Billeder på siden
PDF
ePub

arboris obnixus trunco, uentosque lacessit ictibus aut sparsa ad pugnam proludit harena.

Nec minus interea maternis saeuus in armis Aeneas acuit Martem et se suscitat ira, oblato gaudens componi foedere bellum. tum socios maestique metum solatur Iuli, fata docens, regique iubet responsa Latino certa referre uiros et pacis dicere leges.

Postera uix summos spargebat lumine montis orta dies, cum primum alto se gurgite tollunt solis equi lucemque elatis naribus efflant: campum ad certamen magnae sub moenibus urbis dimensi Rutulique uiri Teucrique parabant in medioque focos et dis communibus aras gramineas, alii fontemque ignemque ferebant, uelati limo et uerbena tempora uincti. procedit legio Ausonidum, pilataque plenis agmina se fundunt portis. hinc Troïus omnis Tyrrhenusque ruit uariis exercitus armis,

haut secus instructi ferro, quam si aspera Martis
pugna uocet; nec non mediis in milibus ipsi
ductores auro uolitant ostroque superbi,

et genus Assaraci Mnestheus et fortis Asilas
et Messapus equum domitor, Neptunia proles.
utque dato signo spatia in sua quisque recessit,
defigunt tellure hastas et scuta reclinant.
tum studio effusae matres et uolgus inermum
inualidique senes turris ac tecta domorum
obsedere, alii portis sublimibus adstant.

[merged small][ocr errors][merged small][merged small][merged small][merged small]

At Iuno e summo, qui nunc Albanus habetur

(tum neque nomen erat nec honos aut gloria monti),

135

prospiciens tumulo campum aspectabat et ambas Laurentum Troumque acies urbemque Latini.

extemplo Turni sic est adfata sororem

diua deam, stagnis quae fluminibusque sonoris praesidet (hunc illi rex aetheris altus honorem Iuppiter erepta pro uirginitate sacrauit):

140

'Nympha, decus fluuiorum, animo gratissima nostro, scis ut te cunctis unam, quaecumque Latinae magnanimi Iouis ingratum ascendere cubile,

praetulerim caelique lubens in parte locarim: disce tuum, ne me incuses, Iuturna, dolorem. qua uisa est Fortuna pati Parcaeque sinebant cedere res Latio, Turnum et tua moenia texi: nunc iuuenem inparibus uideo concurrere fatis, Parcarumque dies et uis inimica propinquat.

145

150

non pugnam aspicere hanc oculis, non foedera possum. tu pro germano siquid praesentius audes,

perge: decet. forsan miseros meliora sequentur.'
uix ea, cum lacrimas oculis Iuturna profudit
terque quaterque manu pectus percussit honestum.
'non lacrumis hoc tempus' ait Saturnia Iuno;
'adcelera et fratrem, siquis modus, eripe morti,
aut tu bella cie conceptumque excute foedus:
auctor ego audendi.' sic exhortata reliquit
incertam et tristi turbatam uolnere mentis.
Interea reges, ingenti mole Latinus
quadriiugo uehitur curru, cui tempora circum
aurati bis sex radii fulgentia cingunt,

155

160

Solis aui specimen; bigis it Turnus in albis,
bina manu lato crispans hastilia ferro;
hinc pater Aeneas, Romanae stirpis origo,
sidereo flagrans clipeo et caelestibus armis,
et iuxta Ascanius, magnae spes altera Romae,
procedunt castris, puraque in ueste sacerdos
saetigeri fetum suis intonsamque bidentem
attulit admouitque pecus flagrantibus aris.
illi ad surgentem conuersi lumina solem
dant fruges manibus salsas et tempora ferro
summa notant pecudum paterisque altaria libant.
tum pius Aeneas stricto sic ense precatur:

165

170

175

esto nunc Sol testis et haec mihi Terra uocanti,

quam propter tantos potui perferre labores, et Pater omnipotens et tu Saturnia coniunx

(iam melior, iam, diua, precor), tuque inclute Mauors,

cuncta tuo qui bella, pater, sub numine torques;

180

fontisque fluuiosque uoco, quaeque aetheris alti

religio et quae caeruleo sunt numina ponto: cesserit Ausonio si fors uictoria Turno, conuenit Euandri uictos discedere ad urbem,

cedet Iulus agris, nec post arma ulla rebelles
Aeneadae referent ferroue haec regna lacessent.
sin nostrum adnuerit nobis Victoria Martem
(ut potius reor et potius di numine firment),
non ego nec Teucris Italos parere iubebo
nec mihi regna peto: paribus se legibus ambae
inuictae gentes aeterna in foedera mittant.
sacra deosque dabo; socer arma Latinus habeto,
imperium sollemne socer; mihi moenia Teucri
constituent, urbique dabit Lauinia nomen.'
sic prior Aeneas; sequitur sic deinde Latinus
suspiciens caelum tenditque ad sidera dextram :
'haec eadem, Aenea, terram mare sidera iuro
Latonaeque genus duplex Ianumque bifrontem
uimque deum infernam et duri sacraria Ditis;
audiat haec Genitor, qui foedera fulmine sancit.
tango aras, medios ignis et numina testor:
nulla dies pacem hanc Italis nec foedera rumpet,
quo res cumque cadent; nec me uis ulla uolentem
auertet, non, si tellurem effundat in undas
diluuio miscens caelumque in Tartara soluat;

185

ut sceptrum hoc' (dextra sceptrum nam forte gerebat) 'numquam fronde leui fundet uirgulta nec umbras, cum semel in siluis imo de stirpe recisum matre caret posuitque comas et bracchia ferro, olim arbos, nunc artificis manus aere decoro inclusit patribusque dedit gestare Latinis.' talibus inter se firmabant foedera dictis conspectu in medio procerum. tum rite sacratas in flammam iugulant pecudes et uiscera uiuis eripiunt cumulantque oneratis lancibus aras.

At uero Rutulis inpar ea pugna uideri iamdudum et uario misceri pectora motu; tum magis, ut propius cernunt non uiribus aequis. adiuuat incessu tacito progressus et aram suppliciter uenerans demisso lumine Turnus tabentesque genae et iuuenali in corpore pallor. quem simul ac Iuturna soror crebrescere uidit sermonem et uolgi uariare labantia corda, in medias acies, formam adsimulata Camerti

190

195

2.00

205

210

215

220

(quoi genus a proauis ingens clarumque paternae

225

nomen erat uirtutis, et ipse acerrimus armis),

in medias dat sese acies haut nescia rerum, rumoresque serit uarios ac talia fatur:

'non pudet, o Rutuli, pro cunctis talibus unam

obiectare animam? numerone an uiribus aequi

230

non sumus? en omnes et Troes et Arcades hi sunt

fatalesque manus, infensa Etruria Turno:

uix hostem, alterni si congrediamur, habemus.

ille quidem ad superos, quorum se deuouet aris, succedet fama uiuosque per ora feretur:

235

nos patria amissa dominis parere superbis

cogemur, qui nunc lenti consedimus aruis.'

talibus incensa est iuuenum sententia dictis

iam magis atque magis, serpitque per agmina murmur; ipsi Laurentes mutati ipsique Latini.

240

qui sibi iam requiem pugnae rebusque salutem

sperabant, nunc arma uolunt foedusque precantur
infectum et Turni sortem miserantur iniquam.
his aliud maius Iuturna adiungit et alto

dat signum caelo, quo non praesentius ullum turbauit mentes Italas monstroque fefellit. namque uolans rubra fuluos Iouis ales in aethra litoreas agitabat aues turbamque sonantem agminis aligeri, subito cum lapsus ad undas.

245

cycnum excellentem pedibus rapit improbus uncis.
arrexere animos Itali, cunctaeque uolucres
conuertunt clamore fugam, mirabile uisu,
aetheraque obscurant pinnis hostemque per auras
facta nube premunt, donec ui uictus et ipso
pondere defecit, praedamque ex unguibus ales
proiecit fluuio penitusque in nubila fugit.
tum uero augurium Rutuli clamore salutant
expediuntque manus; primusque Tolumnius augur
'hoc erat, hoc, uotis' inquit 'quod saepe petiui.
accipio adgnoscoque deos; me, me duce ferrum
corripite, o miseri, quos inprobus aduena bello
territat inualidas ut aues et litora uestra

ui populat: petet ille fugam penitusque profundo
uela dabit. uos unanimi densete cateruas

K. V.

22

250

255

260

et regem uobis pugna defendite raptum.'

dixit, et aduersos telum contorsit in hostis

procurrens: sonitum dat stridula cornus et auras

certa secat. simul hoc, simul ingens clamor et omnes

265

turbati cunei calefactaque corda tumultu.

hasta uolans, ut forte nouem pulcherrima fratrum

270

corpora constiterant contra, quos fida crearat una tot Arcadio coniunx Tyrrhena Gylippo,

horum unum ad medium, teritur qua sutilis aluo
balteus et laterum iuncturas fibula mordet,
egregium forma iuuenem et fulgentibus armis
transadigit costas fuluaque effundit harena.
at fratres, animosa phalanx accensaque luctu,
pars gladios stringunt manibus, pars missile ferrum
corripiunt caecique ruunt. quos agmina contra
procurrunt Laurentum, hinc densi rursus inundant
Troes Agyllinique et pictis Arcades armis:

275

280

sic omnis amor unus habet decernere ferro. diripuere aras, it toto turbida caelo tempestas telorum ac ferreus ingruit imber,

craterasque focosque ferunt. fugit ipse Latinus
pulsatos referens infecto foedere diuos.
infrenant alii currus aut corpora saltu

285

[blocks in formation]

'hoc habet, haec melior magnis data uictima diuis.'

concurrunt Itali spoliantque calentia membra. obuius ambustum torrem Corynaeus ab ara corripit et uenienti Ebuso plagamque ferenti occupat os flammis: olli ingens barba reluxit nidoremque ambusta dedit. super ipse secutus caesariem laeua turbati corripit hostis inpressoque genu nitens terrae applicat ipsum: sic rigido latus ense ferit. Podalirius Alsum

300

« ForrigeFortsæt »