Caut. V.

in præsulatum effectus: qui ordinandus venit ad Paulinum, et occurrente sibi illo in Lindocolino quintus ab Augustino Doruvernensis ecclesiæ consecratus est antistes. Cui etiam

Honorius præfatus papa Honorius misit pallium et literas, in quibus Idecernit hoc ipsum, quod in epistola ad Æduinum regem [A.D.631.] missa decreverat: scilicet ut cum Doruvernensis vel Ebura-10 censis antistes de hac vita transierit, is qui superest consors ejusdem gradus, habeat potestatem alterum ordinandi, in loco ejus qui transierat, sacerdotem; ne sit necesse ad Romanam usque civitatem per tam prolixa terrarum et maris spatia pro ordinando archiepiscopo semper fatigari. Quarum etiam textum literarum in nostra hac Historia ponere commodum duximus.

Dilectissimo fratri Honorio, Honorius. Inter plurima quæ 15 Redemptoris nostri misericordia suis famulis dignatur bonorum munera prærogare, illud etiam clementer collata suæ pietatis munificentia tribuit, quoties per fraternos maffatus "unianimam dilectionem quadam contemplatione alternis aspectibus repræsentat. Pro quibus majestati ejus gratias indesinenter exsolvimus, eumque votis supplicibus exoramus, ut vestram dilectionem in 20 prædicatione Evangelii laborantem et fructificantem, sectantemque magistri Pet capitis sui sancti Gregorii regulam, perpeti stabilitate confirmet, et ad augmentum Ecclesiæ suæ potiora per vos suscitet incrementa; ut fide et opere, in timore Dei et caritate, vestra adquisitio decessorumque vestrorum quæ per domini Gregorii exordia pullulat, convalescendo amplius extendatur; ut 25 ipsa vos dominici eloquii promissa in futuro respiciant, vosque vox ista ad æternam festivitatem evocet: Venite ad me omnes qui laboratis et onerati estis, et ego reficiam vos. Et iterum: Euge, serve bone et fidelis; quia super pauca fuisti fidelis, super multa te constituam: intra in gaudium Domini tui. Et nos equidem, fratres carissimi, hæc vobis pro æterna caritate 30 exhortationis verba præmittentes, quæ rursus pro ecclesiarum vestrarum privilegiis congruere posse conspicimus, non desistimus impertire. Et tam juxta vestram petitionem, quam filiorum nostrorum regum vobis per præsentem nostram præceptionem vice beati Petri apostolorum principis, auctoritatem tribuimus, ut quando unum ex vobis divina ad se jusserit gratia vocari, is 35 qui superstes fuerit alterum in loco defuncti debeat episcopum ordinare. Pro qua etiam re singula vestræ dilectioni pallia pro eadem ordinatione celebranda direximus, ut per nostræ praceptionis auctoritatem possitis Deo placitam ordinationem efficere; quia ut hæc vobis concederemus, longa terrarum marisque inter40 valla, quæ inter nos ac vos obsistunt, ad hæc nos condescendere coëgerunt, ut nulla possit ecclesiarum vestrarum jactura per cujuslibet occasionis obtentum quoquo modo 'provenire; sed potius commissi vobis populi devotionem plenius propagare. Deus te incolumem custodiat, dilectissime frater. Data die tertio iduum Junii, imperantibus dominis nostris Augustis, Heraclio anno

100 vicesimo quarto, *post consulatum ejusdem anno vicesimo tertio; atque Constantino filio ipsius anno vicesimo tertio, et consulatus ejus anno tertio; sed et Heraclio felicissimo Cæsare item filio Jun. d. 11. ejus anno tertio, aindictione septima, id est, anno Dominicæ A. D. 634. incarnationis sexcentesimo tricesimo quarto.

Ut primo idem Honorius, et post Johannes litteras genti Scottorum pro pascha simul et pro Pelagiana hæresi miserit.

MISIT idem papa Honorius litteras etiam genti Scottorum, quos in observatione sancti paschæ derrare compererat, juxta 10 quod supra docuimus: sollerter exhortans, ne paucitatem suam in extremis terræ finibus constitutam, sapientiorem antiquis sive modernis quæ per corbem erant Christi ecclesiis æstimarent; neve contra paschales computos, et decreta synodalium totius orbis pontificum, aliud pascha celebrarent.

Sed et Johannes qui successori ejusdem Honorii Severino [A.D. 640.]

15 successit, cum adhuc esset electus in pontificatum, pro eodem errore corrigendo litteras eis magna auctoritate atque eruditione plenas direxit; evidenter adstruens, quia dominicum paschæ diem a quinta decima luna usque ad vicesimam Johannes primam, quod in Nicæna synodo probatum est, foportet in- IV. electus. quiri. Necnon et pro Pelagiana hæresi, quam apud eos reviviscere didicerat, cavenda ac repellenda, in eadem illos

Literæ Jo

pæ.

epistola admonere curavit; cujus epistolæ principium hoc 20

est:

Dilectissimis et sanctissimis & Tomiano, Columbano, Cromano, hannis pa- i Dinnao, et Baithano episcopis; Cromano, Ernianoque, m Laistrano, Scellano, et Segeno presbyteris; Sarano, cæterisque doctoribus seu abbatibus Scottis, Hilarus archipresbyter, et servans locum sanctæ sedis apostolicæ, Johannes diaconus, et in Dei 25 nomine electus: item Johannes primicerius, et servans locum sancta sedis apostolicæ, et Johannes servus Dei, consiliarius ejusdem apostolicæ sedis. Scripta quæ perlatores ad sanctæ memoriæ Severinum papam adduxerunt, Pet eo de hac luce migrante, reciproca responsa ad ea quæ postulata fuerant, siluerunt. Quibus reseratis, ne diu tantæ quastionis caligo indiscussa rema- 30 neret, reperimus quosdam provinciæ vestræ contra orthodoxam fidem, novam ex veteri hæresim renovare conantes, pascha nostrum in quo immolatus est Christus, nebulosa caligine refutantes, et quarta decima luna cum Hebræis celebrare nitentes. Quo epistolæ principio manifeste declaratur, et nuperrime temporibus illis hanc apud eos hæresim coortam, et non totam eorum gentem, sed quosdam rin eis hac fuisse implicitos.

35

Exposita autem ratione paschalis observantiæ, ita de Pelagianis in eadem epistola subdunt: Et hoc quoque cognovimus, quod virus Pelagianæ hæreseos apud vos denuo reviviscit: quod omnino hortamur ut a vestris mentibus hujusmodi venenatum superstitionis facinus auferatur. Nam qualiter ipsa quoque execranda hæresis damnata est, latere vos non debet; quia non 40 solum per istos ducentos annos abolita est, sed et quotidie a nobis perpetuo anathemate sepulta damnatur: et hortamur, ne quorum arma combusta sunt, apud vos eorum cineres suscitentur. Nam quis non execretur superbum eorum conamen et impium, dicentium posse sine peccato hominem existere ex propria voluntate, et non ex gratia Dei? Et primum quidem blasphemicæ stultiloquium 45

101 est, dicere esse hominem sine peccato; quod omnino non potest

nisi unus Mediator Dei et hominum homo Christus Jesus qui sine peccato est conceptus et partus. Nam cæteri homines cum peccato originali nascentes testimonium prævaricationis Adæ, etiam sine actuali peccato existentes, portare noscuntur; secundum pro5 phetam dicentem: Ecce enim in iniquitatibus conceptus sum et in peccatis concepit me mater mea.

10

CAP. XX.

Ut occiso Æduino Paulinus Cantiam rediens, Hrofensis ecclesiæ præ

sulatum susceperit.

At vero Æduini cum decem et septem annis genti An-Prælium glorum simul et Brittonum gloriosissime præesset, e quibus Hæthfelth. sex etiam ipse, ut diximus, Christi regno militavit, rebellavit adversus eum Cædualla rex Brittonum, auxilium præbente illi Penda viro strenuissimo de regio genere Merciorum, qui et ipse eo tempore, gentis ejusdem regno annis viginti et duobus 15 varia sorte præfuit: et conserto gravi prælio in campo qui vocatur Hæthfelth, occisus est Æduini die quarta iduum Æduini Octobris, anno Dominicæ incarnationis sexcentesimo tricesimo mors. tertio, cum esset annorum quadraginta et octo: ejusque A. D. 633. totus vel interemptus vel dispersus est exercitus. In quo etiam bello, ante illum unus filius ejus Osfrid juvenis bellicosus 20 cecidit, alter Eadfrid necessitate cogente ad Pendam regem transfugit, et ab eo postmodum regnante Osualdo, contra fidem jurisjurandi peremptus est.

Oct. d. 12.

Quo tempore maxima est facta strages in ecclesia vel gente Ecclesiæ Nordanhymbrorum, maxime quod unus ex ducibus a quibus Nordanh. acta est, paganus, alter quia barbarus erat pagano sævior. 25 Siquidem Penda cum omni Merciorum gente idolis deditus, et Christiani erat nominis ignarus: at vero Cædualla, quamvis nomen et professionem haberet Christiani, adeo tamen erat animo ac moribus barbarus, ut ne sexui quidem muliebri, vel

▼ septem V, sicut et interpres Sax. sed contra MSS.

5. Ecce enim] Ps. 1. 7.

12. Cædualla] Vide omnino quomodo omnia hæc bella narrat Galf. Mon. in sua Hist. Reg. Britt. lib. xii. per totum. S. Lib. ix. ultimo. Hunc Cæduallanı videtur Tigernach vocare Chon sive Hoan: saltem regem Britannum ejus nominis cum Penda conjungit in prælio in quo Edvinus occisus fuit. Tigern. O'Conn. p. 191. 195.

15. Hathfelth] Saltus in Eburacensi comitatu inter Donam fluvium et Exholme insulam. S. Hodie Hatfield et Hatfield Moor, prope fines agri Lindcolniensis. Conf. Cambden, p. 849. Bellum Meicen vocat Nennius; qui ait, Duo filii Edguiin erant, et cum ipso corruerunt in bello Meicen, et de origine illius nunquam iteratum est regnum. 61. ed. Stevens.

16. quarta iduum Octob.] Sanctis enim ille adnumeratur, eique ecclesiæ dedicatæ. Ejus tamen memoria celebratur in martyrologio Anglicano ad quartum diem Decembris. S.

19. Osfrid] Cum Godboldo rege Orcadum qui ad auxilium ejus venerat. Rad Dicet. p. 784. S. Scribere voluit Bromton, qui hoc ait loco citato, non Radulphus de Diceto. Idem habet quoque Galfridus Mon. ix. 5.

Paulini

recessus.

innocuæ parvulorum parceret ætati, quin universos atrocitate ferina morti per tormenta contraderet, multo tempore totas eorum provincias debacchando pervagatus, ac totum genus Anglorum Brittaniæ finibus erasurum se esse deliberans. Sed 30 nec religioni Christianæ, quæ apud eos exorta erat, aliquid inpendebat honoris. Quippe cum usque hodie moris sit Brittonum, fidem religionemque Anglorum pro nihilo habere, neque in aliquo eis magis communicare quam paganis. Adlatum est autem. caput Æduini regis Eburacum, et inlatum postea in ecclesiam beati apostoli Petri, quam ipse cœpit, sed successor ejus Osualdus perfecit, ut supra docuimus, positum 35 est in porticu sancti papæ Gregorii, a cujus ipse discipulis verbum vitæ susceperat.

Turbatis itaque rebus Nordanhymbrorum hujus articulo cladis, cum nil alicubi præsidii nisi in fuga esse videretur, Paulinus adsumpta secum regina Ædilberge quam pridem adduxerat, rediit Cantiam navigio, atque ab Honorio archiepiscopo et rege Eadbaldo multum honorifice susceptus est. 40 Venit autem illuc duce Basso, milite regis Æduini fortissimo, habens secums Eanfledam filiam, et Vuscfrean filium Æduini, necnon et Yffi filium Osfridi filii ejus, quos postea mater metu Eadbaldi et Osualdi regum, misit in Galliam Galliam nutriendos regi u Dægberecto qui erat amicus illius, ibique ambo in infantia defuncti, et juxta honorem vel regiis pueris, vel innocentibus 102 Christi congruum, in ecclesia sepulti sunt. Attulit quoque secum vasa pretiosa Æduini regis perplura, in quibus et crucem magnam auream, et calicem aureum consecratum ad ministerium altaris, quæ hactenus in ecclesia Cantiæ con

servata monstrantur.

Quo in tempore, Hrofensis ecclesia pastorem minime habe-5 bat, eo quod Romanus præsul illius ad Honorium papam a Justo archiepiscopo legatarius missus, absorptus fuerat fluctibus Italici maris: ac per hoc curam illius præfatus Paulinus, invitatione Honorii antistitis et Eadbaldi regis suscepit ac tenuit, usquedum et ipse suo tempore ad cælestia regna cum