Et scissà gaudens vadit Discordia palla:
Quam cum sanguineo sequitur Bellona flagello.
Actius hæc cernens arcum intendebat Apollo
Desuper: omnis eo terrore Ægyptus et Indi,
Omnis Arabs, omnes vertebant terga Sabæi.
Ipsa videbatur ventis regina vocatis

Vela dare, et laxos jam jamque immittere funes.
Illam inter cædes pallentem morte futura
Fecerat ignipotens undis et Iapyge ferri;
Contra autem magno mærentem corpore Nilum,
Pandentemque sinus, et tota veste vocantem
Cæruleum in gremium latebrosaque flumina victos.
At Cæsar, triplici invectus Romana triumpho
Moenia, dis Italis votum immortale sacrabat,
Maxima tercentum totam delubra per Urbem.
Lætitia ludisque viæ plausuque fremebant;
Omnibus in templis matrum chorus, omnibus aræ;
Ante aras terram cæsi stravere juvenci.
Ipse sedens niveo candentis limine Phœbi

Dona recognoscit populorum, aptatque superbis ...
Postibus; incedunt victæ longo ordine gentes,
Quam variæ linguis, habitu tam vestis et armis.
Hic Nomadum genus et discinctos Mulciber Afros,
Hic Lelegas Carasque sagittiferosque Gelonos
Finxerat: Euphrates ibat jam mollior undis,
Extremique hominum Morini, Rhenusque bicornis ;
Indomitique Dahæ, et pontem indignatus Araxes.
Talia per clipeum Vulcani dona parentis
Miratur, rerumque ignarus imagine gaudet,
Attollens humero famamque et fata nepotum.

.31

P. VIRGILII MARONIS

ENEIDOS

LIBER NONUS.

ATQUE ea diversa penitus dum parte geruntur,
Irim de cœlo misit Saturnia Juno

Audacem ad Turnum. Luco tum forte parentis
Pilumni Turnus sacrata valle sedebat.

Ad quem sic roseo Thaumantias ore locuta est :
"Turne, quod optanti divum promittere nemo
Auderet, volvenda dies en attulit ultro.
Eneas, urbe et sociis et classe relicta,
Sceptra Palatini sedemque petivit Evandri
Nec satis extremas Corythi penetravit ad urbes,
Lydorumque manum, collectos armat agrestes.

Quid dubitas? nunc tempus equos, nunc poscere currus.
Rumpe moras omnes, et turbata arripe castra.'
Dixit, et in cœlum paribus se sustulit alis;
Ingentemque fuga secuit sub nubibus arcum.
Agnovit juvenis, duplicesque ad sidera palmas
Sustulit, et tali fugientem est voce secutus:
"Iri, decus cœli, quis te mihi nubibus actam
Detulit in terras ? unde hæc tam clara repente
Tempestas? medium video discedere cœlum,

Palantesque polo stellas. Sequor omina tanta,
Quisquis in arma vocas.' Et sic effatus ad undam
Processit summoque hausit de gurgite lymphas,
Multa deos orans, oneravitque æthera votis.
Jamque omnis campis exercitus ibat apertis,
Dives equum, dives pictaï vestis et auri.
Messapus primas acies, postrema coërcent
Tyrrhida juvenes, medio dux agmine Turnus
[Vertitur arma tenens, et toto vertice supra est:]
Ceu septem surgens sedatis amnibus altus
Per tacitum Ganges, aut pingui flumine Nilus
Quum refluit campis et jam se condidit alveo.
Hic subitam nigro glomerari pulvere nubem
Prospiciunt Teucri, ac tenebras insurgere campis.
Primus ab adversa conclamat mole Caïcus:
"Quis globus, o cives, caligine volvitur atra!
Ferte citi ferrum, date tela, scandite muros :
Hostis adest, eja." Ingenti clamore per omnes
Condunt se Teucri portas, et moenia complent.
Namque ita discedens præceperat optimus armis

Eneas: Si qua interea fortuna fuisset,

Neu struere auderent aciem, neu credere campo;
Castra modo et tutos servarent aggere muros.
Ergo, etsi conferre manum pudor iraque monstrat,
Objiciunt portas tamen, et præcepta facessunt,
Armatique cavis expectant turribus hostem.
Turnus, ut ante volans tardum præcesserat agmen,
Viginti lectis equitum comitatus et urbi
Improvisus adest: maculis quem Thracius albis
Portat equus, cristaque tegit galea aurea rubra.
"Ecquis erit mecum, juvenes ? qui primus in hostem?