X

discimus. Caussae et opportunitates Horatii per adulterinos versus corrumpendi fuere plures, quam cuiusquam alterius poëtae. Princeps fidicen lyrae Romanae, amicus Augusti et potentium Romanorum, superata aequalium invidia, mortuus apud posteros laude crescebat. Quare carmina cupide emta, ab omnibus legebantur, qui docti et elegantes censeri volebant. Neque hoc Augusto, homini prudentissimo, displicebat. Nam et ipse in multis carminibus erat argumentum, et praesens aetas, adolescens praecipue, laudes ipsius et compositam rempublicam ita amare discebat. Nec dubito, quin Augusto etiam vivente, nam annos fere tres et viginti post Horatium vixit, Horatius quoque in scholis explicaretur. Suetonius de Illustribus Grammat. 16. scribit: Q. Caecilius Epirota dicitur primus Virgilium et alios poëtas novos praelegere coepisse.

Novos dicit Suetonius: nam vulgo Livius Andronicus, Ennius aliique veteres legebantur. Iam in novis fuisse Horatium, nemo dubitabit, qui sciat illum a Quintiliano, Iuvenale et aliis diserte nominari. Iuvenal. Satyr. VII. 225. Dummodo non pereat totidem olfecisse lucernas, Quot stabant pueri, cum totus decolor esset Flaccus, et haereret nigro fuligo Maroni. Horatius in illa existimatione permansit: omnes poëtae, quantopere eum admirarentur, imitandi studio ostenderunt; et quanti vel domus, in qua habitaverat, fieret, apparet ex Scholiasta Iuvenalis I. 12. qui docet Frontonem, Iuvenalis aequalem, eam recitationibus poëtarum praebuisse. Unus e posteris huius Frontonis, M. Cornelius, cuius fragmenta edidit Maius, scripsit ad M. Aurelium Imperatorem, I. Epist. 1. Plane multum mihi facetiarum contulit istic Oratius Flaccus, memorabilis poëta, mihique propter Mecenatem et Mecenatianos hortos meos non alienus.

Neque invalescens Religio Christiana Horatium de honoris gradu plane deiecit, neque de manibus hominum aut scholis excussit. Quamvis discrimen statui coeptum sit inter Literas, quae dicebantur, Saeculares et Christianas vel Spirituales, poëtae tamen Christiani et prosae scriptores ethnicum probe tenebant. Hieronymus adeo et Ambrosius, et alii, quamquam Horatium interdum nominare verentur, ne scilicet minus Christiani videantur, imprudentes tamen ostendunt, quam diligenter eum legerint. Nam in plurimis locis color Horatianus elucet. Multum tamen abest, ut ea superstitio fuerit communis. Sidonius Apollinaris II. Epist. 9. narrat in hilari coena similis scientiae viros, hine Augustinum, hinc Varronem, hinc Horatium, hinc Prudentium lectitari. Et quum temporibus aevi medii omnis fere doctrina

intra parietes monasteriorum contineretur, Christiani Codices scribebant; et pleraque Scholia, inedita quoque Leidensia et Franekerana, hic illic produnt auctores Christianos, idemque Florilegia sua, viridaria, specula, prata, hortos, et similes libellos sententiis, ex Horatio petitis, ornabant, Grammatici regulas, figuras, et praecepta metrica inde ducebant, Rhetores suam artem illustrabant. Ita Horatius, inde ab Augusto usque ad inventam et vulgo usurpatam Chalcographiam, nunquam plane, ne tum quidem fuit neglectus, quum multa aliorum poëtarum nomina ignorarentur, neque ullum esse credo scriptorem, cuius opera tam insigni numero scripta hodie exstent.

Poëta tam frequenti lectione per tot saecula repetitus et in scholis explicatus, neque ad intelligentiam omnium statim apertus, manus interpolantium effugere non potuit. Iam ante Suetonium ferebantur Elegi et Epistola sub titulo Horatii, quasi Maecenati se commendantis. Sed utraque falsa putabat Suetonius, quia Elegi vulgares, Epistola, prosa oratione, etiam erat obscura. Quamquam veteres poëtae in uno plerumque carminum genere, Heroico, Elegiaco, Didactico, vel Lyrico, excellerent, neque simul facultate orationis ligatae ac solutae multum valerent, nam lingua poëtica et prosa sunt quasi linguae diversae, Suetonio tamen, qui Elegos et Epistolam viderit, facile credo. Talia fingebant homines, ut bibliopolis venderent. A bibliopolis iterum emebant, qui exemplum auctius habere cupiebant. Eodem lucri faciendi studio tota carmina fingebantur, quorum auctores simul taciti gaudebant, sua pro Horatianis haberi. Vossius ad Catullum pag. 284. vidisse se ait MS. in quo Seneca quidam dicebatur auctor esse quatuor versuum initio Virgilianae Aeneidi additorum Ille ego qui quondam: quem Senecam idem in aliis fecisse dicit Vossius, et magnum fuisse bonorum librorum insessorem et interpolatorem 1. Ita bibliopolae utebantur cupiditate et ambitione Romanorum, qui, quamvis publicae exstarent Bibliothecae, instruebant privatas, libris innumerabilibus refertas, quorum dominus, ut dicit Seneca, ne indices quidem in tota vita perlegere posset: et tam attenti erant ad rem, ut ne doctis quidem hominibus ex antiquiore aliquo MS. copiam unius

1 In MS. Tibull. I, 2, post vs. 24. insertum est distichon cum duplici pentametro: En ego cum tenebris tota vagor anxius urbe, Praesidio noctis sentio adesse Deam. Securum in tenebris me facii esse Venus. Ad priorem pentametrum scriptum erat: Seneca sic supplevit, ad alterum: Aurispa vero sic. Vide Heynium Praefat. p. XXI. qui et Vossium ad Catull. de Seneca interpolatore laudavit.

versiculi inspiciendi sine pretio facerent, ut legimus apud Gellium N. A. XVIII. 5. Librum summae atque reverendae vetustatis, quem fere constabat Lampadionis manu emendatum, studio pretioque multo, unius versus inspiciendi gratia, conduxi.

Praeter Horatium fuere Lyrici, cum ipsi aequales, tum posteriores, Antonius Rufus, Titus Septimius, Passienus Paulus, Caesius Bassus, alii. Sed eos Romani non probaverunt, et Quintilianus, Horatium e Lyricis solum esse dignum qui legatur, iudicat. Suspicor nonnulla horum Lyricorum carmina, quae in tabernis iacerent intacta, hic illic Horatianis accessisse, eaque additamenta in optimis habenda, qualis v. c. est oratio Europae III. Carm. 27. Unde quo veni? Sic Trebellius Pollio in Triginta tyrannis narrat de Postumo Iuniore: Fuit ita in Declamationibus disertus, ut eius controversiae Quintiliano dicantur insertae. Et novimus Lyricos, Horatium aemulatos, in eadem saepe materie elaboravisse. Plinius IX. Epist. 22. Passienus Paulus nuper ad lyrica deflexit: in quibus ita Horatium, ut in illis illum alterum, effingi putes. Neque a vero fortasse abhorret quorundam libellorum duplicem fuisse editionem, posteriorem ab ipso Horatio emendatam. Emendationem vocabulorum, versuum, et stropharum suo quisque codici annotabat; versus et strophas alii in textum transferebant, versibus suos addebant, ut ita strophae complerentur. Integras ipsius Horatii strophas inserebant, antiquis non sublatis. Hac ratione, Graeci dirToypapiar vocant, multi poëtae sunt corrupti, et ineptis repetitionibus inquinati. Fieri potest, ut v. c. hinc profecta sit prima strophe II. Carm. 12. et varia lectio II. Carm. 18. Mea renidet in domo lacunar, et Meis in aedibus nitet lacunar. Denique, ne loquar de lacunis, quas in MS. aliquo inventas, in suo supplebant studiosi elegantiae, non facile addebant suum illud opus explicit, nisi omnibus paginis probe impletis. Mansit ea consuetudo primis inventae Chalcographiae temporibus et diu post. Sed veteres illi similia potissimum cum similibus coniungebant, non Horatium cum Cicerone, ut factum est in MS. quodam ubi Libri IV. Carmen 7 subiicitur Ciceronis Officiis, quo

1 Cur Velleius Paterc. II, 36. Inter quae maxime nostri aevi eminent princeps carminum Virgilius, Rabiriusque, et consecutus Sallustium Livius, Tibullusque et Naso, perfectissimi in forma operis sui: cur Velleius ibi Horatium omiserit, non intelligo. Perizon. pro Rabiriusque volebat Horatiusque. Verosimilius est nomen Horatius excidisse. Ita et Ruhnkenius diceret, nisi Velleius Propertium quoque omisisset. Illo tamen facilius caremus, quam Lyrico, Virgilii amico, cuius nomen ante Rabiries excidisse puto. Caussa est syllabarum similitudo.

modo etiam Ciceronem edidit I. Fust Moguntiae 1465. Nec vero deërat materies chartis, quae vacuae essent, occupandis. Multi Romani suos libros tenebant: edere vel ipsi negligentes, vel amicis relinquentes. Interim multa inde, saepe recitatione, enotescebant, et versus, non in corpus retracti, ut errones aliquem, cuius dicerentur, inveniebant, quod in Octavio suo metuebat Plinius II. Epist. 10. Saepe tamen auctoris nomen peribat. Anthologiae varia eiusmodi carmina ddionоra incerti auctoris continent: ex quibus si v. c. Libri II. Epigr. CCLVI. Anthologiae Burmannianae legeretur in aliquo MS. Horatiano, nemini unquam in mentem veniret illud non habere germanum. Nam neque infra elegantiam Horatii, neque acerbitatem Epodorum est. Et quis novit, sicuti multa accepimus spuria, an non multis etiam genuinis simus privati? Variae res Horatio vivente acciderunt, quas eum non tacere potuisse dixeris, de quibus tamen nihil legimus. Qui ad Virgilium, Athenas proficiscentem, pulcherrimum carmen I. 3. scripsit, nonne eundem, in reditu mortuum, deflevisset? Qui Varii laudes poëticas tantopere celebravit, nihilne dixisset de Virgilio poëta, animae dimidio suae, quem opus Iliadi par in manibus habere sciebat 1? Et iure miratur N. Heinsius ad Silium Italicum VIII. 378. nullam mentionem esse factam vini Setini, quod Augustus omnibus praeferebat. Fragmenta quidem, quae hanc opinionem aliquatenus confirment, non inveni. Nam de versibus, qui apud Grammaticos reperiuntur, Servium in Centimetro, Terentianum Maurum, alios, hos illi saepe mutabant, ut ostenderent, quomodo aliud ex alio metrum oriretur. Et quum Beda de Orthographia pag. 2345. scribit: Nonnulli tamen veterum ipsa carmina soles nominavere: sicut Horatius exorsus est: Soles meos omni Ecclesiae vestrae commendo; hic non est Horatius Venusinus, sed fortasse Grammaticus aliquis Christianus et poëta, qui se antiquis poëtarum nominibus saepe ornabant. Ita Cornelius Gallus, Propertius, alii a veteribus cognomina sumserunt. Et Carolus Magnus in Schola Palatina appellabatur Davides 2.

Fuit et L. Piso, et filii Pisonis, patre digni, ad quos misit epistolam de arte poëtica. Piso erat et poëta, et studiorum liberalium antistes, Urbis postea Custos, ut narrat vetus Scholiastes. Neque hunc, puto, carmine aliquo non laudatum dimisisset.

2 Maius Praefat. T. V. Classic. Auct. e Cod. Vatic. edit. p. XIII, ubi agit de Grammatico Virgilio Marone: "Sine dubio haec nomina adsciticia sunt, eo prorsus modo, quo in Caroli Magni Academia fictis nominibus sese docti homines vocitarunt sq." Iste Maro quater laudat Horatium, iuniorem scilicet.

Sed Horatius legebatur in Scholis, eumque interpretabantur non modo Grammatici, verum etiam Rhetores, quantum quidem faceret ad formandum oratorem, cuius rei utilitatem saepe Quintilianus in Institutionibus ostendit, et Tacitus de Oratoribus cap. 20. Exigitur iam ab oratore etiam poëticus decor, non Attii aut Pacuvii veterno inquinatus, sed ex Horatii et Virgilii et Lucani sacrario prolatus. Ita Titianus et Calvus, ut scribit Servius ad Virgilii X. Aen. 18. themata omnia de Virgilio elicuerunt, et conformaverunt ad dicendi usum, et in exemplo controversiarum posuerunt has allocutiones, dicentes, Venerem agere statu absolutivo, Iunonem niti statu relativo. Ex eodem Servio ad X. Aen. 532. discimus rhetorem, qui in Virgilium declamationes scripsit, de loco isto sic dicere ex persona Aeneae: Improbus es, qui aut regi dones, aut filios exhaeredes.

Praecipue autem interpretandi munus sibi vindicabant Grammatici, explicantes significationem verborum, sententiam versuum, mythologiam, historiam, geographiam, metrum, de quibus rebus plerumque dictabant. Sed iidem Grammatici faciebant et ipsi poëticam, et docebant. Ita Q. Caecilius Epirota, qui Virgilium et novos poëtas primus praelegit, a Domitio Marso appellatur tenellorum nutricula vatum: et Valerius Cato visus est peridoneus praeceptor maxime ad poëticam tendentibus, de quo ferebantur hi versiculi apud Suetonium de Illustr. Grammat. XI. Cato Grammaticus Latina Siren, Qui solus legit, et facit poëtas. Magistri discipulis exemplo praeibant, ut Horatii recte imitandi modum ostenderent. Ausonius in Profess. Burdig. 21. de Crispo: Creditus olim fervere metro, Ut Virgilii Flaccique locis Aemula ferres. Et Atilius Fortunatianus pag. 2685. quid refert, inquit, hunc poëtam imitari, tenere, diligere, si non omnes virtutes eius penitus cognoveris? Varietas metri Lyrici eos praecipue alliciebat, et sibi videbantur felices erantque in magna admiratione, si et ipsi, quae vellent, versibus Choriambicis et Alcaicis exBuchelius in Epist. ad Vossium p. 62. narrat se habere MS. Horatii poëtae Idoraria, de conspiratione contra Nicolaum V Pontif. Maximum. Est Epigr. Felicis Ennodii 118. de quodam stulto, qui Virgilius dicebatur. A Philargyrio nominatur aliquis Homerus: vide Wagnerum in Epistola de Philargyrio. Vetus Scholiastes Ibidis Ovidiani affert versus Propertii, Ennii, Lucretii, Tibulli, qui omnes sunt recentiorum hominum. Fortasse hinc iudicandus est libellus Appuleii de Orthographia. Fieri tamen potest, ut hic illic nomen Horatii Virgilii verum fuerit illius, qui se ita appellavit, isque suum genus a magnis poëtis deduxerit. Fuit enim Romanis ingens studium nobilitatis. Apparet v. c. ex Aeneide Virgilii. Et Tacitus Imperator genus deducere gloriabatur a Cornelio Tacito, Annalium scriptore.