Non tibi sunt tristes curae nec luctus, Osiri,
Sed chorus et cantus et levis aptus amor,
Sed varii flores et frons redimita corymbis,
Fusa sed ad teneros lutea palla pedes
Et Tyriae vestes et dulcis tibia cantu

Et levis occultis conscia cista sacris.
Huc ades et centum ludis Geniumque choreis
Concelebra et multo tempora funde mero:
Illius et nitido stillent unguenta capillo,

Et capite et collo mollia serta gerat.
Sic venias hodierne: tibi dem turis honores,
Liba et Mopsopio dulcia melle feram.
At tibi succrescat proles, quae facta parentis
Augeat et circa stet veneranda senem.
Nec taceat monumenta viae, quem Tuscula tellus
Candidaque antiquo detinet Alba Lare.
Namque opibus congesta tuis hic glarea dura
Sternitur, hic apta iungitur arte silex.
Te canit agricola, e magna cum venerit urbe
Serus inoffensum rettuleritque pedem.
At tu, Natalis multos celebrande per annos,
Candidior semper candidiorque veni.

brated for its honey, which is strongly flavoured with wild thyme. 55. til] Messala.

57. viue] The road between Tusculum and Alba Longa, the Via Latina, which Messala repaired at his own expense.

58. quem detinet] The inhabitant of the places mentioned.

59. glarea] Gravel.'

62. inoffensum] That stumbles against no inequality, owing to the smoothness of the road thus repaired; without a stumble.'

63. Natalis] Dies or Genius. See ii. 2, where Natalis and Genius appear to be treated as identical.

X.

Quis fuit, horrendos primus qui protulit enses?
Quam ferus et vere ferreus ille fuit!

Tum caedes hominum generi, tum praelia nata,
Tum brevior dirae mortis aperta via est.
At nihil ille miser meruit: nos ad mala nostra
Vertimus, in saevas quod dedit ille feras.
Divitis hoc vitium est auri. Nec bella fuerunt,
Faginus astabat cum scyphus ante dapes;
Non arces, non vallus erat, somnumque petebat
Securus varias dux gregis inter oves.
Tunc mihi vita foret, vulgi nec tristia nossem
Arma nec audissem corde micante tubam!
Nunc ad bella trahor, et iam quis forsitan hostis
Haesura in nostro tela gerit latere.

Sed patrii servate Lares: aluistis et idem,

Cursarem vestros cum tener ante pedes.
Neu pudeat prisco vos esse e stipite factos:
Sic veteris sedes incoluistis avi.

Tunc melius tenuere fidem, cum paupere cultu
Stabat in exigua ligneus aede deus.
Hic placatus erat, seu quis libaverat uvam,
Seu dederat sanctae spicea serta comae :
Atque aliquis voti compos liba ipse ferebat
Postque comes purum filia parva favum.
At nobis aerata, Lares, depellite tela,
Hostiaque e plena rustica porcus hara.

X.-1. protulit] 'Introduced.' So Propert. ii. 6. 31, 32, Ah! gemat in terris ista qui protulit arte Iurgia.

2. ferus et vere ferreus] So Cic., ad Quint. i. 3, Quem ego ferus ac ferreus e complexu dimisi meo.'

5. ille miser] The poor fellow.' 9. vallus] A stake.' 'pole;' used here for the collective vallum, or palisade on the top of the agger, or mound, the earth for which was obtained from the fossa, which surrounded the camp.

10. varias] Of different hues, streaked and speckled.-dux gregis, 'the shepherd.' Compare John x. 3. 4. Apoll. Rhod. i. 576.

13.] quis for aliquis.

16. ante pedes] Before the images of the Lares on the hearth.

19. paupere cultu] With poor circumstances of worship.'

26.] Hostia 'minor victima.' Hostibus a motis hostia nomen habet,' Ovid. Fast. i. 336: supply

erit.

Hanc pura cum veste sequar myrtoque canistra
Vincta geram, myrto vinctus et ipse caput.
Sic placeam vobis: alius sit fortis in armis,
Sternat et adversos Marte favente duces,
Ut mihi potanti possit sua dicere facta
Miles et in mensa pingere castra mero.
Quis furor est atram bellis accersere mortem?
Imminet et tacito clam venit illa pede.
Non seges est infra, non vinea culta, sed audax
Cerberus et Stygiae navita turpis aquae:
Illic percussisque genis ustoque capillo
Errat ad obscuros pallida turba lacus.
Quam potius laudandus hic est, quem prole parata
Occupat in parva pigra senecta casa!
Ipse suas sectatur oves, at filius agnos,

Et calidam fesso conparat uxor aquam.
Sic ego sim, liceatque caput candescere canis,
Temporis et prisci facta referre senem ;
Interea Pax arva colat. Pax candida primum
Duxit araturos sub iuga panda boves,
Pax aluit vites et succos condidit uvae,

Funderet ut nato testa paterna merum:
Pace bidens vomerque vigent, at tristia duri
Militis in tenebris occupat arma situs ;
Rusticus e lucoque vehit, male sobrius ipse,
Uxorem plaustro progeniemque domum.
Sed Veneris tunc bella calent, scissosque capillos
Femina perfractas conqueriturque fores:
Flet teneras subtusa genas, sed victor et ipse
Flet sibi dementes tam valuisse manus.

32.]Atque aliquis posita monstrat fera praelia mensa. Pingit et exiguo Pergama tota mero,' Ovid. Heroid. i. 31.

33.] accerserearcessere. 35.] audax = ávaιdns. See on Cat. 1. 18.

36. navita turpis] 'The grim boatSo Virg. Aen. vi. 299, 'Hor

man.

ribili squalore Charon.'

37. percussis] Corrupt, but no satisfactory emendation has been

proposed.

38.] ad apud, 'beside.' 46.] panda'curved.' 'Pandas ratibus posuisse carinas,' Virg. Georg. ii. 445. 'Pandis inductae cornibus aurum,' Ovid. Met. x. 271.

47. condidit] Preserved,'' stored up.' 'Mihi fundat avitum Consulibus priscis condita testa merum,' Ovid. Art. Am. ii. 695.

56. dementes-manus] Ne male dispari Incontinentes injiciat manus,

At lascivus Amor rixae mala verba ministrat,
Inter et iratum lentus utrumque sedet.

Ah lapis est ferrumque, suam quicunque puellam
Verberat: e caelo deripit ille deos.

Sit satis e membris tenuem perscindere vestem,

Sit satis ornatus dissoluisse comae,

Sit lacrimas movisse satis: quater ille beatus
Quo tenera irato flere puella potest.

60

Sed manibus qui saevus erit, scutumque sudemque 65
Is gerat et miti sit procul a Venere.

At nobis, Pax alma, veni spicamque teneto,
Perfluat et pomis candidus ante sinus.

LIBER SECUNDUS.

I.

QUISQUIS adest, faveat: fruges lustramus et agros,
Ritus ut a prisco traditus extat avo.
Bacche, veni, dulcisque tuis e cornibus uva
Pendeat, et spicis tempora cinge, Ceres.
Luce sacra requiescat humus, requiescat arator,
Et grave suspenso vomere cesset opus.
Solvite vincla iugis: nunc ad praesepia debent
Plena coronato stare boves capite.
Omnia sint operata deo: non audeat ulla
Lanificam pensis imposuisse manum.

Et scindat haerentem coronam Crini-
bus immeritamque vestem.' Hor.

Od. xvii. 25.

10

1.] favere 'favere linguis.' εvonuɛiv. Cf. Hor. Od. iii. Î. 2;

infr. ii. 1. 2.

3. cornibus] Bacchus is styled Kεpaσpópos, Eur. Bacch. 2. About the coupling of the names of Bacchus and Ceres, cf. Virg. Georg. i. 5, 'Vos, o caelestia mundi Lumina, labentem caelo qui ducitis annum; Liber et alma Ceres.'

7. iugis] The dativus commodi, or perhaps the ablative, as in Virg. Aen. i. 562, Solvite corde metum.'

9. operata deo] Devoted to the service of the deity.'-non audeat : 'Lenior hortatio est, ne audeat fortior. Dissen.

Vos quoque abesse procul iubeo, discedat ab aris,
Cui tulit hesterna gaudia nocte Venus.
Casta placent superis: pura cum veste venite
Et manibus puris sumite fontis aquam.
Cernite, fulgentes ut eat sacer agnus ad aras
Vinctaque post olea candida turba comas.
Dii patrii, purgamus agros, purgamus agrestes:
Vos mala de nostris pellite limitibus,
Neu seges eludat messem fallacibus herbis,
Neu timeat celeres tardior agna lupos.

Tunc nitidus plenis confisus rusticus agris
Ingeret ardenti grandia ligna foco,
Turbaque vernarum, saturi bona signa coloni,
Ludet et ex virgis extruet ante casas.
Eventura precor: viden ut felicibus extis
Significet placidos nuntia fibra deos?
Nunc mihi fumosos veteris proferte Falernos
Consulis et Chio solvite vincla cado.
Vina diem celebrent: non festa luce madere
Est rubor, errantes et male ferre pedes.

Sedbene Messalam' sua quisque ad pocula dicat
Nomen et absentis singula verba sonent.
Gentis Aquitanae celeber Messala triumphis
Et magna intonsis gloria victor avis,
Huc ades aspiraque mihi, dum carmine nostro
Redditur agricolis gratia caelitibus.

14. manibus puris] A dative by prolepsis for ut purae sint. Terque manus puras fontana proluit unda.' Ovid. Fast. v. 435.

15. Cernite, &c.] 'Terque novas circum felix eat hostia fruges.' Virg. Georg. i. 345.

17. Dii patrii] 'Di patrii Indigetes.' Virg. Georg. i. 498. The other tutelary gods of rustics, as well as Bacchus and Ceres, are meant. 19.] Expectata seges vanis elusit aristis. Virg. Georg. i. 226. 21. nitidus] 'Sleek,' or ' with beaming face."

23.] Vernae were slaves born in the house, not imported or pur

chased.

24. ante] h. e. ante focum. 26.] placidos [esse] deos. 27. fumosos] The ancients stored their wine in jars in the roof, where it could be mellowed by the smoke.

Consulis. The vintage was distinguished by the name of the Consul of the year in which it was stored. Cf. Hor. Od. iii. 28. 8.

31. bene Messalam] Messala's health.' Supply 'valere iubeo.' 32. singula verba] 'One word from each.'

34. intonsis] i. e. 'priscis.' The ancient Romans up to A.U.C. 454 wore their beards. Unum aliquem ex barbatis illis.' Cic. Sext. 8. Barbers were then introduced from Sicily.