[cetera pascuntur viridis armenta per herbas.]

tu quos ad studium atque usum formabis agrestem,
iam vitulos hortare viamque insiste domandi,

dum faciles animi iuvenum, dum mobilis aetas.

165

ac primum laxos tenui de vimine circlos
cervici subnecte; dehinc, ubi libera colla
servitio adsuerint, ipsis e torquibus aptos
iunge pares, et coge gradum conferre iuvencos;
atque illis iam saepe rotae ducantur inanes
per terram, et summo vestigia pulvere signent;
post valido nitens sub pondere faginus axis
instrepat, et iunctos temo trahat aereus orbes.
interea pubi indomitae non gramina tantum

TESTIMONIA.

164 Velius Longus 2215 P.

...

...

170

166 sq. et primum subnecte' Nonius 340, 11 166 tenui de v. Augustinus de gramm. 1981 P. 162 ‘cervici s.' Arusianus p. 262 L. 168 sq. 'ipsis pares.' Nonius 234, 32 aptos... invencos.' Charisins 212 170 Nonius 326, 17 171 et... signent' Nonius 405, 14 172 sq. 'post pat.' Nonius 353, 6 173 et ... orbes.' Servius Aen. V 198

VARIA LECTIO.

incre

162 non videtur a Vergilio ortus esse, quamquam legunt Servius et

Philargyrus
Fuiridef be
163 STVDIA FR ał studia in mg. y ftudia (ia in ras.) b

cetera pascuNTVRF pascantur % VIRIS (DI m. 2 sup.
armata cl herbas; Tu Martynus

h

163-167 F

AGRESTEM

165 MOBLIS

(E an I sit litera ante M non liquet) F 164 ortare y F'est duplex lectio. Potest enim et sic legi: iuvenum dum mobilis aetas.' Philargyrus 166 ac] et Nonius

VI

1

MINE (m. 2 sup. Ruimne y

CIRCLOS R, Nonius: testatur Servius CRICLOS M circlof (e alt in ras.),

L

in mg. al circof 7 CIRCOS (L m. ant.) F CIRCOS P circlof (clo in ras.'

E

b 167 CERVICE M Ceruicif el SVBNOCTE M fubnectae y 168 affuerint c IPSI SER IPSISE (sed ut E possit etiam I esse) F ipfif de RADVM P gadum y

b aptuf 71 169 co.ge. (e ex corr.) y

FACINVS PR 173 increpat Noni exempl. inftrepa y

thahat (h pr. corr. in r) y ORBIS Ryc 174 indomite y

nec vescas salicum frondes ulvamque palustrem,
set frumenta manu carpes sata; nec tibi fetae
more patrum nivea implebuut muletraria vaccae,
set tota in dulcis consument ubera natos.

Sin ad bella magis studium turmasque ferocis,
aut Alphea rotis praelabi flumina Pisae

175

180

et lovis in luco currus agitare volantis:
primus equi labor est, animos atque arma videre
bellantum lituosque pati tractuque gementem
ferre rotam et stabulo frenos audire sonantis ;
tum magis atque magis blandis gaudere magistri
laudibus et plausae sonitum cervicis amare.
atque haec iam primo depulsus ab ubere matris

185

TESTIMONIA.

175 'nec

frondes' Nonius 187, 2 'vescas s. f.' Servius ge. 176 sq. nee... vaccae' Nonius 312, 8 'schol. Veron. 71, 6

'inplebunt m. v.'

177 inplebunt Servius eel. III

IV 130 muletr.. 30 180 ef. Probus 61, 24 K. 184 'et ... sonantis' Nonius 206, 9

'sta186 'et ...

Probi inst. I 7, 7 Charisius 76 Donatus ad Ter. eun. I 2, 53
bulo sonantis' Probus de nom. 33 p. 220 Endl.
amare' Nonius 59, 25 'plausae s. c. a.' Probi inst. I 7, 7

VARIA LECTIO.

M

175 SILVAM R VLVAS (M m. ant.) F ul.uà с

R

176 SED FPRybe

CAPES R m. ant.) F carpef (ef in ras.) b nec] SED R

fatae

MVLTRARIA (Cm. 2) Fy MVLC

TARIA M 'muletraria ... legitur et mulgaria' Philargyrus. mulgaria Nonius nisi quod mulctaria Basil.) mulctr.... schol. Veron. mulctralia Servius ecl. III 30 uacce y 178 om., add. in mg. c SET F SED

in 1

E

CONSVMANT M confumment y

TVRMAS (TV vel erasa vel

ras. Rtormaf y turnaf c FEROCES FRc 180 ALPHAEA R

PISE (A m. ant.) F 181 loco y VOLENTIS evanuit) M 182 EQVIS M equi. b ADQ FR arma v. Schraderus 183 BELLATANTVM F

184 stabulis Nonius ..... bulo Charisii cod. NANTES R

185 magnif cl

F VOLANTES (E fere

equis... animosis, tractum 71 tractuf b1

AVDERE M SO

E

A

ADOVE R 186 PLAVSA M AMARE A non vid. m. ead.) F a.mare y 187 ATQVE (T an D non liq.) F ADiam primo quasi unum lege' Philargyrus

QVE R

audeat, inque vicem det mollibus ora capistris
invalidus etiamque tremens, etiam inscius aevi.
at tribus exactis ubi quarta acceperit aestas,
carpere mox gyrum incipiat gradibusque sonare
compositis, sinuetque alterna volumina crurum,
sitque laboranti similis; tum cursibus auras
provocet, ac per aperta volans ceu liber habenis
aequora vix summa vestigia ponat harena;
qualis hyperboreis aquilo cum densus ab oris
incubuit, Scythiaeque hiemes atque arida differt
nubila: tum segetes altae campique natantes
lenibus horrescunt flabris, summaeque sonorem
dant silvae, longique urgent ad litora fluctus;

TESTIMONIA.

190

195

200

190 Nonius

189 Charisius 239 Atilius Fortunatianus p. 340 G. 291, 23 gloss. in Barthii adv. XXXVII 5 191 'carpere. . . incipiat' Nonius 252, 13 gradibusque s. compositis' idem 317, 2 192 'sinuetque...crurum' Servius Aen. II 208 X 190 195 'vix...harena' Servius Aen. V 317 197 sq. 'Scythiaeque... nubila' Nonius 284, 19 ' atque... nubila' Donatus in Ter. Andr. II 4, 5 197 'Scythia' Probus 61, 28 K.

VARIA LECTIO.

I

188 AVDEAT M AVDIAT Ry2b1c gaudeat Ladevicus progr. Neostrel. 1853 p. 20 inque diem, inque viam, inque fidem Schraderus in

JAM

que vicem legit Celsus apud Philargyrum 189 ETIAMO (corr. col.

ETIAM

rubro) M etiam] ATQ (A erasa, lineae transversae rubr.) M etiam Servius, Philargyrus, Charisius, Fortunatianus 190 ac %, gloss.

Α SS

Barth. OCCEPERIT (A m. satis ant., SS fort.

Mybc, Servii Par., gloss. Barth.: cf. ecl. VIII 39

191 girum c GRADIBYS (Q. m. ant.) F SINVETQVAER SINVETQVAE F

POSITI R

R

CVRRV M

F AVRIS P

rec.) F ACCESSERIT

୮

AETAS M ae, taf b

192 conpofitif COMuolumina (a in ras.) b

TVM (C m. 2

193 SIT (T in ras.) F que] QVAE R
194 PROVOCET P TVMVOCET FMRybc: cf. Aen. IV

с

417 V 211 VIII 707 ge. III 322 Aen. IV 223 3 с per] PERT F per. 195 SVMA P fignat Servius Aen. V 317

с

abenif y

h

Fb 197 feithiae b HIEMIS F, Nonii exempl. "iemef y

f

ARENA

.arida b

defert (e pr. corr. in i) y defert el difert c2

h

TIS F 199 orrefcunt y

flabrif (fla in ras.) b

200 VRGVENT Rbl

ille volat simul arva fuga simul aequora verrens.
hinc vel ad Elei metas et maxima campi

Sed non ulla magis viris industria firmat,
quam Venerem et caeci stimulos avertere amoris,
sive bovom sive est quoi gratior usus equorum.

210

TESTIMONIA.

...

201 Nonius 308, 5 Servius ad Aen. IV 400 'ille... fuga' Probi inst. I 9, 8 'simul . . . verrit' Servius Aen. IV 72 ge. I 286 202 $q. hie spatia' Acron ad Hor. carm. IV 2, 13 202 Probus 61, 26 K. 'hinc ... metas' Acron ad Hor. carm. I 1, 3 204 Nonius 528, 2 schol. Lucani I 426 'Belgae' Probus 61, 29 K. 400 Servius ge. III 174 'duris p. 1. Acron ad Hor.

'Belgica collo' Terentianus Maurus 1029 206 sq. namque ... animos' Priscianus 208 'et... lupatis schol. Lucani IV 758 carm. I 8, 6

VARIA LECTIO.

201 abest a fr. Moret.

rens Probi inst. arma 71

volans Servius Aen. IV 400: cf. 194 fuFVGAS R verrit Servius Aen. IV

72. 400 verrunt, verrit, verrens Servius ge. I 286, sed verrens ad hunc

N

locum 202 HINC FR HIC M hi.cy HIC Pbc Probus, Acron

E

VM

VOL

circi

Pet Acron ELI E m. rec. sup.) F AELEI M me.taf b Marklandus ad Statii silv. V 1, 21 203 SVÅDABIT F SPAS (m. 2

sup. F AGIT F orae cl cruentef 1 LICA P Belgica (elgi in ras.) b Belgica Servius, Nonius, schol. Lucani, Terentianus Maurus

fe.r& y

E erasa M

M

G

204 BELLICA M BELPhilargyrus, Probus,

T

FER (T m. 2 sup.) R

AGNVM
A 2

coll. (m. 1 a ut vid) y
ferragine b 206 domitif finito (ff in ras.) b

205 CRASSYMFERRAGINE (V et

DOMANU

n

prefi y VIRES MRy2b2c

207 tollunt Servius ge. III 174, Prisciani Heidelb. 209 NON NVLLA (corr. m. rec.) F nonnulla y 1

210 cecif. 7 AVERTERET M

atque ideo tauros procul atque in sola relegant

pascua post montem oppositum et trans flumina lata,
aut intus clausos satura ad praesaepia servant.
carpit enim viris paulatim uritque videndo

femina, nec nemorum patitur meminisse nec herbae
dulcibus illa quidem inlecebris, et saepe superbos
cornibus inter se subigit decernere amantis.

215

212 sq. itaque vel in longinqua pascua marem placet ablegari vel ad praesepia contineri' Columella de r. r. VI 27 212 sq. atque ideo pascua' Eutychius II 7 Acron ad Hor. carm. III 11, 48 212 'atque procul' Probi inst. I 10, 4 213 'post m. o.' Priscianus 987. 993 Alcuini gramm. 2137. 2138 'post... lata' Servius ge. III 253 214 Nonius 265, 13 215 sq. Acron ad Hor. carm. I 19, 7 Philargyrus ge. III 498 carpit... femina' Donatus in Ter. adelph. IV 2 52 Nonius 252, 9 'urit herbae' Priscianus p. 811 P. 'urit ... femina' Diomedes p. 333 P. 215 carpit paulatim Servius Aen. IV 2 'uritque videndo' incertus de verb. 36 p. 168 Endl. 217 sq. et saepe ... amantis' Nonius 401, 14 218 idem 285, 219 Asper 114, 28 Arusianus p. 251 L. 221 lavit ... sanguis' Nonius 337, 15. 466, 27. 503, 24 (insertum in Harl.) Servius Aen. VIII 677 222 sq. 'versaque gemitu' Nonius 418, 6 223 'reboant... Olympus' Nonius 79, 6 Macrobius Sat VI 4, 21 Eutychius I 1,

29

VARIA LECTIO.

...

212 ADQVE R, etiam mox

INSVLA P
L

RELIGANT (I ut vid.

PRAESEPIA FRyc

nee

corr. in EF RELIGANT R 213 NATA M 214 ad (d in rasNo e 215 VIRES MRbc PAVLLATIM P 216 morum NEQ HERBAE Pb herbae y herbae Dulcibus sublata interpunetione Klotzius in Iahnii ann. phil. LXXI 468 218 fubiit el AMANTES Re 219 contra Wagneri suspitionem defendi lect. Verg. p. 5 SILA R, Asper, quamquam silva in schedis legitur. SILVA Pybe, Arusianus SILUA M'silva; alii Sila legunt' Servius: cf. Aen. XII 715 FORMOSA Myc 220–223: cf. Aen. XII 720—722 221 VVLNERIBVS MRybe

A

LAUIT (A sup. rubr.) M lauat b lavit testantur Philargyrus et Servius Aen. VIII 677 CORPORE P uulnera Nonius 337. 466., Harl. 503

222 VRGVENTVR Pbc 223 roboant y RESONANT M reboant testatur Servius cum ceteris grammaticis longus Macrobius, ut pazoos