Billeder på siden
PDF
ePub

Volveret, Eurydicen vox ipsa et frigida lingua,
Ah miseram Eurydicen! anima fugiente vocabat;
Eurydicen toto referebant flumine ripæ.

525

Hæc Proteus: et se jactu dedit æquor in altum ; Quaque dedit, spumantem undam sub vertice torsit. At non Cyrene: namque ultro affata timentem: Nate, licet tristes animo deponere curas.

530

Hæc omnis morbi causa; hinc miserabile Nymphæ,
Cum quibus illa choros lucis agitabat in altis,
Exitium misere apibus. Tu munera supplex
Tende petens pacem, et faciles venerare Napaas.
Namque dabunt veniam votis, irasque remittent.
Sed, modus orandi qui sit, prius ordine dicam.
Quatuor eximios præstanti corpore tauros,

535

ejus resectum a candido collo, ipsa vox et lingua frigida Eurydicen, ah_infelicem Eurydicen, appellabat, anima erumpente; ripa totius fluminis repetebant Eurydicen. Hæc dixit Proteus, et se saltu immisit in profundum mare; et qua se immisit, supra caput suùm convolvit aquam spumantem: at Cyrene non se immisit; nam prior allocuta est trepidantem: Fili, potes abjicere ex animo mastam solicitudinem. Hæc est tota origo morbi: ideo Nymphæ, cum quibus Eurydice miscebat choreas in profundis sylvis, intulerunt funestam perniciem apibus. Tu supplex offer dona, obsecrans veniam, et cole Napaas placabiles: nam concedent veniam precibus, et deponent furorem. Sed antea docebo per ordinem, quæ sit ratio precandi. Elige quatuor tauros insignes robusto corpore, qui nunc tondent tibi cacu

multi. Amissam sec. Menag. A misera Roman. a m. pr. 528. jacto Gud. a m. pr.-529. vortice edd. nonnullæ.-530. est post ultro fragm. Vatic. et Parrhas. ab alia manu.-531. componere curas Medic. a m. pr., ut En. IV, 340, 341, frequenti variatione. vid. Burmann. depellere curas unus Mead. 533. sylvis pro lucis fragm. Moret. discebat in altis Voss. pro ducebat ;_ant, ut Jo. Schrader., pro, miscebat.-534. Tum Medic. a m. sec. 535. Pende Rottend. pr. Burmanno tendere munera insolitum videbatur; itaque cogitabat: munere supplex Tende, abi. Nate petens Zulich., unde Burm. legendum putabat: tu munere supplex, Nate, petens pacem, faciles venerare Ñapeas. Redde Withof. emend. v. Not.-536. iramque Franc. Goth. pr. Forte præstat interpungere: Namque dabunt veniam, votis irasque remittent.-537. quis sit ut vulgo loqui solemus, quart. Moret. fragm. Moret., uterque Goth., unus Mead. et edd. vett. vid. ad Æn. iv, 294.–538. eximio præstantis Rom.

NOTE

jectum, dicitur in insulam Lesbum appulisse, atque ibi esse sepultum; lyra relata inter sidera, et a singulis Musis, quarum cecinerat laudes, stellis novem insignita. Hebrus agrius dicitur ab Eagro: sive Eagrus rex

fuerit Thraciæ, qui nomen suum fluvio reliquerit, ut vult Diodorus Siculus ; sive fluvius fuerit, ex quo Hebrus nascitur, ut vult Servius.

535 Napaas] Nymphæ lucorum sunt, a várn saltus, viretum.

Qui tibi nunc viridis depascunt summa Lycæi,
Delige, et intacta totidem cervice juvencas.
Quatuor his aras alta ad delubra Dearum
Constitue, et sacrum jugulis demitte cruorem;
Corporaque ipsa boum frondoso desere luco.
Post, ubi nona suos Aurora ostenderit ortus,
Inferias Orphei Lethæa papavera mittes,
Placatam Eurydicen vitula venerabere cæsa,
Et nigram mactabis ovem, lucumque revises.

540

545

mina viridis Lycæi, et totidem juvencas, collo nondum subacto. Erige his victimis quatuor altaria in altis templis Nympharum, et effunde e gutturibus sacrum sanguinem, et relinque ipsa corpora victimarum in frondente luco. Deinde, quando nona Aurora patefecerit ortum suum, dabis inferias Orpheo e papaveribus Lethæis, et coles mitigatam Eurydicen occisa vitula, et immolabis ovem nigram,

-540. Dilige Longobard. Ed. Mediol. intactas Rom. Ed. Ven. Gudianus a m. pr., sed vid. Burm.-542. dimitte Medic. cum ceteris Heins., excepto altero Menag. et Moret. fragm., item tres Burm., uterque Goth. emitte sec. Moret. jugulis sacrum Goth. sec.-543. Corpora quæque Regius Martin.544. nona dies alter Menag. ostenderat fragm. Moret. reduxerit ortus Parrhas. ex v. 552. induxerit unus Arundel.-545. Orpheo Roman., ut et v. 553, 'Oppeî. Letea al., immo Andaîa ex Ahon. mittis Mentel. pr., ut et v. 553. -546. Placatam Eurydicen. Hunc versum post sequentem: Et nigram, exhibent omnia Heinsii exemplaria vetusta, uno excepto, item Burmanni Regius, Edd. Junt. et R. Steph., uterque Goth., uterque Arundel. et Mead. Brunck. Erf. Ed. Norimberg. et aliæ; tandem fragm. Vatic., minus tamen recte; nam post illa: Orpheo inferiis factis lucum revises, ubi victimarum corpora jacent, quomodo subjungi posset: Placatam Eurydicen vitula venerabere casa? At vulgatum ordinem habent Mediceus, qui plerumque diversam a Romano familiam ducere solet, Longobard. Pierii cum al. scriptis et edd. Habet tamen et hic versuum ordo aliquid parum congrui: Orpheo papavere inferias feres, Eurydicen placabis vitula cæsa et nigra ove. Quæ tandem illæ inferia solo papavere? Nigra ovis haud dubie ad Orpheum spectat. Adeoque aut delendus est versus: Placatam Eurydicen, quod equidem verum esse arbitror, de Eurydice nec nunc nec 454, 553 agitur, aut ille ante alterum collocandus est hoc modo: Post, ubi-Placatam Eurydicen-Inferias Orphei Lethæa papavera mittes Et nigram mactabis ovem, lucumque revises. Ita demum narratio sibi constat. Nam ex seqq. apparet, inferias faciendas fuisse alio loco; tum vero, inferiis factis ille 553 lucum revisit, in quo fanum Nympha rum erat, ad quod victimæ cæsæ fuerant relictæ.-547. locumque Gud., ut Goth. sup. v. 468. revisens Zulich. quod expedit locum, si mutato ordine legeris: Inferias Orphei. Et nigram m. Placatam. Et video hoc sequi

NOTE

539 Lycai] Montis Arcadiæ, qua offerebantur. Orphei, dativus Græin regione Aristæus aliquando regnavit.

De Aurora, Ge. 1. 249. 545 Inferias Orphei Lethæa, &c.] Inferiæ, sacrificia, quæ Diis Manibus

cus 'Oppei. Ecl. 4. 57. Papavera Lethæa, id est, oblivionem et somnum inducentia; a λhơn oblivio, Ge. 1. 78. Æn. vi. 323.

Haud mora: continuo matris præcepta facessit.
Ad delubra venit: monstratas excitat aras;
Quatuor eximios præstanti corpore tauros
Ducit, et intacta totidem cervice juvencas.
Post, ubi nona suos Aurora induxerat ortus,
Inferias Orphei mittit, lucumque revisit.
Hic vero subitum ac dictu mirabile monstrum
Aspiciunt, liquefacta boum per viscera toto
Stridere apes utero, et ruptis effervere costis ;
Immensasque trahi nubes; jamque arbore summa
Confluere, et lentis uvam demittere ramis.

Hæc super arvorum cultu pecorumque canebam,

550

555

et repetes lucum. Sine mora, statim exequitur mandata matris; venit ad templa, erigit altaria præscripta, ducit quatuor tauros insignes robusto corpore, et totidem juvencas, collo nondum subacto: deinde, postquam nona Aurora patefecerat suum ortum, dat inferias Orpheo, et repetit lucum. Illic vero vident prodigium improvisum et mirabile dictu; apes stridere toto utero inter putrefacta viscera boum, et crumpere fractis costis, et diffundi magnas earum nubes; et jam eas congregari in cacumine arboris, et e ramis flexibilibus dependere in modum uvæ. Hæc cantabam de cultura agrorum et pecorum, et de arboribus: dum magnus

virum doctissimum, Vossium.-548. capessit Medic. et Gud. a m. pr., at En. 1, 77. facissit Vratisl. Eadem varietas Æn. iv, 295.— -549. At delubri petit unus Arundel. monstratasque Ven. Parrhas.—550. eximio præstanti Gud. præstantis Rom. a sec. m. et 551 intactas, ut sup. 540 ; quod etiam in Edit. Ven. 1482.-552. induxerit Moret. sec. et quart. Franc. unus Arundel. unus Mead. induceret Leid. intexerat Rottend. pr. adduxerat Ven. reduxerat Parrhas. Edit. Ven. reduxerit Vratisl.-553. misit Franc.-554. Hinc Erf. auditu pro ac dictu Moret. fragm. Menag, alter, ac visum Zulich. Wakef. distinxit: Hic vero (subitum ac dictu mirabile monstrum!) Aspiciunt liquefacta.—556. eruptis Reg. et Cantabrig.-557. Immensamque trahi nubem tert. Mentel. Immissasque Zulichem. que post jam abest Moret. quart. trahens Roman.-558. visam demittere Ven. dimittere Medic. cum quatuor aliis. vide v. 542.-559 sqq. Suspectum jam olim hunc, etsi ab homine satis ingenioso profectum, Epilogum habui, quia a poëtarum more alienum est, talia adjungere suis carminibus; contra Grammaticos tali lusu delectatos esse ex pluribus exemplis patet, qui in Anthologia poëtarum lat. prostant. Nec aliter de Metamorphoseon clausula statuebam. Vidi mox alios viros doctos non aliter statuere, etsi aliis de causis. Brunckius, tanquam insulsum, et poëmatis ipsiusque Virgilii gravitate indignum rejicit. Etiam Jo. Schrader. offensus erat inprimis libro: hæc ego canebam-dum fulminat. Addi possunt alia: canere super aliqua re. Alia præclara sunt.— 559. culto Gud. a m. pr. cultum sec. Moret, pecorisque apud Diomedem NOTÆ

556 Stridere, effervere] Penultima brevi, Ge. 1. 456.

558 Uvam demittere] Certe hiç læ

titiæ signum est illa apum glomeratio de qua vide supra v. 257.

Et super arboribus: Casar dum magnus ad altum
Fulminat Euphratem bello, victorque volentes
Per populos dat jura, viamque affectat Olympo.
Illo Virgilium me tempore dulcis alebut
Parthenope, studiis florentem ignobilis oti :

560

Cæsar tonat circa profundum Euphratem, et victor distribuit leges populis non invitis, et præparat sibi viam ad cælum. Illa tempestate Neapolis amana me Virgilium nutriebat, vacantem studiis otii privati: qui lusi versibus pastoralibus; et

lib. 1.-561. Euphraten Heins. ex optimis. Euphratem vulgo. volantes Leid. Zulich.-562. dat jussa Zulich.-563. Vergilium Medic. Rom. et al. vid. Pierium, Cerdam, Burmann. agebat Rottend. tert. habebat Regius Martin.— 564. Expectares Neapoli hoc tribui: Parthenope studiis florens ignobilis oti. oci Roman. ocii et otii alii apud Burm. horti Moret. sec. cui Erf. a m. pr.

NOTE

561 Fulminat Euphratem bello, &c.] Certum est hoc loco, ultimam huic operi manum admotam esse post bellam Alexandrinum, occisis Cleopatra et Antonio : cum Octavianus per Syriam in Asiam hyematurus abiisset. Tunc enim non longe aberat ab Euphrate. Tunc Teridatem Phraatemque, de regno Parthiæ contendentes, victoriæ suæ terrore aliquomodo composuerat; Teridatemque victum in Syria permiserat versari, Phraatis filium obsidem secum abducebat Romam. Tunc divinos maxime honores affectabat; et templa sinebat sibi fieri Nicomediæ, Pergami, et alibi passim. Quæ omnia, ut constat ex Dione 1. v. contigere per hyemem anni u. c. 724. exeuntis, cum natus esset Octavianus, annis expletis 33. Virgilius item 40. Neque enim aliud est in historia tempus, cui melius assignari hæc possint. Tumque videtur poëta addidisse operi jam perfecto, quicquid in eo passim legimus de Octaviani victoriis. Ge. II. 171. 'Qui nunc extremis Asiæ jam victor in oris,' &c. " Ge. II. 28. Atque hic undantem bello, magnumque fluentem Nilum,' &c. Quod autem dicunt ejus vitæ scriptores, eum Octaviano,

ex Actiaco bello reduci, et Attellæ commoranti, legisse Georgica, Mæcenate suscipiente legendi vices; id aut omnino falsum est, aut certe nonnisi post bellum Alexandrinum contigit. Constat enim ex Dione, Plutarcho, et aliis; Octavianum, confecto bello Actiaco, non stetisse in Italia, nisi paucissimos dies Brundusii; indeque statim in Græciam, Asiamque abiisse, ibidemque hyemasse, ad instruendos Alexandrini belli apparatus: tantum abest ut Attellam, quæ urbs est Campaniæ, venerit.

564 Parthenope] Neapolis, urbs Italica Campaniæ maritima, nunc regni caput; a Chalcidensibus, qui Cumas Italicas condiderunt, etiam condita. Ii primo illam Parthenopen vocaverunt, invento ibidem tumulo unius e Sirenibus hujus nominis, quæ dolens Ulyssem cantu suo non fuisse allectum, mortem sibi consciverat. At cum loci hujus ubertas et frequentia Cumis noceret, hanc postea diruerunt: deinde grassante late pestilentia admoniti divinitus, instaurarunt, vocaveruntque Neapolim, id est urbem novam. De Virgilii in ea commoratione ac morte, vitam consule.

Studiis ignobilis oti] Studia in

394 P. VIRGILII MARONIS GEORGICON LIB. IV.

Carmina qui lusi pustorum, audaxque juventa,
Tityre, te patula cecini sub tegmine fagi.

confidens juventuti, te cecini, o Tityre, sub umbraculo opaca fagi.

565

-565. quo Ven. Parrhas. que Comm. Cruqu. Horat. Carm. 1, 32, sed ad Iv, 8 qui habet.-566. tu Franc. Menag. cecinit Medic. et alii apud Pierium. cecini patulæ sub Parrhas. et Ven., item Romanus et alii Pieriani. Ceterum de quatuor postremorum versuum, quanquam illi non inelegantes sunt, veritate multo magis me dubitare non diffiteor; solenne enim aliquando fuit, lacinias hujusmodi poëtis attexere; et in Virgilium hujusmodi disticha et tetrasticha in Catalectis invenias. Sed huic forte suspicioni vel propterea adversabuntur viri docti, quod Harduinus eosdem versus, quanquam non iisdem de causis, rejecit. Nunc Jacobum Bryant video et ipsum hos versus Maroni abjudicare. Verum licet cuilibet judicium suum sequi; neque ira, scar equidem aliter statuenti, qui causas irascendi habuissem sexcenties, cum, ut officio interpretis, suas operas retractantis, satisfacerem, Vossii, viri doctissimi, notas evolverem. Eum quidem censuram in meas notationes agere acerbissime, non erat quod graviter ferrem; condonandum enim hoc ingenio viri tot aliis laudibus inter populares nostros merito suo, etiam ex ipsis Georgicis præclare in patrium sermonem versis conspicui; dolui tamen vicem viri usquequaque et in rebus tenuissimis excandescentis et bile mota effervescentis: Hem, apnd me cogitabam cum Chremete Terentiano, an cuiquam est usus homini, se ut cruciet? quæso tandem aliquantulum tibi parce! Equidem, cum innumera ille cavillando, subsannando aut conviciando reprehendat, quæ nemo facile paulo intelligentior improbet, alia mihi imputet a sensu meo aliena, mihi, cum nihil admittam nisi quod grammatice aut critice constitutum sit, obtrudat alia, quæ ipse opinatur, non probat: nihil horum attigi, nisi ut mea firmarem aut illustrarem. Et in hoc magnam viro docto habeo gratiam, quod ita animadverti plura, quæ non satis diserte, minus circumscripte ac circumspecte a me essent enuntiata, eaque correxi, nonnulla recte ab eo animadversa cum bona ejus venia adoptavi. Verum debeo ipsi etiam majora in hoc, quod hæc perpetua mei insectatio animum meum firmavit in ferendis aliorum injuriis et contumeliis; hæc ipsi me debere, ingenue fateor; quæ ille mihi debeat, ipse viderit!

NOTE

telligit privata literarum ac bonarum artium, quæ a poëta modestissimo dicuntur ignobilia, præ administra

tione reipublicæ et magistratuum, ad quos nunquam Virgilius accessit.

« ForrigeFortsæt »