arboris obnixus trunco, uentosque lacessit ictibus aut sparsa ad pugnam proludit harena. Nec minus interea maternis saeuus in armis Aeneas acuit Martem et se suscitat ira, oblato gaudens componi foedere bellum. tum socios maestique metum solatur Iuli, fata docens, regique iubet responsa Latino certa referre uiros et pacis dicere leges. Postera uix summos spargebat lumine montis orta dies, cum primum alto se gurgite tollunt solis equi lucemque elatis naribus efflant: campum ad certamen magnae sub moenibus urbis dimensi Rutulique uiri Teucrique parabant in medioque focos et dis communibus aras gramineas, alii fontemque ignemque ferebant, uelati limo et uerbena tempora uincti. procedit legio Ausonidum, pilataque plenis agmina se fundunt portis. hinc Troïus omnis. Tyrrhenusque ruit uariis exercitus armis, haut secus instructi ferro, quam si aspera Martis et genus Assaraci Mnestheus et fortis Asilas At Iuno e summo, qui nunc Albanus habetur (tum neque nomen erat nec honos aut gloria monti), 135 prospiciens tumulo campum aspectabat et ambas Laurentum Troumque acies urbemque Latini. extemplo Turni sic est adfata sororem diua deam, stagnis quae fluminibusque sonoris praesidet (hunc illi rex aetheris altus honorem 140 Iuppiter erepta pro uirginitate sacrauit): 'Nympha, decus fluuiorum, animo gratissima nostro, scis ut te cunctis unam, quaecumque Latinae magnanimi Iouis ingratum ascendere cubile, praetulerim caelique lubens in parte locarim: disce tuum, ne me incuses, Iuturna, dolorem. qua uisa est Fortuna pati Parcaeque sinebant cedere res Latio, Turnum et tua moenia texi: nunc iuuenem inparibus uideo concurrere fatis, Parcarumque dies et uis inimica propinquat. 145 150 non pugnam aspicere hanc oculis, non foedera possum. tu pro germano siquid praesentius audes, perge decet. forsan miseros meliora sequentur.' Solis aui specimen; bigis it Turnus in albis, 155 160 165 170 175 'esto nunc Sol testis et haec mihi Terra uocanti, (iam melior, iam, diua, precor), tuque inclute Mauors, cuncta tuo qui bella, pater, sub numine torques; 180 fontisque fluuiosque uoco, quaeque aetheris alti religio et quae caeruleo sunt numina ponto: cesserit Ausonio si fors uictoria Turno, conuenit Euandri uictos discedere ad urbem, cedet Iulus agris, nec post arma ulla rebelles ut sceptrum hoc' (dextra sceptrum nam forte gerebat) conspectu in medio procerum. tum rite sacratas 185 190 195 2.00 205 210 215 220 (quoi genus a proauis ingens clarumque paternae 225 nomen erat uirtutis, et ipse acerrimus armis), in medias dat sese acies haut nescia rerum, rumoresque serit uarios ac talia fatur: 'non pudet, o Rutuli, pro cunctis talibus unam obiectare animam? numerone an uiribus aequi 230 non sumus? en omnes et Troes et Arcades hi sunt fatalesque manus, infensa Etruria Turno: uix hostem, alterni si congrediamur, habemus. ille quidem ad superos, quorum se deuouet aris, succedet fama uiuosque per ora feretur: 235 nos patria amissa dominis parere superbis cogemur, qui nunc lenti consedimus aruis.' talibus incensa est iuuenum sententia dictis iam magis atque magis, serpitque per agmina murmur; ipsi Laurentes mutati ipsique Latini. 240 qui sibi iam requiem pugnae rebusque salutem sperabant, nunc arma uolunt foedusque precantur dat signum caelo, quo non praesentius ullum turbauit mentes Italas monstroque fefellit. namque uolans rubra fuluos Iouis ales in aethra litoreas agitabat aues turbamque sonantem agminis aligeri, subito cum lapsus ad undas 245 cycnum excellentem pedibus rapit improbus uncis. ui populat: petet ille fugam penitusque profundo K. V. 22 250 255 260 et regem uobis pugna defendite raptum.' 265 dixit, et aduersos telum contorsit in hostis procurrens: sonitum dat stridula cornus et auras certa secat. simul hoc, simul ingens clamor et omnes turbati cunei calefactaque corda tumultu. hasta uolans, ut forte nouem pulcherrima fratrum 270 corpora constiterant contra, quos fida crearat una tot Arcadio coniunx Tyrrhena Gylippo, horum unum ad medium, teritur qua sutilis aluo 275 280 sic omnis amor unus habet decernere ferro. diripuere aras, it toto turbida caelo tempestas telorum ac ferreus ingruit imber, craterasque focosque ferunt. fugit ipse Latinus pulsatos referens infecto foedere diuos. 285 infrenant alii currus aut corpora saltu subiciunt in equos et strictis ensibus adsunt. Messapus regem regisque insigne gerentem Tyrrhenum Aulesten, auidus confundere foedus, 290 aduerso proterret equo: ruit ille recedens et miser oppositis a tergo inuoluitur aris in caput inque umeros. at feruidus aduolat hasta Messapus teloque orantem multa trabali desuper altus equo grauiter ferit atque ita fatur: 295 'hoc habet, haec melior magnis data uictima diuis.' concurrunt Itali spoliantque calentia membra. obuius ambustum torrem Corynaeus ab ara corripit et uenienti Ebuso plagamque ferenti occupat os flammis: olli ingens barba reluxit nidoremque ambusta dedit. super ipse secutus caesariem laeua turbati corripit hostis inpressoque genu nitens terrae applicat ipsum: sic rigido latus ense ferit. Podalirius Alsum 300 |