P. VIRGILII MARONIS ENEIDOS LIBER I. ARGUMENTUM. PROPOSITIONE et invocatione præmissis, narratio incipit a septimo Æneæ expeditionis anno: quo tempore, Trojanis e Sicilia in Italiam solventibus, Juno tempestatem excitat, conciliato sibi Æolo. Sedat tempestatem Neptunus. Naves Æneæ septem in portum Africa se recipiunt, reliquis alio disjectis. Venus apud Jovem de filii calamitate queritur. Solatur eam Jupiter, exposita Æneæ ejusque posteritatis futura felicitate. Mittitur Mercurius, qui Carthaginiensium animos Trojanis placabiles reddat. Venus habitu venatricis occurrit Æneæ, regionem cum Achate exploranti: indicataque Didonis ac regionis conditione, utrumque nebula septum Carthaginem dimittit. Illic Æneas, templum ingressus, primum in belli Trojani picturas incidit: deinde in Didonem, et in socios, quos fluctibus oppressos putaverat, Didoni supplicantes. Dat se in conspectum Æneas: a Regina benigne excipitur: accersitur per Achatem Ascanius: cujus in locum dolo Veneris Cupido substituitur, ut Æneæ amorem Didoni inspiret. Abeunt omnes in aulam ad convivium. Ille ego, qui quondam, gracili modulatus avena Ut quamvis avido parerent arva colono: Gratum opus agricolis: at nunc horrentia Martis ARMA, virumque cano, Troja qui primus ab oris 5 Ego ille sum, qui olim cecini cantilenas tenui calamo: et egressus e sylvis coëgi propinquos agros, ut obedirent agricolæ quantumlibet cupido; quod opus jucundum fait rusticis. Sed jam horrida Martis Cano bella et hominem, qui pulsus fatis, primus venit e regione Trojana in Italiam, et ad littus Lavinium. İlle multum agitatus Ille ego. Vulgaris sententia est, quatuor hos versus auctorem habuisse Virgilium, sed a Vario esse sublatos. Quod si ita res se habuit, acutior sane Varius Virgilio fuit. Sed totum illud commentum Pseudodonati fide nititur, v. T. I. Vita Virg. §. 60, et nobis quidem verisimilius est, a Grammatico aliquo versus hos esse assutos; factum enim est hoc idem in aliis poëtis; etiam olim in Hesiodi opere rustico hoc sibi permiserunt Rhapsodi. Ceterum rejecti ii versus sunt doctissimorum virorum suffragiis, v. Burm. ad h. 1. Burm. Sec. in Misc. Obss. vol. vi, tom. 111, p. 523 et in præf. Virgil., partim quod ab optimis codd. inprimis Medic. et, quantum æstimare licet, a Romano absunt (cf. Heins. it. Miscell. Obss. vol. vi, p. 523. e nostris non habet Goth. tert.); partim quod ab Ovidio et aliis Eneis a verbis: Arma virumque, tanquam principio carminis designatur; quod tamen argumentum paulo levius est; poterant enim verba laudari, quæ commodissime in eam, quam volebant, sententiam transferri possent, ut in illo: Transtulit in Tyrios arma virumque toros: cum Ille ego incommodum esset. Poterat etiam omissa præfatione ipsins tractationis initium laudari. Sunt, quibus versus Virgilii ingenio indigni esse videntur. Omnibus tamen argumentis gravius est hoc, quod rationi epici carminis adversantur, cujus majestas non modo, sed et ingenii, quod poëta rerum narrandarum magnitudine occupatum, earumque mole laborans, ha-. bere debet, impetus, atque etiam lectoris studium, avocato ad poëtæ lusus animo, infringitur: multo autem pejus id fieret in ipso carminis exordio. Quod quidem tanto poëtæ observatum non fuisse, credere vix licet. Nam Orphicorum auctoritates ad carmen cultissimum nullam vim habere possunt; si forte in ejus exordio poëtam de se mentionem facere memineris, idque exemplum ad Virgilium trahere volueris.-6. Lavinia Medic. a m. pr. aliique codd. sed pauciores. Commendabat illud Heins. recepit Burm. Sic tamen NOTE 5 Troja] Troja, regio Phrygiæ Minoris, in Asia Minore; cujus urbs præcipua Ilium, ab Ilo rege dicta: non procul ab Ida monte. Hæc et Troja, a Troë rege; et Dardania, a Dardano Trois avo; et Teucria, a Teucro Dardani socero, vocata est. Ejus Delph. et Var. Clas. Virg. arx Pergamus, plur. Pergama. Primus] Antenor tamen prius in Italiam venit, Pataviumque condidit: sed non prius Troja profectus est, neque ad Lavinium littus venit, sed in Venetiam, ut legitur infra. v. 246. 6 Italiam] Regio est Europa no2 C Littora; multum ille et terris jactatus et alto, Vi Superum, sævæ memorem Junonis ob iram; fuit terra et mari, per potentiam Deorum, et propter iram memorem crudelis Junonis. Multa quoque toleravit præterea in bello, donec fundaret urbem, et induceret jam editum ed. Junt. 1520 per Nic. Angelium, unde in alias edd. venit. aliæ retinuere Lavinaque. Eadem varietas apud Gell. x, 16, et al. Enimvero Larinia arva inf. IV, 236, et sic alii poëtæ. Etiam Græcis Aaovtviov et Aaovivía. Nihil autem nisi forte Aavva ap. Dionys. Halic. 1, 59 (ubi tamen Vat. Aaovivía habet) occurrit, quod Lavinum scribatur. Apud Propert. 11, 25, 64 igitur Lavinis littoribus erit pro Laviniis. Est tamen Juvenalis versus Sat. XII, 71 novercali sedes prælata Lavino: ubi nulla contractio locum habet; quod jam monui ad Tibull. Obss. 11, 5, 49.-7. et ante terris abest in nonnullis ap. Burm. Ceterum non bene major interpunctio poni videtur ante multum, ut nova sententia exsurgat. Sed jungendum: virum, qui venit—Italiam, Lavinia littora; multum ille jactatus et t. et a. Neque video, cur infra v. 10 ante genus major sit distinctio illata.-8. et ante sæva auctoribus libris et edd. ant. ab NOTE tissima, in formam ocreæ extensa; inter Adriaticum Sinum, a septentrione et oriente; ac Mare Tyrrhenum, a meridie: ad septentrionem et occidentem Alpibus separatur a Germania et Gallia. 6 Lavinia] Id est, quæ deinde Lavinia dicta sunt, e Laviniæ nomine, quæ, Latini filia, Æneæ nupsit. Unde hic prolepsis agnoscitur, sive anticipatio temporis. Servius tamen affir. mat eandem urbem dictam esse primo Lavinum a Lavino Latini fratre; deinde Laurentum, ob inventam ibidem laurum a Latino, cum regnum fratre mortuo suscepisset; et hoc utroque nomine fuisse insignitam, priusquam Æneas in Italiam veniret: tertio denique ab Ænea vocatam esse Lavinium, a Lavinia uxore. Sed unde Lavinum hunc Latini fratrem fuisse acceperit, non liquet. Laurentum item ac Lavinium unam urbem fuisse negat Strabo; quare primæ opinioni adhæreo. 7 Littora] Quamvis Lavinium di. staret a littore, juxta Servium, octo milliaribus; juxta alios, minimum tribus: littus tamen, quod huic urbi respondebat, eodem nomine insigniri potuit. Terris jactatus et alto, &c.] Propositio est sex priorum librorum, qui continent maritima pericnla: Multa quoque et bello, &c. Propositio est sex posteriorum, qui terrestria continent. 8 Memorem Junonis ob iram] Id est, iram Junonis memoris: quarum autem rerum memoris, habes infra v. 30. 9 Dum conderet urbem] Lavinium. In quam primum Deos et sacra intulit: quæ Albæ parens fuit, ac deinde Roma. Male enim ait Servins posse explicari de Troja, quam condidit Æneas lib. vII. 159. statim post adventum in Italiam, castrorum potius quam urbis in speciem; si quidem hujus deinde mentio nulla. Male item de Roma: si quidem urbs hic significatur, unde Albani patres atque altæ mania Roma orta sint, Inferretque Deos Latio: genus unde Latinum, Musa, mihi causas memora, quo numine læso, Urbs antiqua fuit; Tyrii tenuere coloni; 10 15 Deos in Latium; ex quo facto populus Latinus, et cives Albani, et muri altæ Roma orti sunt. O Musa, suggere mihi causas earum rerum: quo Deorum violato, veľ quo scelere offensa regina Deorum coëgerit hominem pietate illustrem agitari tot calamitatibus, et suscipere tot labores. Tantusne furor inest mentibus divinis? Fuit urbs vetus, quam colonia Tyriorum incoluit, Carthago nomine, procul ex ad jecit Heins. post Pierium.-10. inde Zulich. a m. pr.-12. v. Excurs. It ad h. v.—13. Quidve Deum R. dolens. Hamb. pr.–15. Impulerat Rom. cum aliis ap. Heins. ad v. 4.-16. Cur Tyrii t. coloni parenthesi includantur, non video. Est enim ea poëtica forma, ut absoluta enuntiatione dicatur, quod in prosa NOTE 10 Deos Latio] Penates, de quibus En. 11. 717. Latio, pro, in Latium: ut, It clamor cœlo. Æn. v. 451. Latium Italiæ regio: de qua Æn. vii. 54. Genus unde Latinum] Quomodo ex Ænea genus Latinum? si quidem Latini ante adventum Æneæ in Italia noti erant, quare Juno ad Jovem, En. XII. 820. 'Pro Latio obtestor;.... Ne vetus indigenas nomen mutare Latinos, Neu Troës fieri jubeas.' Facile solvunt, qui vocem unde ad Latium referunt: patet enimvero, ex Latio ortos esse Latinos, Albanos item, et Romanos; cum ii omnes populi Latium incoluerint. Quia tamen melius vox unde refertur ad factum Æneæ, idcirco quæritur quomodo Latinum inde ortum dicatur. Hunç autem modum suggerit Servius: quia victor Æneas, cum Trojanum nomen Latinis imponere jure potuisset, ipse Latinum nomen Trojanis imposuit suis, et ex utroque genere unum fecit; quo ex genere mixto, Albani deinde patres, sive reges; et mania Roma propagata sunt: uti infra fu. sius dicetur, v. 265. 12 Musa] Musam invocat nullo certo nomine: Homeri exemplo, qui in Iliade, Μήνιν άειδε θεὰ, Iram cane Dea; et in Odyssea, "Avdpa μoi ĚVVETE povσa, Virum mihi dic Musa. Alibi Calliopen, heroici carminis præsidem, distincte invocat; hic tum obscure. Quo numine læso] Quibus læsis numinibus. Quippe, præter Junonem, Deos alios Æneas infestos habuit: ut patet ex illo versu, qui huic respondet, Vi Superum, sævæ memorem Junonis ob iram.' 13 Tot volvere casus] Pro tot volvi casibus: quod quanquam durum est, tamen firmatur hoc Statii non absimili exemplo, ex Theb. 1. 11. 402, 'Ex quo frater inops ignota per oppida tristes Exul agit casus:' pro, agitur casibus. 16 Tyrii] Tyrus, urbs Syriæ in Phoenicia, inter Sidonem ad septentrionem, et Ptolemaidem ad meridiem in ora Maris Mediterranei. Nunc Sur dicta, olim Sarra: unde Carthago, Italiam contra Tiberinaque longe Hic currus fuit; hoc regnum Dea gentibus esse, 20 verso Italiæ et ostiorum Tiberis: abundans opibus, et acerrima belli artibus. Juno dicitur hanc unam habitasse præ ceteris regionibus, etiam Samo postposita. Illic Junonis arma, illic currus fuit: jam tunc Dea contendit ut illa imperet populis, pro esset, urbs fuit, quam T. c. temuere, habitarunt.-17. Karthago Medic. cum multis aliis: item Goth. sec. Alii Cartago, ut et apud alios. Tiberina omnes h. l., cum alias tantopere varient libri in scriptura. Hostia Medicens. it, Goth. pr. et tert, pro corrupta sequiórum sæculorum scriptura.-19. Hane Bigot. fertur terram Sprotianus pro var. lect. una Parrhas.-20. Ad hiatum in hoc versu impugnandum neminem video quicquam attulisse, ut miram sit, cur ad alios offenderint.-21. regni Goth. pr.-22. Sinunt Medic. a m. pr. et NOTE Sarranum ostrum, pro Tyrio celebratum est. Tyrii, cum Africam venerunt, dicti sunt Pani, quasi Phani: quia ex Phænicia profecti. 16 Coloni] Proprie sunt ii, qui terram colunt, agricolæ : ut supra, v. 3. Ut quamvis avido parerent arva colono,' &c. Aliquando sumuntur pro parte civium, qui ex consensu civitatis ad sedes alias incolendas deducantur, diciturque colonia: quales sexaginta supra centum deducta a Romanis varia in loca numerantur. Tyrii autem, Carthaginis conditores, non proprie coloni fuere, sed profugi; si quidem non ex consensu suæ civitatis, sed fuga et secessione, Tyro profecti sunt. 17 Carthago] Urbs, caput Africæ, Græcis Kapynov dicta. Æmula Romæ diu fuit, cum eaque gessit bella tria gravissima: a Scipione victa primum et vectigalis facta: postinodum a Scipione Emiliano deleta. De illa, deque illius initiis, dicemus in argumento libri IV. Tiberina ostia] Tiberis, fluvius Italiæ, de quo Æn. vIII. 330. Ostia ejus duo, quibus in Mare Tyrrhenum evolvitur: ubi urbes duæ, Ostia ad orientem, Portus ad occidentem. 19 Magis omnibus unam, &c.] Multas habuit urbes sibi addictas Juno, Argos, Spartam, Mycenas. Inprimis Samon. 20 Samo] Samos, sive Samus, insula est Icarii Maris, Ioniæ adjacens, contra Ephesum. In ea Juno adolevit, nupsitque Jovi: ideoque templum ejus erat Sami nobilissimum, et simulacrum habitu nubentis, et sacra ritu nuptiarum. 21 Arma, Hic currus fuit] Currum Junonis describit Homerus Il. v. 720. cujus ministra est Hebe: hunc aut similem intellige, aut potius thensam, vehiculum, quo Deorum simulacra in sacris circumferebantur. Illius arma] Vel hasta fuit; agnoscit enim Plutarchus Junonem Curitim; et curis lingua Sabinorum hasta est. Vel sceptrum et fulmen; his enim insignibus ornatum fuit Carthagini simulacrum Junonis. Vel clypeus; refert enim Servius hanc solennem e sacris Tiburtibus formulam: 'Juno curilis, tuo curru clypeoque tuere meos curiæ vernulas sane.' |