Billeder på siden
PDF
ePub

Nam perhibent olim crudeli peste coactam
Androgeoneae poenas exolvere caedis
Electos iuvenes simul et decus innuptarum
Cecropiam solitam esse dapem dare Minotauro.
Quis angusta malis cum moenia vexarentur,
Ipse suum Theseus pro caris corpus Athenis
Proicere optavit potius quam talia Cretam
Funera Cecropiae nec funera portarentur,
Atque ita nave levi nitens ac lenibus auris
Magnanimum ad Minoa venit sedesque superbas.
Hunc simul ac cupido conspexit lumine virgo
Regia, quam suavis expirans castus odores
Lectulus in molli conplexu matris alebat,
Quales Eurotae progignunt flumina myrtus
Aurave distinctos educit verna colores,
Non prius ex illo flagrantia declinavit

Lumina, quam cuncto concepit corpore flammam
Funditus atque imis exarsit tota medullis.
Heu misere exagitans inmiti corde furores
Sancte puer, curis hominum qui gaudia misces,
Quaeque regis Golgos quaeque Idalium frondosum,
Qualibus incensam iactastis mente puellam
Fluctibus in flavo saepe hospite suspirantem!

tern Sagen wegen seiner Gerechtig-
keit Richter in der Unterwelt ward,
galt bei den Spätern für einen un-
gerechten und grausamen Herrscher.

templa] der Palast des Königs, weil eine feierliche Halle.

Gortyna] oder Gortys, Stadt auf Creta.

77. Androgeos] ein Sohn des Minos, errang in Athen bei allen Wettkämpfen den Sieg und ward aus Neid hinterlistig ermordet; vgl. Verg. Aen. VI, 20 ss.

78. Nach Servius zu Aen. 6, 21 waren es mit Theseus 7 Jünglinge und 7 Jungfrauen. V. 78-80 3 vers. spond. hintereinander, jeder mit einem 4 silbigen Wort schliessend.

79. Cecropiam] Cecrops Stadt, Athen.

80. angusta] weil die Stadt, vom Unglück bedrängt, gleichsam eng eingeschlossen war.

=

80

85

90

95

82. quam] quam ut, nach älterem Sprachgebrauch.

83. funera nec funera] dieses nec entspricht einem griech. a privat. cf. τάφος ἄταφος, γάμος ἄγαuos. Cic. Phil. I, 2, 5: insepultam sepulturam. Der Sinn ist: dem Tode geweiht und doch noch nicht

todt.

89. Die Myrte ist überall im Peloponnes beimisch.

95. sancte puer] Amor; ähnlich heisst es c. 68, 18 von der Venus: quae dulcem curis miscet amaritiem.

96. Γολγοί und Ιδάλιον berühmte Cultstätten der Venus auf Cypern; vergl. Nr. XV, 14. Idalium heisst frondosum, weil dort ein Hain der Venus war.

97. incensam iactaslis] zwei verschiedene Bilder; inwiefern? verbinde incensam mente.

Quantos illa tulit languenti corde timores!
Quanto saepe magis fulgore expalluit auri!

Cum saevum cupiens contra contendere monstrum
Aut mortem appeteret Theseus aut praemia laudis.
Non ingrata tamen frustra munuscula divis
Promittens tacito succendit vota labello.
Nam velut in summo quatientem bracchia Tauro
Quercum aut conigeram sudanti cortice pinum
Indomitum turben contorquens flamine robur
Eruit (illa procul radicitus exturbata
Prona cadit, lateque et cominus obvia frangens),
Sic domito saevum postravit corpore Theseus
Nequicquam vanis iactantem cornua ventis.
Inde pedem sospes multa cum laude reflexit
Errabunda regens tenui vestigia filo,
Ne labyrintheis e flexibus egredientem
Tecti frustraretur inobservabilis error.
Sed quid ego a primo digressus carmine plura
Commemorem, ut linquens genitoris filia vultum,
Ut consanguineae conplexum, ut denique matris,
Quae misera in gnata deperdita laetabatur,

99. timores] Besorgniss um Theseus, der den Kampf mit dem Minotaurus zu bestehen hatte.

100. expalluit] von der Farbe des Goldes; vgl. c. 81, 4: inaurata pallidior statua.

103. non ingrata] wird durch frustra weiter erklärt: die Gaben, welche sie den Göttern für die Rettung des Theseus versprach, waren diesen angenehm, und so versprach sie dieselben nicht umsonst.

104. succendit] ihre Lippen werden mit einem Altar verglichen, auf dem man Weihrauch anzündet.

105. Tauro] die Dichter lieben es statt des allgemeinen Begriffs einen bestimmten Gegenstand zu setzen; ähnliche Gleichnisse finden sich bereits bei Homer Il. 5, 559 s.: τοίω τω χείρεσσιν ὑπ ̓ Αἰνείαο δαμέντε καππεσέτην, ἐλάτῃσιν ἐοι· κότες ὑψηλῇσιν und 13, 389 ss.: ἤριπε δ ̓ ὡς ὅτε τις δρυς ἤριπεν

100

105

110

115

ἢ ἀχερωὶς δὲ πίτυς βλωθρή, την τ ̓ οὔρεσι τέκτονες ἄνδρες ἐξέταμον πελέκεσσι νεήκεσι νήιον εἶ

val.

107. turben] seltene Nebenform von turbo.

110. saevum] substantivisch gebraucht.

111. Dies erinnert an einen griechischen Dichter bei Cic. Attic. 8, 5, 1: πολλὰ μάτην κεράεσσιν ἐς ἠέρα θυμήναντα.

113. filo] der Faden, welchen ihm Ariadne gegeben hatte.

114. Wie das Labyrinth von Daidalos erbaut ward, beschreibt Ovid met. 8, 159 ss.

116. a primo carmine] vom Beginn des Ariadneliedes, welches uns Ariadne bereits als von Theseus verlassen schilderte.

118. consanguineae] Minos und Pasiphaë hatten vier Töchter, von denen Ariadne und Phaedra die bekanntesten sind.

Omnibus his Thesei dulcem praeoptarit amorem,
Aut ut vecta rati spumosa ad litora Diae,
Aut ut eam molli devinctam lumina somno
Liquerit inmemori discedens pectore coniunx?
Saepe illam perhibent ardenti corde furentem
Clarisonas imo fudisse e pectore voces,
Ac tum praeruptos tristem conscendere montes,
Unde aciem in pelagi vastos protenderet aestus,
Tum tremuli salis adversas procurrere in undas
Mollia nudatae tollentem tegmina surae,
Atque haec extremis maestam dixisse querellis,
Frigidulos udo singultus ore cientem:

'Sicine me patriis avectam, perfide, ab aris,
Perfide, deserto liquisti in litore, Theseu?
Sicine discedens neglecto numine divum
Inmemor ah devota domum periuria portas?
Nullane res potuit crudelis flectere mentis
Consilium? tibi nulla fuit clementia praesto,
Inmite ut nostri vellet miserescere pectus?
At non haec quondam blanda promissa dedisti
Voce mihi, non haec miserae sperare iubebas,
Sed conubia laeta, sed optatos hymenaeos:
Quae cuncta aerii discerpunt irrita venti.
Tum iam nulla viro iuranti femina credat,
Nulla viri speret sermones esse fideles;

120. Thesei] zweisilbig; praeoptarit] dreisilbig.

122. devinctam somno] sonst löst der Schlaf die Glieder: somno solutus.

125. clarisonas] derartige zusammengesetzte Adjectiva, welche Catull fast nur in diesem epischen Gedicht anwendet, gehören der ältern Dichtersprache an; clarisonus hat auch Cic. Arat. 280; vgl. fluentisonus v. 52.

126 s. Nachgeahmt von Ovid in einem Briefe der Ariadne an Theseus (her. 10, 25 ss.): mons fuit: apparent frutices in vertice rari; hinc scopulus raucis pendet adesus aquis: ascendo (vires animus dabat) atque ita late aequora prospectu metior alta meo.

129. nudatae] proleptisch.

120

125

130

135

140

130. Vgl. Prop. IV, 7, 55: flens tamen extremis dedit haec mandata querellis.

132. Die Klage der Ariadne ward vielfach nachgeahmt, so von Verg. Aen. 4 (Klage der von Aeneas verlassenen Dido), Ovid her. 10, fast. 3, 459 ss.; namentlich v. 473: dicebam, memini, periure et perfide Theseu!" ille abiit: eadem crimina Bacchus habet. nunc quoque,,nulla viro" clamabo ,,femina credat!" v. 132 und 143.

arae] die Penaten.

140. miserae] dat. ethic. gehört zu sperare.

141. Vgl. Verg. Aen. 4, 316: per conubia nostra, per inceptos hyme

naeos.

Quis dum aliquid cupiens animus praegestit apisci,
Nil metuunt iurare, nihil promittere parcunt:
Sed simul ac cupidae mentis satiata libido est,
Dicta nihil metuere, nihil periuria curant.
Certe ego te in medio versantem turbine leti
Eripui, et potius germanum amittere crevi,
Quam tibi fallaci supremo in tempore dessem.
Pro quo dilaceranda feris dabor alitibusque
Praeda, neque iniacta tumulabor mortua terra.
Quaenam te genuit sola sub rupe leaena,

145

150

Quod mare conceptum spumantibus expuit undis,

155

Quae Syrtis, quae Scylla rapax, quae vasta Charybdis, Talia qui reddis pro dulci praemia vita?

Si tibi non cordi fuerant conubia nostra,

Saeva quod horrebas prisci praecepta parentis,
At tamen in vestras potuisti ducere sedes,
Quae tibi iocundo famularer serva labore
Candida permulcens liquidis vestigia lymphis
Purpureave tuum consternens veste cubile.
Sed quid ego ignaris nequicquam conquerar auris,
Externata malo, quae nullis sensibus auctae

150. germanum] den Minotaur, eine Missgeburt der Pasiphaë. 151. quam] vgl. zu v. 82. fallaci] proleptisch.

supremo in tempore] wie v. 169: extremo tempore: in der Zeit der äussersten Gefahr und Noth.

153. iniacta] alte Form für iniecta. Die Seele eines unbestatteten Todten musste am Ufer der Styx umherirren und konnte nicht zur Ruhe gelangen. Vgl. Verg. Aen. 6, 327 ss.: nec ripas datur horrendas et rauca fluenta transportare prius, quam sedibus ossa quierunt. Centum errant annos volitantque haec litora circum; tum demum admissi stagna exoptata revisunt, und Π. 23, 71 ss.: θάπτε με ὅττι τάχιστα, πύλας Αίδαο περήσω κτλ.

Die Stelle erinnert an Soph. Ant. 29 ς.: ἐᾶν δ ̓ ἄκλαυτον άταφον, οἰωνοῖς γλυκὺν θησαυρὸν εἰσορῶσι πρὸς χάριν βορᾶς.

154 ss. Ein Gemeinplatz römi

160

165

scher Poesie, der auch bei Catull wiederkehrt; vgl. c. 60, 1 ss.: num te leaena montibus Libystinis aut Scylla latrans infima inguinum parte tam mente dura procreavit? Theokrit. 3, 15 s.: λεαίνας μαζὸν ἐθήλαζε. 23, 19: κακᾶς ἀνάθρεμμα λεαίνας. Eurip. Med. 1342 s. : λέαιναν, οὐ γυναῖκα, τῆς Τυρσηνίδος Σκύλλης ἔχουσαν ἀγριωτέραν φύσιν.

155. So bereits bei Homer II. 16, 33s.: οὐκ ἄρα σοί γε πατὴρ ἦν ἱππότα Πηλεύς, οὐδὲ Θέτις μήτηρ γλαυκὴ δέ σε τίκτε θάλασσα. Verg. Aen. 4, 365 ss.: nec tibi diva parens, generis nec Dardanus auctor, perfide, sed duris genuit te cautibus horrens Caucasus, Hyrcanaeque admorunt ubera tigres.

159. parentis] des Aegeus.

160 ss. Auch dieser Gedanke findet sich wiederholt bei griech. und röm. Dichtern; zuerst Il. 3, 409: εis ὅ κέ σ ̓ ἢ ἄλοχον ποιήσεται ἢ ὅ γε δούλην.

Nec missas audire queunt nec reddere voces?
Ille autem prope iam mediis versatur in undis,
Nec quisquam apparet vacua mortalis in alga.
Sic nimis insultans extremo tempore saeva
Fors etiam nostris invidit questibus auris.
Iuppiter omnipotens, utinam ne tempore primo
Gnosia Cecropiae tetigissent litora puppes,
Indomito nec dira ferens stipendia tauro
Perfidus in Creta religasset navita funem,
Nec malus hic celans dulci crudelia forma
Consilia in nostris requiesset sedibus hospes!
Nam quo me referam? quali spe perdita nitar?
Idomeneosne petam montes? ah gurgite lato
Discernens ponti truculentum ubi dividit aequor?
An patris auxilium sperem? quemne ipsa reliqui
Respersum iuvenem fraterna caede secuta?
Coniugis an fido consoler memet amore?
Quine fugit lentos incurvans gurgite remos?
Praeterea nullo litus, sola insula, tecto,
Nec patet egressus pelagi cingentibus undis:
Nulla fugae ratio, nulla spes: omnia muta,
Omnia sunt deserta, ostentant omnia letum.
Non tamen ante mihi languescent lumina morte,
Nec prius a fesso secedent corpore sensus,
Quam iustam a divis exposcam prodita mulctam,

166. audire et reddere voces] vgl. Verg. Aen. 1, 409 u. 6, 689.

171 ss. Dies erinnert lebhaft an den berühmten Anfang der Medea des Euripides, der jedem gebildeten Römer damaliger Zeit bekannt war: εἴθ ̓ ὠφελ ̓ Αργους μὴ διαπτάσθαι σκάφος Κόλχων ἐς αἶαν κυανέας Συμπληγάδας κτλ. Verg. Aen. 4, 657 s.: felix, heu nimium felix, si litora tantum numquam Dardaniae tetigissent nostra carinae.

tempore primo] als sie den Theseus zuerst sah.

172. Gnossus] Stadt auf Creta, die Residenz des Minos.

177 ss. Ist fast wörtlich von Eurip. Med. 502 ss. entlehnt: vuv nоi ταπωμαι; πότερα πρὸς πατρὸς δόμους; οὓς σοὶ προδοῦσα καὶ πά

170

175

180

185

190

τραν ἀφικόμην; ἢ πρὸς ταλαίνας Πελιάδας; κτλ. Ovid met. 8,

113 ss.

178. Idomeneos] gr. Genet. von Idomeneus: dieser war der Sohn des Deukalion, eines Sohnes des Minos. Der Dichter gestattet sich also hier einen Anachronismus. Bei Hom. II. 2, 645 heisst es: Kontav δ ̓ Ἰδομενεύς δουρικλυτὸς ἡγεμό

νευεν.

180. quemne] statt eiusne quem; ebenso Verg. Aen. 4, 598; 9, 175; buc. 2, 71.

181. fraterna caede] vgl. zu V. 150. Uebersetze das Adj. durch einen Genetiv.

187. Vgl. Verg. Aen. I, 91: praesentemque viris intentant omnia mortem.

« ForrigeFortsæt »