Eoasque acies, et nigri Memnonis arma.
Ducit Amazonidum lunatis agmina peltis
Penthesilea furens, mediisque in millibus ardet
Aurea subnectens exertæ cingula mammæ
Bellatrix, audetque viris concurrere virgo.

Hæc dum Dardanio Æneæ miranda videntur,
Dum stupet, obtutuque hæret defixus in uno:
Regina ad templum, forma pulcherrima, Dido
Incessit, magna juvenum stipante caterva.
Qualis in Eurotæ ripis, aut per juga Cynthi,

495

500

exercitus orientales, et arma nigri Memnonis. Penthesilea furens ducit turmas Amazonum instructas scutis lunatis, et ardet inter media millia, nectens cingulum aureum sub nudato ubere, utpote bellatrix, et audet puella certare cum viris. Dum ista mirabilia conspiciuntur ab Ænea Trojano, äum stupet, et stat defixus in hoc solo aspectu ; Regina Dido specie clarissima venit in templum, magna jurenum turba ambiente. Talis Diana in ripis Eurotæ, vel per culmina Cynthi, miscet choreas; quam secutæ

orationis tenor id flagitet. Nec minus tamen ferri quoque potest alterum, agnovit, et variasse videri potest poëta. Sic et censebat Brunck.-494. durit Menag. pr. et Zulich. ducit etiam Schol. Stat. et Nonius habet. v. Burm. In y. 495, 496 distinctionem in fine versuum sustuli.-496. Exsectæ codd. ap. Pier. male. cf. Æn. x1, 649 et 803.-498. hæc cum Dorvill. et ita Rufin. ap. Burm. Idem Ænea pro ab Enea positum esse docet. Recte, si quid video. Nam, si exponas: ei videntur esse miranda, pedestrem habeas orationem, non poëticam.-499, obtuituque duo. diffixus pr. Rottend. in imo duo Goth. frequente lapsu.-501. juvenum magna Sprot. comitante post Romanum Menag. pr. Hamburg. pr. Jurenes Tyrios principes esse, nil dubites cum Burmanno.

NOTE

493 Eoasque acies, &c. &c.] Memnon Auroram matrem, Tithonum patrem habuit, Laomedontis Trojani regis filium. Quare Trojanorum in auxilium venisse dicitur, cum ingentibus Indorum et Æthiopum copiis; et ab Achille occisus, e rogo suo aves produxisse; quæ duas in partes divisæ, rostris atque unguibus, ad parentandum auctori suo, decertaverint. Ejus statua, in Ægypto, Solis orientis icta radiis, emisisse sonum memoratur, Eoas] Orientales, ab ws, Aurora.

494 Amazonidum] Id est, Amazonum: quæ sibi mammam alteram inurebant, ne jaciendis sagittis esset impedimento: alteram balteo substringebant. Nomen inde ab a pri

vativo, et μads mamma. De iis fuse Æn. 11. 659. &c. Harum regina Penthesilea, Trojanis post mortem Hectoris opem tulit: et juxta aliquos, ab Achille; juxta alios, a Neoptolemo Achillis filio interfecta est. Peltis] Scutis brevissimis, in formam media Lunæ.

502 Qualis in Eurota, &c.] Explodit hane Didonis cum Diana comparationem Valerius Probus apud Gellium 1. ix. c. 9. aitque nihil tam improspere a Virgilio conversum esse ex Homero, apud quem illa reperitur, Odyss. VI. 102. Defendit eam Scali ger Poëtic. 1. v. c. 3. aitque Virgilia, nam esse a magistro, Homericam a discipulo. Ego in Valerii sententiam

Exercet Diana choros; quam mille secuta

Hinc atque hinc glomerantur Oreades; illa pharetram

Fert humero, gradiensque Deas supereminet omnes;
Latonæ tacitum pertentant gaudia pectus:

505

Talis erat Dido, talem se læta ferebat

Per medios, instans operi regnisque futuris.
Tum foribus Divæ, media testudine templi,
Septa armis, solioque alte subnixa, resedit.
Jura dabat legesque viris; operumque laborem

510

mille Oreades hinc atque inde congregantur: Diana gestat humero pharetram, et incedens extat supra ceteras Nymphas: lætitia tacite mulcet animum Latona Talis erat Dido, talem se attollebat læta inter medios, urgens opus, et regna futura. Deinde sedit ad fores Junonis, sub medio fornice templi, cincta militibus, et alte suffulta solio. Distribuebat jus et leges civibus, et dividebat in æquas partes labo- ̈

-503. secuntur Parrhas.-505. ingrediensque ap. Macrob. scripta nonnulla; sed v. Heins. gradiensque Dea ex scriptis Giphan. Ind. Lucret. et Rom. cum al. ap. Pierium, it. Goth. alt. Sed major vis in Deus, et absorptus sibilus sequente litera.-506. Latona et un. Heins. et Parrhas. male. prætentant pr. Hamb. pertentat duo Heins.-508. opere Rom. a pr. m.-509. male jungunt alii post Servium: instans o. r. futuris, Tum foribus Diva. in foribus Nonius in testudines. in media Parrhas. media in t. Goth. sec. Offendebat aures b. Schraderi, medios et media in binis versibus. Medelam tamen nullam video. -510. Septum fragm. Vatic. alto Mentel. pr. et Moret. sec. ut veteres nonnulli ap. Pierium. Sed alte subnixa exquisitius, ad ornandum rò resedit. Cogita sedes Dearum et heroinarum. Sic Helena Odyss. A. 136 Šeтo d' év kλioμâ, NOTE

paulo sum propensior; vel ideo, quod ex iis circumstantiis, quas sane multas congerit, nulla est ad rem, nisi multitudo Oreadum, quæ Dianam comitantur; ceteræ omnino a Didone diversæ sunt. Eurote] Fluvii in Laconia, Spartam alluentis: quæ regio venatu celebris est. Cynthi] Montis in insula Delo, ubi Diana et Apollo nati sunt.

503 Choros] Multitudo saltantium et canentium, est proprie chorus.

504 Oreades] Nymphæ montium, ab õpus mons. Ecl. 11. 46.

506 Latona] Filia Coi Titanis, quæ Dianam et Apollinem ex Jove peperit in insula Delo. Ecl. III. 67.

509 Tum foribus Divæ, &c.] Adjungit Servius hæc verba proxime præcedentibus, hoc sensu: Instat Regina

operi, tum præsertim ædificandis Junonii
templi foribus. Affert et aliam inter-
pretationem, quam etsi priori post-
ponat; ego tamen præpono: nempe
medio in templo locum fuisse sépara-
tum, ubi servabatur simulacrum Nu-
minis, et religio administrabatur;
isque appellatur a Polluce sacellum,
delubrum, a Vitruvio cella, a ceteris
adytum, penetrale: atque is, vel velo,
vel muro septus erat, et pervius fori-
bus; quemadmodum nostris in tem-
plis usuvenit. lis porro in foribus
Dido jus dicebat: et mos ille Roma-
norum deinceps fuit, in templis jus
Media
dicere, ac senatum habere.
testudine] Medio in templo, cujus
tectum concavum et fornicatum erat,
in morem testudinis, tortue.

Terra antiqua, potens armis, atque ubere glebæ:

Enotri coluere viri; nunc fama, minores

Italiam dixisse ducis de nomine gentem.

Cum subito assurgens fluctu nimbosus Orion

In vada cæca tulit, penitusque procacibus Austris
Perque undas, superante salo, perque invia saxa
Dispulit; huc pauci vestris adnavimus oris.

tate terræ. notrii populi ipsam incoluerunt: nunc rumor est, posteros eam regio-
nem appellarisse Italiam, de nomine ducis. Illuc direximus cursum: cum reponte
oriens e mari procellosus Orion impulit nos in rada latentia, et petulantibus ventis,
ac mari superante, funditus disjecit, perque aquas, perque rupes inaccessas: pauci
enatarimus huc ad vestra littora. Quodnam est hoc genus hominum? aut quæ regio

tuntur 111, 163 sqq.-535. Patens Goth. pr. arvis atque u. g. mera aberratio.
-536, male al. Enotrii. Græcum est Olverpoi, cf. 1. 1. a Burm.-538. Medic.
cum multis bonis: Hic cursus fuit; quod accipiendum est: is fuit c.-huc
cunctis (fuit) ire voluntas, expletur versus in Dorvill. inepte.-542. Perpulit
Dorvill. a pr. m. costris Arusian. Mess. laudat. advenimus aliquot. ap. Pier.

NOTE

535 Ubere glebæ.] De forma illa heliacum circiter quinque contingit.
loquendi G. 11. 185.

545

Quod genus hoc hominum, quæve hunc tam barbara morem
Permittit patria? hospitio prohibemur arena!
Bella cient, primaque vetant consistere terra.
Si genus humanum et mortalia temnitis arma:
At sperate Deos memores fandi atque nefandi.
Rex erat Æneas nobis, quo justior alter,
Nec pietate fuit nec bello major et armis.
Quem si fata virum servant, si vescitur aura
Ætheria, neque adhuc crudelibus occubat umbris:
Non metus, officio ne te certasse priorem
Poeniteat. Sunt et Siculis regionibus urbes,

550

tam crudelis tolerat hanc consuetudinem? negatur nobis arena pro hospitio: bella movent, et impediunt quominus maneamus in primo littore. Si despicitis genus humanum, et vindictam hominum: at expectate Deos memores æqui et iniqui. Regem habebamus Æneam, quo non fuit ullus justior, nec pietate, nec bello et armis insignior. Si fata virum hunc servant, si spirat aërem cœlestem, nec adhuc cecidit sub savas umbras; nullus est timor nobis, neque pænitebit te provocasse prius eum beneficiis. Sunt etiam nobis urbes in terra Sicula, et arma, et Acestes illustris e

ex interpretatione.-543. Nam g. Goth. sec. Quæ genus hæc h. fragm. Moret. Quod g. est h. Menag. pr. quæ hunc tres ap. Heins. quæve tam Leid. Potest interpungi: Quod genus hoc hominum? sc. est. Sed non hoc quæri poterat; verum: qui homines, quæ patria, quæ tam barbara, est hæc terra vestra, ut permittat hunc morem?-544. patriam pr. Moret. a m. sec. hoc spatio Menag. pr. miro casu.-545. considere Oudart. solenni varietate.--546. et deest in nonnullis, etiam Pierianis.-547. Deas Voss. fandique nefandi quinque ap. Heins.-549. Non pietate Dorvill. bello nec sec. Moret. Argutatur h. 1. Burm. qui cum Servio discrimen facit inter bellum et arma; sane eandem rem declarant sed tropis diversis.-550. et vescitur pr. Hamb.-551. neque adhuc constanter codd. Heins. et multi Pier. alii nec. occupat tres Burm.-552. Vulgata erat lectio: officio nec te: in quam mirum est optimum quemque codicem, atque etiam Grammaticos, (v. Heins.) conspirare; est enim manifesto falsa: nec te c. vel neque te. Sensus quidem qualiscunque extorqueri inde potest; sed occurrit unicuique in oculos, legendum esse: Non metus, officio ne te c. p. P. où cóẞos, uh. Non metuendum est, ne te pœniteat aliquando beneficiis nos priorem demeruisse. Et extat hæc lectio in Hamb. a m. sec. Habent edd. ut, Cerdæ. Cuning. In fragm. Vatic. totus locus desideratur. Nec metus

NOTE

547 Sperate Deos, &c.] Expectate. E. IV. 419. 'Hunc ego si potui tantum sperare dolorem, Et perferre, soror, potero.' Fandi atque nefandi.] Illius, quod fas, et nefas est: utrumque enim a fando dicitur: quia quod æquum est, digne fari possumus ; quod Delph. et Var. Clas.

iniquum, fari non possumus.

550 Si vescitur aura] Si spirat, si halitum ducit ex aëre. Et vero apud Lucret. 1. v. 72. Vesci, est uti: ' Quove modo genus humanum variante loquela Cœperit inter se vesci.'

Virg.

2 G

Arvaque, Trojanoque a sanguine clarus Acestes.
Quassatam ventis liceat subducere classem,
Et sylvis aptare trabes, et stringere remos.
Si datur Italiam, sociis et rege recepto,
Tendere, ut Italiam læti Latiumque petamus.
Sin absumta salus, et te, pater optime Teucrum,
Pontus habet Libyæ, nec spes jam restat Iuli:
At freta Sicaniæ saltem, sedesque paratas,
Unde huc advecti, regemque petamus Acesten.
Talibus Ilioneus. Cuncti simul ore fremebant
Dardanidæ.

555

560

Trojana origine. Permittatur nobis detrahere ad terram naves ventis fractas, et accommodare trabes e sylvis, et abscindere remos ; ut læti eamus in Italiam et Latium: si conceditur ire in Italiam, sociis et rege recepto; si vero salus extincta est, teque mare Africæ tenet, o pater optime Trojanorum, nec jam superest spes Ascanii; at saltem ut eamus ad mare Siciliæ, et ad paratas urbes, ex quibus huc pulsi sumus, et ad regem Acesten. His verbis Ilioneus orabat: interea Trojani omnes murmure

Medic. Pierii cum aliquot aliis.-554. Arvaque. Vulgo legebatur Armaque. Etiam hanc lectionem pravam esse arbitrati mutavimus, etsi a Servio, Cod. Romano aliisque præstantioribus libris agnoscatur. Arma quidem aiunt memorari ad timorem Pœnis incutiendum. Åt alienum hoc a toto orationis consilio rerumque facie, potiusque ad animos exasperandos idoneum. Medic. cum Colot. Ursini legit arva; et hoc verum. Nam eo spectat oratio, ut metum intercipiat, ne in his terris considere velle videantur. Sunt in Sicilia urbes, et agri, et popularis noster Acestes. Et explicatur hoc idem v. 561 At freta Sicania saltem sedesque paratas-regemque petamus Acesten. adde responsionem Didus v. 576 et inf. iv, 311. Porro Trojano a. s. Moret. qu.— 555. vento Hamb. pr. 556. optare Montalb. quod ornat Heins. tangere Hamb. sec. 557. Ausoniam sec. Moret.-558. at I. Heins. conj. at sequitur hoc v. 561 et vide Not.-559. abrupta solus Hugen. nec jam spes tres Burm. -560. Libyes Oudart.-561. Ad quatuor ap. Burm. Sicania, priore longa, altera brevi, ut 111, 692. vIII, 416. at aliis locis prima brevis et altera producta: portus venere Sicanos VIII, 328. v, 24. 293. vII, 795. XI, 317. Ecl. x, 4. Occurrit similis varietas in græcis: Callim. Di. 57. Ave dè Tpivakpín, Zikávan ἕδος—at Lycophr. 1029. ἔμπλην Παχύνου Σικανός προσμάσσεται. 562. hanc Rom. petemus sec. Hamb. Acestem multi.-563. cunctis Medic. a pr. m. e

NOTE

554 Acestes] Rex Siciliæ, de quo Æn. v. 36. De Sicilia insula Æn. III. 687.

556 Stringere remos] Ecl. 1x. 61. Agricolæ stringunt froudes:' id est, amputant.

558 Ut Italiam, &c.] De ea, v. 6. De Latio, Æn. vii. 54. De Teucris, Trojanis supra v. 239. De Libya, Africa, v. 162. De Iulo, Ascanio, v. 271. De Sicanis, Siculis Æn. 111. 687. De Dardanidis, Trojanis supra v. 239.