber nar un yn fy ymyl ar lenydd y Thames; a pab yn Rhufain lai o niwed i mi na phatriarch yn Lambeth." Pym a chwyrnai fod yn rhaid, nid yn unig "drefnu y Ty", tar ysgubo y copiaid a'u gwëoedd, &c.; e nid siarad gwag a fu, ond gweithio hefyd, hyny i bwrpas. Ar y 7 fed o Dachwedd, penderfynwyd i gyrchu Prynne, Burton, a Bastwick o'u halltudiaeth. Anfonwyd gwarant y Ty i'w rhyddhau, a daethant i Lundan ar yr 28ain o'r mis; ac, wrth gwrs, mawr oedd eu parch-miloedd o bobl yn balefain a amgylchynent eu meirch. Adferwyd hwy i'w swyddi; a'r Cyffredin a duebasant £6,000 i Burton, a £5,000 i bob un o'r ddau ereill (ond dim sûn am arian i'r brenin). Ond i goroni yr orchest, yr Archgub (Laud), a'i uchel ddirprwy, oedd raid dala yr arian iddynt. Yr oedd pwyllgor y asterion crefyddol oll yn fyw yn datod bayu erlidigaeth; eithr trueni yw gorfod reyd, yr oeddynt yn erlid hefyd. Cafodd

lawer o ddynionach, megys y Dr. Cousens, Gaergrawnt, y fraint o ddianc o afael y pwyllgor, am fod ysglyfaeth lefeiathenol o den en llygaid-William Laud, Archesgob Canterbury, &c., &c., yn nghrafangau y ydredio! Penderfynwyd anfon cenadwri yr Arlwyddi i'w gybuddo, yn enw y Tŷ a Chyffredin holl Loegr, o deyrnfradwriaeth ; E' droi allan o'r Seneddr, a'i garcharu. Hallis oedd y cenadwr. Gyda fod Hollis wedi deyd ei genadwri, dyna yr arlwydd geidad (Finch) yn dweyd, mai felly y byddai; 1dfreintid ef yn union, ac y trosglwyddid fiofal y rhingyll (usher). Bu yn garcharar ya ngofal y rhingyll am ddeng wythnos,

wedi hyny trosglwyddwyd ef i'r Twr. Y gorchwyl nesaf oedd anfon Hampden i Dy yr Arlwyddi â chwyn yn erbyn Mathew Wren (ewythr Syr Christopher Wren), Es

Pwy

Ely, am ei eilun-addoliaeth, sef gosod dunian yn yr eglwysi. Dyma siampl o'r areithiau yn Nhŷ y Cyffredin yn erbyn Land," Pwy gyfododd Strafford i'w uchelderau? Pwy gyfododd Windebank, ïe, Windebank, y dyn sydd yn chwilio am, ac ya cytuno â (broker and pander), chariadon Batain o Fabilon, i'w uchelderau ? gyfododd yr holl esgobion Pabyddol-enwaf rai o honynt, y Dr. Manwairing, i Dy Ddewi; Pierce, i Bath a Wells; Bancrofft, Rydychain; a Mathew Wren (y lleiaf, ond aid y paraf, o'radar aflan byn), i Norwich?" Eithr rhaid i ni adael Laud yn ei gyt am dro, er dyfod at Strafford. Yr oedd dydd dyn rhyfedd hwn wedi dyfod i ben. of cytuno â'r Ysgotiaid yn Nghaerefrog am seibiant, ofnodd ddyfod i Lundain i gymeryd

Ar

le yn Nhŷ yr Arlwyddi, a dymunodd am leenad ei Fawrhydi i ddychwelyd i'r Frenddon; a phan nas celai hyny, am fod ar *brenia eisieu cymhorth ei gynghor, aros.

odd yn Nghaerefrog; eithr nid oedd yn ddiogel yno, canys y Cyffredin a ddygasant gwyn yn ei erbyn (o wyth bai ar ugain) fel teyrnfradwr; daliwyd ef, a charcharwyd ef yn y Twr. Yr oedd y brenin wedi llwyddo gydag ef i ddyfod i Lundain, drwy roddi ei air iddo na chyffyrddid ag un o wallt ei ben. Aeth tua Thŷ yr Arlwyddi tua thri o'r gloch yn y prydnawn, a chyda'i fod yn y Tŷ, ya glaf o'r gymalwst, dyna Pym, fel cenad dros y Cyffredin, yn dyfod â'r gwyn yn ei erbyn. Yr oedd Pym, flynyddau yn ol, pan oedd Wentworth yn troi ei siwmp, wedi dweyd wrtho, Yr ydych chwi yn ein gadael ni, ond ni adawn ni chwi tra fyddo pen ar eich ysgwyddau.' Yn nesaf, dawd à chwynion yn erbyn Finch a Windebank; eithr gan gymaint awydd y Cyffredin am waed Straff. ord a Laud, gadawyd i'r ddau ddianc; ffodd Finch i Holand, a Windebank a aeth i Ffrainc, Hey cotleidiodd y ffydd Babaidd. Rhoddi y barnwyr a roisant ddedfryd yn erbyn Hampden ar bwne y llongdal o dan feichnion i ateb dedfryd y Seneddr oedd y peth nesaf; a phan y gwrthwynebodd un o honynt (Bramston), ymaflwyd ynddo, fel pe buasai leidr, yn y fan ar y faine; a dywedir iddo orfod rhoddi £10,000 yn anrheg at wasanaeth y wladwriaeth am gael myned yn rhydd o dau feichnion fel ei frodyr.

Yn nechreu y flwyddyn 1641, daeth Syr J. Prideaux ag ysgrif i mewn i Dŷ y Cy. ffredin, er sefydlu Seneddr dair-fiwyddol ; fod yn annichon golirio na diddymu y Sen. eddr cyn pen haner can niwrnod ar ol ei hagoriad; nad ellai y brenin ddiddymu y Seneddr heb ei chydsyniad; ac fod y dyfinebau (writs) etholiadol i gael eu hanfon allan gan yr arlwydd geidwad neu y Canghellydd; os pallai hwnw, fod Tŷ yr Arlwyddi i'w hanfon; os pallai yr arlwyddi, fod y Siryddion i'w hanfon; ac os pallai y rhai hyny, fod yn gyfreithlawn i'r werin ethol aelodau y Cyffredi heb gyfuneban. Bu i Siarls, er ei ddigalondid, geisio gwrthwynebu y ddeddf hon; ond buan y gwasgwyd ef i roddi ei gydsyniad iddi, a mawr oedd llawenydd y deyrnas.

Yr oedd y fyddin Ysgotaidd fyth heb ei dadgorffori yn y swyddi gogleddol, a'r dirprwywyr Ysgotaidd yn preswylio yn Llundain, ac eglwys St. Antholin wedi ei rhodei iddynt yn addoldy. Yn yr addoldy hwn yr oedd yr enwog Alexander Henderson yn pregethu; a rhwng dawn y pregethwr, a hynodrwydd Presbyteriaeth, St. Antholin oedd yr addoldy mwyaf poblog yn y ddinas 15 ac yr oedd y brenin a'r Seneddr yn parchu yr Ysgotiaid, y rhai oeddynt yn lliosogi yn y ddinas. Penderfynwyd gan y Cyffredin i'w galw y "brodyr o Ysgotland." Yr achos o'r parch hwn oedd, mai ymgyrch wrol.cu byddin oedd grym y Seneddr i enill y dydd. A'r brenin, o'r ochr arall, a welai nad altai efe wneyd unpeth oni ddadgorffolid y fyddin Ysgetaidd. Yr oedd yn caniatâu pob petha