Billeder på siden
PDF
ePub

Im Ganzen überträgt es den Text des Originals ziemlich genau; grössere Freiheit zeigt sich besonders in den Reden.

Die zwei Theile des Evang. Nic., die Gesta Pilati und der Descensus Christi ad inferos, sind im Gedicht eng verschmolzen. Der Schluss des ersten Theiles nimmt eine andere Wendung, als im lat. Texte bei Tischend. (s. V. 1085–89), welcher mit der Anerkennung der Gottheit Christi schliesst. Der Schluss des Ganzen ist bedeutend verschieden, da die Weissagung des Isaias und die folgenden Schlussverse sich nicht in den bekannten lat. Mes. finden, während der in diesem vorhandene (nach Cod. Hal. ursprünglich gar nicht zum Ev. Nic. gehörige) Brief des Pilatus an den Kaiser Claudius in der englischen Übertragung fehlt. Bei V. 1088 fehlt der ganze Abschnitt des lat. T., welcher die Erzählung des Levi über die Opferung des Kindes Jesu im Tempel und das Bekenntniss Simeons, sowie die Beschickung der drei Männer, welche der Himmelfahrt Christi beiwohnten, und deren Bericht über die Himmelfahrt enthält; V. 182-193 (der Teufel erscheint der Procula, der Gemahlin des Pilatus, weil er den Tod Christi fürchtet) fehlen in den bekannten lat. M8s. V. 243 weicht ab vom lat. T., in dem von der Wahl einer Untersuchungscommission nicht die Rede ist; V. 1409-1420 fehlen in den Mss. bei Tisch., ebenso 233-237, 317-325, 457-465, 473-476, 929–32, V.237—241 folgen im lat. T. erst später; V. 697—713 sind nichts weiter als eine Wiederholung von 673-676. Offenbar vom Dichter zugesetzt sind V. 121–127. Kleinere Zusätze finden sich häufig (wie V. 11, 87, 99 u. 100 u. ö.). Einzelnes findet sich im griech. B-Text wieder, so V. 691 – 696, 1025; der Name Romayne, V. 63, ist durch Missdeutung des griech. B-T. entstanden. Anderes findet sich nur in den Codd. Dabe und der Edit. princ., 80 die Berechnung der Jahre von der Ankunft Christi am Schlusse (im Cod. des Fabricius), das unsinnige Einschiebsel von Longinus V. 625 ff., V. 955 u. 956. Zuweilen ist Erzählung für Rede eingetreten, so V. 517-522, indirekte Rede statt der direkten V. 855-860, die redenden Personen verändert V. 591 - 600 (im lat. T. an Jesus gerichtet, nicht an die „knightes“), 253 ff. (im lat. T. reden Annas und Caiphas), 1085 1. 6, 1309 ff. Im Einzelnen ist der lat. Text bald mehr vereinfacht, bald erweitert; die Worte sind zuweilen anders geordnet, so besonders in den Reden (z. B. 1309 ff. 1461 ff.), und umgestellt (V. 615–618).

Offenbar zeichnet sich das Gedicht durch eine bedeutende Vollendung der Form, durch grosse Kunst im Versbau und Reime, welche mit ausserordentlicher Gewandtheit gehandhabt sind, und durch Correktheit und Reinheit der Sprache aus. Reim und Alliteration sind in eigenthümlicher Weise gemischt, wie bei vielen gleichzeitigen Gedichten. Die Darstellung ist drastisch und lebendig, das Versmass sehr wirksam. Ohne Zweifel gehört das Gedicht zu den besseren Erzeugnissen der altenglischen Litteratur.

[blocks in formation]

V. 1 ff. vgl. das lat. Evang. Nic. bei V. 12 remaile frz. rimaille Reimerei. Tischendorf Evang. Apocr. p. 314: Factum est autem in anno 19 imperii Tiberii Caesaris imperatoris Romano- jabre des Theodosius angefertigt, in rum et Herodis filii Herodis regis griech. Sprache „ad cognitionem omGalilaeae, anno 19 principatus eius... nium nominis domini nostri Jesu quanta post crucem et passionem do- Christi“ so Cod. Paris. 3338); derselbe mini historiatus est Nicodemus, acta Aenias bebauptet, das Original gesucht a principibus sacerdotum et reliquis und unter den Papieren aus der Zeit des Judaeis, mandavit ipse Nicodemus Herodes gefunden zu haben. 11 u. 12 litteris bebraicis. V. 3 theodosius feh- Zusatz des Dichters. 13 ff. vgl. lat. lerhaft, statt Herodes, obwohl dieser Text cap. 1: Annas et Caipbas, SumName nicht für den Reim passen mas et Datam, Gamaliel, Judas, Levi, würde; der Fehler scheint schon vom Neptalim, Alexander et Jairus et Dichter gemacht zu sein. V.7 Diese reliqui Judaeoruin venerunt ad PilaUebersetzung wurde, nach der Vor- tum accusantes dominum J. Ch. de rede zum lat. Text, von einem Aenias multis et dicentes Istum novimus (Emaus) Hebraeus im 17. Regierungs- filium Joseph fabri ex Maria natum,

15

20

60

Neptalim, Leui, ad' ludas,
wt þair accusynges fals & fell,
Alexander, and als Annas,
Ogayns Ibu þai speke & spell,
Bi for sir Pilate gan þai pass,
þair tales yn tyll him gan þai tell:
þis mopp, bt merres our men,
Calles him god son of heuen:
His syre, his dam we ken,
Be name we kan pam neuen:

Wewatewele Ioseph, was a wryght,25
Sothly he was his syre,
And

mary vs menes his moder hight, we whatkyn godes er pire ? he es þair son, þis weryed wight, þat egges vs all tyll ire; Our lawes to brek both day & nyght þt es bis most desyre. Sir Pilate answerd þan: Says me whilk er his sawes, On what manere bis man Alegges ogayne our lawes?

Our law vs leres, þan said a lew, þe sabot day to do no thing; ban wirkes he wonder werkes new, heles all pt askes heleyng, þe croked crypels þat we knew, þis es a wonder thing, He makes þam hale of hyde & hew Thurgh his fals cbarmyng. To Pilate said þai all : for soth slyke er his dedes, Slyke fare he fars wt all, wt fendes craft be him fedes.

þan said Pilate: yhe haue no ryght To blame bim bi no way: His miracles musters his mygbt,

It es noght als yhe say; Sen he to blynd has gyfen þe syght And raysed pt byried lay, wbi suld be vn to ded be dyght 55 þat mendes all þat he may ? þan all þe lewes cryde: Sir Pilate, we be pray Bryng him to barr þis tyde þat makes vs all þis dray. A bedell to bryng bim gan he byd, Romayne he hight, we rede, And he, þat was for curtays kyd, Dyd it sone in dede. A wonden wrethe pt his heued hyd 65 Spred he all furth on brede: Lord, þe to call domesman me dyd, Bot walk in on bis wede. þe lewes all of þt gate wex all full gull & grene,

30

70

35

40

45

50

70 gull = yellow.

15 and ist häufig ad' geschrieben.

20 vor tyll ist trew ausgestrichen. 28 we st. wele? 46 slyke swilke. et dicit se esse filium dei et regem; non solum hoc, sed et sabbatum violat et paternam legem nostram vult dissolvere. 33 ff. Dicit Pilatus Quae sunt quae agit et vult solvere legem? Dicunt Judaei Legem habemus in sabbato non curare aliquem; iste autem claudos et gibberosos, caecos, paralyticos, leprosos et daemoniosos curat in sabbato operibus malignis. Dicit eis Pilatus Quibus operibus malignis ? Dicunt ei Maleficus est, et in Beelzebub principe daemoniorum

eiicit daemonia, et omnia illi subiecta sunt. Dicit illis Pilatus Istud non est in spiritu immundo eiicere daemonia sed in deo Scolapii. Der engl. Text ist hier freier. ' 57 ff. Di. xerunt Judaei Precamur magnitudinem tuam ut statuas eum ante tribunal tuum (to barr) ad audiendum. 61 Advocans autem Pilatus cursorem (a bedell) dicit ei Cum moderatione adducatur Jesus. Der Name Romayne findet sich in keiner der lat. Hss.; er ist aus den Worten des griech. Textes B (Tisch. p. 268): συ δε Ρωμαίος ών πώς εγίνωσκες τα παρά των Εβραίων λεγομενα gebildet. _(Vor V. 61 fragt Pilatus noch bei Tischend.: Dicite mihi, quomodo possum ego cum sim praeses regem audire ? Dicunt ei: Nos non dicimus eum regein esse sed ipse se dicit; diese Worte fehlen in d. Codd. Dabe und in d. Edit. princ.) 63 ff. Exiens vero cursor et agnoscens eum adoravit, et faciale quod ferebat in manu sua expandit in terra dicens Domine, super hoc ambula et ingredere, quia praeses (domesman) vocat te. Videntes autem Judaei quod fecit cursor, clamaverunt adversus Pilatum dicentes Cur eum sub praeconis voce non ingredi fecisti, sed per cursorem? pam et cursor videns eum adoravit illum,

100

105

80

110

and said to sir Pilate:
A deuell, what may bis mene?

Þe bedell suld to þe be trew,
And do þi comandment:
On knese here kneled he to lhů 75
Right in þine awen present;
vs noyes gretely þir notes new,
we toke þar to gud tent,
Slyke curtasy vn to him he knew :
Ryght on his wreth he went.
bai asked him whi he kyd
Thu slyke curtasy,
And he said: þt I did,
I bad encheson why:

Tyll alexander, wele yhe wate, 85 In message was I made, To Ierusalem I come so late pt tyll be morn I bade: bis Índ on ane Ass þare sate And thurgh þe toune he rade; Childer bi for him in þe gate Spred þair clothes on brade, Tyll him all gan þai bow, Osanna, was þair sang, Blyssed be he pt comes now In godes name vs omang.

90

115

95

120

þare carpyng þare no thing þou

knew, we lay our heuedes in wed; Ierusalem langage es hebrew, ffull fer þethen was pou fed. he said: I spyrd at men 1 noghe pt in þat hurgh war bred. Osanna, quad Pilate, what es þat for to say? þai said: it menes all gate Lord, saue vs, we be pray.

þan said Pilate: me think in thoght þe bedell wrang ybe blame: yhour childer sawes for sake yhe

noght, yhour seluen says þe same. Bot, bedell, to barr sen bou him

broght, To scheld þi self fro scbame baue him furth þt þou wirschip

wroght, & call him in by name. Out of pt l'out Romayne Our lord Ibu he ledes, And calles him in ogayne, Als he pt domesman dredes.

Of Emperours pt are had bene þis was vsed in þat land: ffor folk suld on þair menskes mene, Men suld bald in þair hand þair armes sett on schaftes sene, Graythed of gold gleterand. So did þai þare bt day bi dene, And stabilly gan þai stanı. when he, þat all sall weld, was led in to þe hall, Quid est quod clamant hebraice? et ille mihi exposunt. (Dicit eis Pilatus Quomodo autem clamabant hebraice ? Dixerunt Judaei Osanna in excelsis.) Dicit eis Pilatus Osanna in excelsis quomodo interpretatur? Dicunt ei Salva nos qui es in excelsis. 109 ff. Dicit eis Pilatus Si ipsi attestatis voces et verba quibus ab infantibus acclamatum est, quid peccavit cursor? (Et tacuerunt. Dicit cursori praeses:) Egredere et quomodocumque volueris introduc eum. Exiens vero cursor fecit (sicut et priori schemate, et dicit ad Jesum Domine ingredere, quia praeses te vocat). 121–127 Zusatz. 127 ff. Vgl. Ingresso autem Jesu et signiferis ferentibus signa curvata sunt capita signorum ex se et adoraverunt

125

130

þan said þe lewes: traytour vn trew, wt lyes þou has vs led,

77 notes use, custom.

et faciale quod tenebat in manu expandit ante eum in terra et dixit ei Domine, vocat te praeses. Die engl. Uebertragung ist hier frei, mit eigenen Zusätzen (so V. 69. 72. 76). 81 Convocans autem Pilatus cursorem dicit ei Quare hoc fecisti et honorasti Jesum qui dicitur Christus ? 85 Dicit ei cursor Dum me mitteres in Jerusalem ad Alexandrum, vidi eum sedentem super asinum, (et in. fantes Hebraeorum frangentes rainos de arboribus sternentes in via, et alii ramos tenebant in manibus suis), alii autem vestimenta sua sternebant in via clamantes et dicentes Salva igitur, qui es in excelsis: benedictus qui venit in nomine domini; 87 u. 88 Zusatz; 94 Osanna wie im griech. B-T. 97 ff. Clamaverunt Judaei dicentes adversus cursorem Pueri quidem Hebraeorum hebraice clamabant: unde tibi gentili hoc nosse? (97 — 100 Zus.) 103 Dicit eis cursor Interrogavi quendam Judaeorum et dixi

155

160

140

165

145

[ocr errors]

150

170

be heuedes halely gan held

bair barett to abate. Ad' did him honoure all.

In þair iewry ay whare

On ilk syde haue bai soght, þan þe Iewes full sterne & stout Said: bis es bard hethyng,

Of men pt myghty ware

be boldest haue þai broght. þir lurdans lattes þair schaltes lout 135 And wroght him wirschipyng.

Sir Pilate to pase lewes þan sware, þan Pilate asked þam all'o bout: Suld hold þa schaftes in hand: whi did yhe swilk a thing ?

If þai lout vn to lhů mare, þai sa(i)d: we do yhow out of dout, yhe sall lose lyfe and land. It was noght our wyttyng,

be men, þt wyght & willy ware, we toke no tent him tyll,

Said: to þi steuen we stand; pe baners gan him bow

Whase heued so heldes brede of It was ogayns our will,

ane hare, þt sall yhe trewly trow.

bardily hag of his hand. þai said bt it was witerly

haue lhč out of be hall,

Said Pilate be bedell vn tyll,
Ogayns þair will all gate.
Þe lewes pan full loud gan cry,

And eft in þou him call,
And pleyned bam to Pilate.

On what wise so bou will. he bad þam tak men more myghty, His heued vnhyld on knese he Strang & stabyll of state,

kneled, And lat þam hald þe schaftes in hy, bis clathes on bred he spred,

wt all wirschip pt he couth weld

Our lord eft in he led. 131 held curvari, inclinari. 139 Ms. þe heuedes on beght halely gan held sad st. said.

And bowyng to him þai bed.
þe men, when þai þam fayland feld, 175

Drowped & war adred.
Jesum. 133 Videntes autem Judaei...

when Pilate saw in syght (amplius clamaverunt adversus signa

how þe baners gan bow, portantes. Pilatus vero dicit ad Ju- ffor dred he rayse vp rygbt daeos Non miramini quomodo in

Ogayns our lord Thu. curvaverunt se signa et adoraverunt Jesum ? Diese Worte fehlen auch Broght was he bus to barr ogayne, im griech. B-T.) Dicunt Judaei ad Pilatum Nos vidimus homines signa 152 barett trouble, contention. 158 portantes quemadmodum inclinaverunt vor suld ist das Relativ ausgelassen. et adoraverunt Jesum. Advocans vero praeses signiferos dicit eis Quare sic prius signa tenuerant (Cod. De qui fecistis? Dicunt Pilato (Nos viri gen- tenebant), dixit eis Per salutem Caetiles sumus et servi templorum: quo- saris, quia si non inclinant se signa modo habuimus adorare eum?) nam quando intrat Jesus, amputabo capita nobis tenentibus vultus ipsi se curva- vestra. Et iussit praeses ingredi Jeverunt et adoraverunt eum. 149 Dicit sum secundo. Et fecit cursor eodem Pilatus principibus synagogae et se- schemate sicut et prius, et multum nioribus populi Eligite vos viros po- deprecatus est Jesum ut superascententes et fortes, et ipsi contineant deret et ambularet super faciale suum. signa, et videamus si ex se curventur. Et superambulavit et ingressus est. Accipientes autem seniores Judaeorum Introeunte autem Jesu statim inviros duodecim fortissimos potentes- clinaverunt se signa et adoraverunt que, (senos et senos fecerunt con- Jesum. Die engl. Verse weichen viel. tinere signa, et steterunt ante tribu- fach ab; zu 161 bis 164 vgl. in Codd. nal praesidis.) 165 Dicit P. cursori ABC: At illi respondentes dixerunt Erice Jesum foris praetorium, et in- Ita fiat; 175 u. 176 Zus. 177 ff. tromitte eum iterum qualivis ordine. Cap. 2. V'idens autem Pilatus, tiEt exivit foras praetorium Jesus mor apprehendit eum, et statim voet cursor. Et advocans P. qui luit surgere de tribunali. 180 u. 1

180

« ForrigeFortsæt »