Billeder på siden
PDF
ePub

Roma, fave, tibi surgit opus, date candida cives
Omina, et inceptis dextera cantet avis.

Sacra diesque canam et cognomina prisca locorum:
Has meus ad metas sudet oportet equus.

Nr. HI (c. 5, 2).

Quid mirare meas tot in uno corpore formas?
Accipe Vertumni signa paterna dei.

Tuscus ego et Tuscis orior, nec paenitet inter
Proelia Volsinios deseruisse focos.

Haec me turba iuvat, nec templo laetor eburno:
Romanum satis est posse videre forum.
Hac quondam Tiberinus iter faciebat, et aiunt
Remorum auditos per vada pulsa sonos:
At postquam ille suis tantum concessit alumnis,
Vertumnus verso dicor ab amne deus.
Seu, quia vertentis fructum praecepimus anni,

mein Name selbst. Vgl. V. 125,
wo ein Zeichendeuter zum Properz
spricht: scandentisque Asisi con-
surgit vertice murus, murus ab in-
genio notior ille tuo.

67. candidus] „glückbedeutend". 68. dextera avis] von rechts kamen die günstigen Vorzeichen.

70. Die Dichtkunst wird einem edlen Ross verglichen, das auf der Rennbahn dem Ziele zueilt; vgl. Verg. georg. 3, 202 s.: hinc vel ad Elei metas et maxuma campi sudabit spatia.

III. Auch dieses Gedicht gehört zu den Origines Romae. Properz lässt den Gott Vertumnus den Ursprung und den Sinn seines Namens (von vertere abzuleiten: der Gott alles Wechsels und aller Veränderungen) selbst erklären. 2. paterna] alt. accipere] „vernehmen".

3. Eine Statue des Vertumnus, einer alte trurischen Gottheit, stand zu Rom im Vicus Tuscus; dort ward er namentlich von der aus Volsinii in Etrurien eingewanderten Colonie verehrt.

70

5

10

orior] das Praes. statt des Perf.: ich stamme her, habe meinen Ursprung.

5. haec turba] die Statue stand in einer sehr belebten Gegend Roms. 6. Der Vicus Tuscus grenzte an den untern Theil des Forums.

7. Diese niedrig gelegene Gegend mag in alter Zeit oft vom Tiber überschwemmt worden sein; wenigstens wissen wir dies vom benachbarten Velabrum; vgl. Tib. Nr. VII, 33 ss.

9. tantum] so viel Raum.

alumnis] die alumni des Tiber sind die Römer; vgl. zu Nr. II, 37 und Nr. XXXIII, 67.

10. Die erste Erklärung des Wortes Vertumnus: der Gott sei von der Umkehr des Flusses so genannt worden; vgl. Ovid fast. 6, 409 s.: nondum conveniens diversis iste figuris nomen ab averso ceperat amne deus.

11 s. Der zweite Erklärungsversuch: Vertumnus als Gott des Wechsels der Jahreszeiten; als solchem brachte man ihm die Erstlinge der Ernte dar.

Vertumni rursus creditur esse sacrum. Prima mihi variat liventibus uva racemis,

Et coma lactenti spicea fruge tumet. Hic dulces cerasos, hic autumnalia pruna Cernis et aestivo mora rubere die. Insitor hic solvit pomosa vota corona,

Cum pirus invito stipite mala tulit.

Mendax fama noces: alius mihi nominis index:

De se narranti tu modo crede deo. Opportuna mea est cunctis natura figuris: In quamcumque voles verte, decorus ero. Indue me Cois, fiam non dura puella:

Meque virum sumpta quis neget esse toga?

15

20

Da falcem et torto frontem mihi conprime faeno:
Iurabis nostra gramina secta mánu.

25

Arma tuli quondam et, memini, laudabar in illis:
Corbis in inposito pondere messor eram.

Sobrius ad lites: at cum est inposta corona,
Clamabis capiti vina subisse meo.

Cinge caput mitra, speciem furabor lacchi:
Furabor Phoebi, si modo plectra dabis.
Cassibus inpositis venor: sed arundine sumpta

quod ante

praecipere] „vorwegnehmen“, daher auch praecipuum capitur.

=

13. Vgl. Hor. od. II, 5, 10 ss.: iam tibi lividos distinguet autumnus racemos purpureo varius colore. prima uva führt das praecepimus weiter aus; so auch Tib. Nr. I, 13 s.

15. dulces cerasos] diese waren zuerst von Lucullus im Mithridatischen Kriege aus dem Pontus nach Italien gebracht worden; wilde hatte es dort schon früher gegeben.

18. Vgl. Verg. georg. 2, 32 ss.: et saepe alterius ramos inpune videmus vertere in alterius mutatamque insita mala ferre pirum et prunis lapidosa rubescere corna.

19 ss. Der dritte Erklärungsversuch.

22. in quamcumque] sc. figuram; vgl. Tib. Nr. XI, 8.

30

23. Die leichten seidenen Gewänder von Cos waren berühmt.

25. Die Schnitter setzten sich einen Heukranz auf, um sich bei der Arbeit gegen die Sonnenstrahlen zu schützen; vgl. Ovid met. 14, 644 ss., wo auch vom Vertumnus die Rede ist: verique fuit messoris imago; tempora saepe gerens faeno religata recenti desectum poterat gramen versasse videri.

28. Vgl. Ovid met. 14, 643 s.: o quotiens habitu duri messoris aristas corbe tulit verique fuit messoris imago.

29. sobrius] scil. sum.

inposita corona] bei Trinkgelagen bekränzten sich die Gäste.

31. Dem Bacchus (lacchus) kam die mitra zu; vgl. Nr. XVI, 30.

32. Mit dem Plectrum schlug man die Saiten eines Instruments.

Faunus plumoso sum deus aucupio.
Est etiam aurigae species Vertumnus et eius,
Traicit alterno qui leve pondus equo.
Suppetat hoc, pisces calamo praedabor, et ibo
Mundus demissis institor in tunicis.

35

Pastorem ad baculum possum curare, vel idem

Sirpiculis medio pulvere ferre rosam.

40

Nam quid ego adiciam, de quo mihi maxima famast,
Hortorum in manibus dona probata meis?

Caeruleus cucumis tumidoque cucurbita ventre
Me notat et iunco brassica vincta levi,

Nec flos ullus hiat pratis, quin ille decenter
Inpositus fronti langueat ante meae.

45

At mihi, quod formas unus vertebar in omnes,
Nomen ab eventu patria lingua dedit;
Et tu, Roma, meis tribuisti praemia Tuscis,
Unde hodie vicus nomina Tuscus habet,
Tempore quo sociis venit Lycomedius armis
Atque Sabina feri contudit arma Tati.
Vidi ego labentes acies et tela caduca,

Atque hostes turpi terga dedisse fugae.
Sed facias, divum sator, ut Romana per aevum
Transeat ante meos turba togata pedes.

[blocks in formation]

50

55

[blocks in formation]

46. ante] die ersten Blumen bringt man mir zum Kranz gewunden dar, ehe sie noch auf den Feldern blühen.

51 s. Lycomedius] griech. Form für Lucumo; Servius zu Verg. Aen. 5, 560 bemerkt: Romulum, dimicantem contra Titum Tatium, a Lucumonibus, id est Tuscis, auxilia postulasse; unde quidam venit cum exercitu, cui, recepto iam Tatio, pars urbis est data: unde in urbe Tuscus dictus est vicus.

53. caduca] von den Fliehenden weggeworfen.

56. ante meos pedes] „zu den Füssen meiner Statue".

Sex superant, versus: te, qui ad vadimonia curris,
Non moror: haec spatiis ultima meta meis.
Stipes acernus eram, properanti falce dolatus,
Ante Numam grata pauper in urbe deus.
At tibi, Mamuri, formae caelator ahenae,
Tellus artifices ne terat Osca manus,

Qui me tam dociles potuisti fundere in usus.
Unum opus est, operi non datur unus honos.

Nr. IV (c. 5, 4).

Tarpeium nemus et Tarpeiae turpe sepulcrum
Fabor et antiqui limina capta Iovis.
Lucus erat felix hederoso conditus antro,
Multaque nativis obstrepit arbor aquis,
Silvani ramosa domus, quo dulcis ab aestu
Fistula poturas ire iubebat oves.
Hunc Tatius fontem vallo praecingit acerno,

58. meta] der Vergleich ist von der Rennbahn entlehnt; vgl. Ovid am. III, 15, 1 s.: quaere novum vatem, tenerorum mater Amorum : raditur hic elegis ultima meta meis. Vgl. Verg. georg. 3, 202 ss.

59. Bei Hor. sat. I, 8, 1 heisst es von einer Statue des Priapus: olim truncus eram ficulnus, inutile lignum.

60. ante Numam] schon zu den ältesten Zeiten.

61. Mamurius Veturius, ein alter, sagenhafter Erzkünstler zur Zeit Numas.

Osca tellus] weil die Osker, ein altitalischer Volksstamm, zuerst die bildenden Künste in Italien ausgeübt haben sollten. Ovid fast. 3, 260 und 380 ss. erwähnt den Mamurius, wo jedoch das u kurz ist.

62. Die Erde sei dir leicht; die Hand wird hier namentlich hervorgehoben, weil von einem bildenden Künstler die Rede ist; vgl. Nr. IX, 24. 63. docilis] leicht zu erlernen, fasslich".

64. Die eine Statue des Gottes

60

5

wird wegen vieler Eigenschaften verehrt.

IV. Dieses Gedicht behandelt die Sage von der Tarpeja. Als im Kriege gegen die Sabiner Tarpejus auf Befehl des Romulus den Hügel des Capitols, der damals noch ausserhalb Roms lag, besetzt hielt, verrieth die Tochter desselben, Tarpeja, den Berg an den König der Sabiner, Tatius: Liv. I, 11; man vergleiche die poetische Darstellung des Properz mit der Erzählung bei Livius, namentlich die Worte: huius (Tarpei) filiam virginem auro corrumpit Tatius.

1. Tarp. nemus] dieser Hain wird zu Properz' Zeiten kaum noch bestanden haben; wohl aber erinnerte der Name der Gegend (inter duos lucos) noch an den alten Hain.

turpe sepulcrum] wegen des Verraths der Tarpeja; sie ward auf dem Capitol begraben.

2. Der Capitolinische Hügel, auf dem sich später der Tempel des Iuppiter Capitolinus erhob.

5. Silvanus] der Gott des Waldes.

Fidaque suggesta castra coronat humo. Quid tum Roma fuit, tubicen vicina Curetis Cum quateret lento murmure saxa lovis, Atque ubi nunc terris dicuntur iura subactis, Stabant Romano pila Sabina foro?

10

Murus erant montes: ubi nunc est curia saepta,
Bellicus ex illo fonte bibebat equus.

15

Hinc Tarpeia deae fontem libavit: at illi
Urgebat medium fictilis urna caput.
Et satis una malae potuit mors esse puellae,
Quae voluit flammas fallere, Vesta, tuas?
Vidit arenosis Tatium proludere campis
Pictaque per flavas arma levare iubas:
Obstupuit regis facie et regalibus armis,
Interque oblitas excidit urna manus.
Saepe illa inmeritae causata est omina lunae,
Et sibi tinguendas dixit in amne comas:
Saepe tulit blandis argentea lilia Nymphis,

Romula ne faciem laederet hasta Tati :
Dumque subit primo Capitolia nubila fumo,
Rettulit hirsutis bracchia secta rubis,
Et sua Tarpeia residens ita flevit ab arce
Volnera, vicino non patienda lovi:
'Ignes castrorum et Tatiae praetoria turmae
Et formosa oculis arma Sabina meis,
O utinam ad vestros sedeam captiva Penates,
Dum captiva mei conspicer ora Tati.
Romani montes et montibus addita Roma
Et valeat probro Vesta pudenda meo.

9. Cures] ein Einwohner von Cures, der Hauptstadt der Sabiner. 13. saepta] von Mauern eingeschlossen.

15. deae] der Vesta, deren Dienerin Tarpeja war.

16. Vgl. Ovid fast. 3, 13 s. (von der Vestalin Ilia): ventum erat ad molli declivem tramite ripam: ponitur e summa fictilis urna coma.

17. Tarpeja, die als Vestalin ewige Keuschheit gelobt hatte, ward schon dadurch strafbar, dass sie sich in Tatius verliebte.

19. Bei Vergil Aen. 8, 638 heisst

Tatius senex.

[blocks in formation]

22. excidit urna] vor Staunen; ähulich Tib. Nr. XI, 3 s.

23 s. omina lunae] Träume; Waschungen sollten verhindern, dass sie in Erfüllung giengen. Luna schickt alle Träume; Tibull III, 4, 9 nennt dieselben omina noctis.

27. fumo] Nebel; ebenso Ovid met. 1, 570.

30. Iuppiter hätte sie, die Verwundete, mit ihren verbrecherischen Plänen gar nicht in seiner Nähe dulden sollen. 32. oculis meis] = mihi.

« ForrigeFortsæt »