LIBER QUARTUS

PROTINUS aërii mellis caelestia dona

exsequar. hanc etiam, Maecenas, aspice partem. admiranda tibi levium spectacula rerum, magnanimosque duces totiusque ordine gentis mores et studia et populos et proelia dicam. in tenui labor; at tenuis non gloria, si quem numina laeva sinunt auditque vocatus Apollo. principio sedes apibus statioque petenda, quo neque sit ventis aditus-nam pabula venti ferre domum prohibent-neque oves haedique petulci floribuco cltent, aut errans bucula campo decut's verşem et surgentes atterat herbas. absint et picti squalentia terga lacerti

II

pinguibus a stabulis meropesque aliaeque volucres, et manibus Procne pectus signata cruentis ; omnia nam late vastant ipsasque volantes ore ferunt dulcem nidis inmitibus escam. at liquidi fontes et stagna virentia musco adsint et tenuis fugiens per gramina rivus, palmaque vestibulum aut ingens oleaster inumbret, 20 ut, cum prima novi ducent examina reges vere suo, ludetque favis emissa iuventus, vicina invitet decedere ripa calori

obviaque hospitiis teneat frondentibus arbos. in medium, seu stabit iners seu profluet umor, transversas salices et grandia conice saxa,

30

pontibus ut crebris possint consistere et alas
pandere ad aestivum solem, si forte morantes
sparserit aut praeceps Neptuno inmerserit Eurus.
haec circum casiae virides et olentia late
serpulla et graviter spirantis copia thymbrae
floreat, inriguumque bibant violaria fontem.
ipsa autem, seu corticibus tibi suta cavatis
seu lento fuerint alvaria vimine texta,
angustos habeant aditus: nam frigore mella
cogit hiemps, eademque calor liquefacta remittit.
utraque vis apibus pariter metuenda; neque illae
nequiquam in tectis certatim tenuia cera
spiramenta linunt fucoque et floribus oras
explent, collectumque haec ipsa ad munera gluten 40
et visco et Phrygiae servant pice lentius Idae.
saepe etiam effossis, si vera est fama, latebris
sub terra fovere Larem, penitusque repertae
pumicibusque cavis exesaeque arboris antro.
tu tamen et levi rimosa cubilia limo

ungue fovens circum et raras superinice frondes.
neu propius tectis taxum sine, neve rubentes
ure foco cancros, altae neu crede palu "
aut ubi odor caeni gravis aut ubi conca
saxa sonant vocisque offensa resultat imago.

Su

50

quod superest, ubi pulsam hiemem Sol aureus egit sub terras caelumque aestiva luce reclusit, illae continuo saltus silvasque peragrant purpureosque metunt flores et flumina libant summa leves.

hinc nescio qua dulcedine laetae progeniem nidosque fovent, hinc arte recentes excudunt ceras et mella tenacia fingunt. hinc ubi iam emissum caveis ad sidera caeli nare per aestatem liquidam suspexeris agmen obscuramque trahi vento mirabere nubem, contemplator: aquas dulces et frondea semper tecta petunt. huc tu iussos adsperge sapores,

43 fodere.

45 e levi.

58 hic.

60

trita melisphylla et cerinthae ignobile gramen, tinnitusque cie et Matris quate cymbala circum: ipsae consident medicatis sedibus, ipsae

intima more suo sese in cunabula condent.

sin autem ad pugnam exierint-nam saepe duobus regibus incessit magno discordia motu,

continuoque animos vulgi et trepidantia bello
corda licet longe praesciscere; namque morantes 70
Martius ille aeris rauci canor increpat et vox
auditur fractos sonitus imitata tubarum ;

tum trepidae inter se coëunt pinnisque coruscant
spiculaque exacuunt rostris aptantque lacertos,
et circa reges ipsa ad praetoria densae

miscentur magnisque vocant clamoribus hostem.
ergo ubi ver nactae sudum camposque patentes,
crumpunt portis : concurritur ; aethere in alto
fit sonitus; magnum mixtae glomerantur in orbem
praecipitesque cadunt; non densior aëre grando
nec de concussa tantum pluit ilice glandis.
ipsi per medias acies insignibus alis

ingentes animos angusto in pectore versant,
usque adeo obnixi non cedere, dum gravis aut hos
aut hos versa fuga victor dare terga subegit.
hi motus animorum atque haec certamina tanta
pulveris exigui iactu compressa quiescunt.
verum ubi ductores acie revocaveris ambo,
deterior qui visus, eum, ne prodigus obsit,
dede neci; melior vacua sine regnet in aula.
alter erit maculis auro squalentibus ardens;
nam duo sunt genera: hic melior, insignis et orc
et rutilis clarus squamis; ille horridus alter
desidia, latamque trahens inglorius alvum.
ut binae regum facies, ita corpora plebis.
namque aliae turpes horrent, ceu pulvere ab alto
cum venit et sicco terram spuit ore viator
aridus; elucent aliae et fulgore coruscant,
87 quiescent. 88 ambos,

80

90

ardentes auro et paribus lita corpora guttis.
haec potior suboles, hinc caeli tempore certo
dulcia mella premes, nec tantum dulcia, quantum
et liquida et durum Bacchi domitura saporem.

at cum incerta volant caeloque examina ludunt contemnuntque favos et frigida tecta relinquunt, instabiles animos ludo prohibebis inani.

nec magnus prohibere labor : tu regibus alas eripe; non illis quisquam cunctantibus altum ire iter aut castris audebit vellere signa. invitent croceis halantes floribus horti

et custos furum atque avium cum falce saligna
Hellespontiaci servet tutela Priapi.

ipse thymum pinosque ferens de montibus altis
tecta serat late circum, cui talia curae;
ipse labore manum duro terat, ipse feraces
figat humo plantas et amicos inriget imbres.

atque equidem, extremo ni iam sub fine laborum vela traham et terris festinem advertere proram, forsitan et, pingues hortos quae cura colendi ornaret, canerem, biferique rosaria Paesti, quoque modo potis gauderent intiba rivis et virides apio ripae, tortusque per herbam cresceret in ventrem cucumis; nec sera comantem narcissum aut flexi tacuissem vimen acanthi pallentesque hederas et amantes litora myrtos. namque sub Oebaliae memini me turribus altis, qua niger umectat flaventia culta Galaesus, Corycium vidisse senem, cui pauca relicti iugera ruris erant, nec fertilis illa iuvencis nec pecori opportuna seges nec commoda Baccho. hic rarum tamen in dumis holus albaque circum lilia verbenasque premens vescumque papaver, regum aequabat opes animis, seraque revertens nocte domum dapibus mensas onerabat inemptis. primus vere rosam atque autumno carpere poma, 125 arcis.

112 tinos.

100

110

120

130

et cum tristis hiemps etiamnum frigore saxa rumperet et glacie cursus frenaret aquarum, ille comam mollis iam tondebat hyacinthi aestatem increpitans seram Zephyrosque morantes. ergo apibus fetis idem atque examine multo primus abundare et spumantia cogere pressis mella favis; illi tiliae atque uberrima pinus, quotque in flore novo pomis se fertilis arbos induerat, totidem autumno matura tenebat. ille etiam seras in versum distulit ulmos eduramque pirum et spinos iam pruna ferentes iamque ministrantem platanum potantibus umbras. verum haec ipse equidem spatiis exclusus iniquis praetereo atque aliis post me memoranda relinquo. nunc age, naturas apibus quas Iuppiter ipse addidit, expediam, pro qua mercede canoros Curetum sonitus crepitantiaque aera secutae Dictaeo caeli regem pavere sub antro. solae communes natos, consortia tecta urbis habent, magnisque agitant sub legibus aevum, et patriam solae et certos novere Penates; venturaeque hiemis memores aestate laborem experiuntur et in medium quaesita reponunt. namque aliae victu invigilant et foedere pacto exercentur agris; pars intra saepta domorum narcissi lacrimam et lentum de cortice gluten prima favis ponunt fundamina, deinde tenaces suspendunt ceras; aliae spem gentis adultos educunt fetus; aliae purissima mella stipant, et liquido distendunt nectare cellas. sunt, quibus ad portas cecidit custodia sorti, inque vicem speculantur aquas et nubila caeli; aut onera accipiunt venientum, aut agmine facto ignavum fucos pecus a praesepibus arcent. fervet opus, redolentque thymo fragrantia mella, ac veluti lentis Cyclopes fulmina massis 169 fervit.

141 tinus,

140

150

100

170