festinat calidus mulis gerulisque redemptor,

torquet nunc lapidem, nunc ingens machina tignum,

tristia robustis luctantur funera plaustris,

75 hac rabiosa fugit canis, hac lutulenta ruit sus:
i nunc et versus tecum meditare canoros!
scriptorum chorus omnis amat nemus et fugit urbem,
rite cliens Bacchi somno gaudentis et umbra:
tu me inter strepitus nocturnos atque diurnos

80 vis canere et contracta sequi vestigia vatum?
ingenium, sibi quod vacuas desumpsit Athenas
et studiis annos septem dedit insenuitque
libris et curis, statua taciturnius exit
plerumque et risu populum quatit: hic ego, rerum

85 fluctibus in mediis et tempestatibus urbis,
verba lyrae motura sonum conectere digner?

frater erat Romae consulti rhetor, ut alter alterius sermone meros audiret honores, Gracchus ut hic illi, foret huic ut Mucius ille.

90 qui minus argutos vexat furor iste poetas?
carmina compono, hic elegos. mirabile visu
caelatumque novem Musis opus! aspice primum,
quanto cum fastu, quanto molimine circum
spectemus vacuam Romanis vatibus aedem:

95 mox etiam, si forte vacas, sequere et procul audi,
quid ferat et quare sibi nectat uterque coronam.
caedimur et totidem plagis consumimus hostem
lento Samnites ad lumina prima duello.
discedo Alcaeus puncto illius: ille meo quis?
100 quis nisi Callimachus? si plus adposcere visus,
fit Mimnermus et optivo cognomine crescit.
multa fero, ut placcm genus inritabile vatum,
cum scribo, et supplex populi suffragia capto:
idem finitis studiis et mente recepta
105 obturem patulas impune legentibus auris.

ridentur mala qui componunt carmina; verum gaudent scribentes et se venerantur et ultro, si taceas, laudant quicquid scripsere beati. at qui legitimum cupiet fecisse poema, cum tabulis animum censoris sumet honesti; audebit, quaecumque parum splendoris habebunt et sine pondere erunt et honore indigna ferentur, verba movere loco, quamvis invita recedant et versentur adhuc inter penetralia Vestae; obscurata diu populo bonus eruet atque proferet in lucem speciosa vocabula rerum, quae priscis memorata Catonibus atque Cethegis nunc situs informis premit et deserta vetustas; adsciscet nova, quae genitor produxerit usus. vemens et liquidus puroque simillimus amni fundet opes Latiumque beabit divite lingua; luxuriantia compescet, nimis aspera sano levabit cultu, virtute carentia tollet, ludentis speciem dabit et torquebitur, ut qui nunc Satyrum, nunc agrestem Cyclopa movetur.

praetulerim scriptor delirus inersque videri, dum mea delectent mala me vel denique fallant, quam sapere et ringi? fuit haut ignobilis Argis, qui se credebat miros audire tragoedos in vacuo laetus sessor plausorque theatro, cetera qui vitae servaret munia recto more, bonus sane vicinus, amabilis hospes, comis in uxorem, posset qui ignoscere servis et signo laeso non insanire lagoenae, posset qui rupem et puteum vitare patentem. hic ubi cognatorum opibus curisque refectus expulit elleboro morbum bilemque meraco et redit ad sese: 'pol me occidistis, amici, non servastis' ait, 'cui sic extorta voluptas

140 et demptus per vim mentis gratissimus error.'
nimirum sapere est abiectis utile nugis,
et tempestivum pueris concedere ludum,
ac non verba sequi fidibus modulanda Latinis,
sed verae numerosque modosque ediscere vitae.

145 quocirca mecum loquor haec tacitusque recordor:
si tibi nulla sitim finiret copia lymphae,
narrares medicis: quod, quanto plura parasti,
tanto plura cupis, nulline faterier audes?
si volnus tibi monstrata radice vel herba

150 non fieret levius, fugeres radice vel herba
proficiente nihil curarier: audieras, cui
rem di donarent, illi decedere pravam
stultitiam, et cum sis nihilo sapientior, ex quo
plenior es, tamen uteris monitoribus isdem?

155 at si divitiae prudentem reddere possent,

si cupidum timidumque minus te, nempe ruberes,
viveret in terris te siquis avarior uno.
si proprium est, quod quis libra mercatus et aere est,
quaedam, si credis consultis, mancipat usus:

160 qui te pascit ager, tuus est, et vilicus Orbi,
cum segetes occat tibi mox frumenta daturus,
te dominum sentit. das nummos, accipis uvam,
pullos, ova, cadum temeti: nempe modo isto
paulatim mercaris agrum, fortasse trecentis

165 aut etiam supra nummorum milibus emptum.
quid refert, vivas numerato nuper an olim?
emptor Aricini quondam Veientis et arvi
emptum cenat holus, quamvis aliter putat, emptis
sub noctem gelidam lignis calefactat aenum,

170 sed vocat usque suum, qua populus adsita certis
limitibus vicina refugit iurgia: tamquam
sit proprium quicquam, puncto quod mobilis horae
nunc prece, nunc pretio, nunc vi, nunc morte suprema

permutet dominos et cedat in altera iura.

sic quia perpetuus nulli datur usus, et heres 175 heredem alterius velut unda supervenit undam, quid vici prosunt aut horrea? quidve Calabris saltibus adiecti Lucani, si metit Orcus grandia cum parvis, non exorabilis auro?

gemmas, marmor, ebur, Tyrrhena sigilla, tabellas, 180 argentum, vestes Gaetulo murice tinctas sunt qui non habeant, est qui non curat habere. cur alter fratrum cessare et ludere et ungui praeferat Herodis palmetis pinguibus, alter dives et inportunus ad umbram lucis ab ortu 185 silvestrem flammis et ferro mitiget agrum, scit Genius, natale comes qui temperat astrum, naturae deus humanae, mortalis in unum quodque eaput, voltu mutabilis, albus et ater. utar et ex modico, quantum res poscet, acervo 190

tollam, nec metuam, quid de me iudicet heres,

quod non plura datis invenerit; et tamen idem

scire volam, quantum simplex hilarisque nepoti

discrepet et quantum discordet parcus avaro.

distat enim, spargas tua prodigus, an neque sumptum 195

invitus facias neque plura parare labores,

ac potius, puer ut festis Quinquatribus olim,

exiguo gratoque fruaris tempore raptim.

pauperies inmunda domus procul absit: ego utrum

nave ferar magna an parva, ferar unus et idem. 200

non agimur tumidis velis Aquilone secundo:

"on tamen adversis aetatem ducimus Austris,

viribus, ingenio, specie, virtute, loco, re

Mremi primorum, extremis usque priores. nones avarus: abi! quid? cetera iam simul isto 205

tum vitio fugere? caret tibi pectus inani

Mnbitione? caret mortis formidine et ira?

somnia, terrores magicos, miracula, sagas,

nocturnos lemures portentaque Thessala rides? 210 natalis grate numeras? ignoscis amicis?

lenior et melior fis accedente senecta?

quid te exempta iuvat spinis de pluribus una?

vivere si recte nescis, decede peritis.

lusisti satis, edisti satis atque bibisti: 215 tempus abire tibi est, ne potum largius aequo

rideat et pulset lasciva decentius aetas.

DE ARTE POETICA

LIBER

Humano capiti cervicem pictor equinam
iungere si velit et varias inducere plumas
undique conlatis membris, ut turpiter atrum
desinat in piscem mulier formosa superne:

5 spectatum admissi risum teneatis, amici?
credite, Pisones, isti tabulae fore librum
persimilem, cuius, velut aegris somnia, vanae
fingentur species, ut nec pes nec caput uni
reddatur formae. 'pictoribus atque poetis

io quidlibet audendi semper fuit aequa potestas'.

scimus, et hanc veniam petimusque damusque vicissim;
sed non ut placidis coeant immitia, non ut
serpentes avibus geminentur, tigribus agni.
inceptis gravibus plerumque et magna professis

15 purpureus, late qui splendeat, unus et alter
adsuitur pannus, cum lucus et ara Dianae
et properantis aquae per amoenos ambitus agros
aut flumen Rhenum aut pluvius describitur arcus;
sed nunc non erat his locus. et fortasse cupressum