Billeder på siden
PDF
ePub

II. Lesbialieder.

Nr. XIII (c. 2).

Passer, deliciae meae puellae,
Quicum ludere, quem in sinu tenere,
Quoi primum digitum dare adpetenti
Et acris solet incitare morsus,
Cum desiderio meo nitenti

Carum nescio quid libet iocari

(Est solaciolum sui doloris,

Credo ut tum gravis acquiescat ardor):
Tecum ludere sicut ipsa possem

Et tristis animi levare curas!

Nr. XIV (c. 3).

Lugete, o Veneres Cupidinesque,

Et quantum est hominum venustiorum :
Passer mortuus est meae puellae,
Passer, deliciae meae puellae,
Quem plus illa oculis suis amabat;
Nam mellitus erat suamque norat
Ipsam tam bene, quam puella matrem;
Nec sese a gremio illius movebat,
Sed circumsiliens modo huc modo illuc

XIII. Diesem und dem folgenden Gedicht, welche in alter und neuer Zeit unzählige Mal nachgeahmt worden sind, verdankt der Dichter namentlich seinen Ruhm.

1. passer] es ist kein Grund vorhanden, weshalb wir hier nicht an einen wirklichen Sperling denken sollen.

3. quoi] s. zu Nr. I, 1; primum digitum summum d., die Fingerspitze.

5. desiderio meo] = puellae meae. 7. dolorem] die Sehnsucht der Liebe, wie Nr. VII, 17. 9. ipsa]: = die Herrin.

XIV. In der römischen Litteratur findet sich eine ganze Reihe von Gedichten auf den Tod eines

5

5

Lieblingsthieres (so eines Papageis, einer Taube, eines Schosshündchens), welche diesem Liede Catulls nachgedichtet sind. Zuerst ward es von Ovid (am. 2, 6) in seinem Gedicht auf den psittacus nachgeahmt. 1. Veneres] der Plur. steht wohl wegen des damit verbundenen Cupidinesque owτes. Nr. XV, 3: Veneri Ĉupidinique.

==

2. venustiorum] kommt von Venus; dies ist in der Uebersetzung nachzuahmen. Heyse übersetzt: ,,Weint, Göttinnen der Lieb' und Liebesgötter, und was liebliches lebt auf Erden, weine!"

5. S. zu Nr. VI, 1. 6 s. suam ipsam] cf. Nr. XIII, 9.

[ocr errors]

suam eram;

Ad solam dominam usque pipilabat.
Qui nunc it per iter tenebricosum
Illuc, unde negant redire quemquam.
At vobis male sit, malae tenebrae
Orci, quae omnia bella devoratis:
Tam bellum mihi passerem abstulistis.
O factum male! io miselle passer!
Tua nunc opera meae puellae
Flendo turgiduli rubent ocelli.

Nr. XV (c. 36).

Annales Volusi, cacata carta,
Votum solvite pro mea puella:
Nam sanctae Veneri Cupidinique
Vovit, si sibi restitutus essem
Desissemque truces vibrare iambos,
Electissima pessimi poetae
Scripta tardipedi deo daturam
Infelicibus ustulanda lignis,

11. iter tenebricosum] der Weg in die finstere Unterwelt.

12. Vgl. Theokr. 17, 120: "Aidi πάντα κέκρυπται, ὅθεν πάλιν οὐκ έτι νόστος.

14. Vgl. Bion. 1, 54: τò dè năν καλὸν ἐς σὲ καταρρεῖ.

17. tua opera] durch deine Schuld.

XV. Catull blickte im Gefühl seiner eigenen Dichterkraft voll Verachtung auf das niedere Volk der Reimschmiede herab; dies wusste Lesbia, und so gelobte sie scherzend, wenn Catull, der mit ihr einen Zwist gehabt hatte, sich wieder mit ihr aussöhnen würde, den Göttern ein Dankopfer darzubringen sie wollte die erbärmlichen Gedichte des Volusius verbrennen. Catull erwähnt dessen Gedichte auch sonst (Nr. X, 7-10), wo er von ihnen sagt, die Fischweiber würden bald ihre Fische in sie einwickeln. Es ist sehr wahrscheinlich, dass der hier gegeisselte Volusius der als Annalenschreiber bekannte Tanusius

10

15

5

ist; warum Catull ihn nicht bei sei-
nem wahren Namen genannt hat,
wissen wir nicht. Auch dieses Lied
erlangte bald Berühmtheit; Seneca
ep. 93, 9 spielt darauf an, indem
er sagt: annales Tanusii scis quam
ponderosi sint et quid vocentur.
1. cacata carta] „, verfluchte Dreck-
papiere."

5. Der Iambus ward namentlich in Spott- und Schmähgedichten angewandt, so bereits von Archilochos.

vibrare] womit werden also die lamben verglichen? vgl. Nr. XXIV, 7 s.

7. tardipedi deo turam] ergänze se.

=

Vulcano; da

8. infelicia ligna] Holz von einer arbor infelix, dem Galgen; Macrob. sat. 3, 20: arbores quae inferum deorum avertentiumque in tutela sunt, eas infelices nominant; quibus portenta prodigiaque mala comburi iubere oportet; solche Bäume waren der wilde Birnbaum, Dornen

u. a.

Et hoc pessima se puella vidit
Iocose lepide vovere divis.
Nunc, o caeruleo creata ponto,
Quae sanctum Idalium Uriosque portus
Quaeque Ancona Cnidumque arundinosam
Colis quaeque Amathunta quaeque Golgos
Quaeque Durrachium Hadriae tabernam,
Acceptum face redditumque votum,

Si non inlepidum neque invenustum est.
At vos interea venite in ignem,
Pleni ruris et inficetiarum
Annales Volusi, cacata carta.

Nr. XVI (c. 8).

Miser Catulle, desinas ineptire,
Et quod vides perisse perditum ducas.
Fulsere quondam candidi tibi soles,
Cum ventitabas quo puella ducebat

10. iocose lepide] Asyndeton, wie Nr. II, 11.

12. Idalium] auf Cypern mit berühmtem Tempel der Venus.

Urii] lag zwischen Tarent und Brundisium.

13. Ancon] oder Ancona am adriadischen Meere; Venus war die Schutzgöttin der Stadt.

Cnidus] in Carien, berühmt durch seine Statue der Venus von Praxiteles. Das Schilf von Cnidus war gleichfalls bekannt; man verarbeitete es zu Papier (Plin. n. h. 16, 157), das Rohr zu Pfeilen.

14. Paus. 9, 41,2: ἔστι δὲ ̓Αμαθοῦς ἐν Κύπρῳ πόλις· Αδώνιδος ἐν αὐτῇ καὶ Ἀφροδίτης ἱερόν ἐστιν ἀρχαῖον.

Tokyoi, e. Stadt auf Cypern, nach der die Venus Tokyía hiess. Theokr. 15,100: δέσποιν ̓ ἃ Γολγώς τε καὶ Ἰδάλιον ἐφίλασας.

15. Strabo 7, 5, 8 p. 316: 'Eniδαμνος Κερκυραίων κτίσμα ἡ νῦν Δυρράχιον ὁμωνύμως τη Χεῤῥονήσῳ λεγομένη, ἐφ ̓ ᾗ ἵδρυται; bei

[blocks in formation]

Plaut. (Men. 2, 1, 34) heisst es von dieser Seestadt, dem Hafen für die Ueberfahrt nach Brundisium: voluptarii atque potatores maxumi; tum sycophantae et palpatores plurimi in urbe hac habitant; daher taberna.

Zu welchem Zweck werden die verschiedenen Stätten des Venuscultus aufgezählt?

16. face] beachte die alte Form, die sich bei Catull öfter findet.

19. rus] bezeichnet im Gegensatz zum verfeinerten Geschmack Roms, der urbanitas, den rohen Bauerngeschmack.

20. Das Gedicht endet in Catulls Manier mit demselben Verse, mit dem es begonnen.

XIV. Ein Monolog des Catull, in welchem er sich selbst ermahnt die leichtsinnige und ungetreue Lesbia aufzugeben.

3. candidi soles] glückliche Tage; ähnlich Aeschyl. Pers. 301: AɛvxÒV uaq; Hor. sat. I, 9, 72 s.: huncine solem tam nigrum surrexe mihi.

Amata nobis quantum amabitur nulla.

Ibi illa multa tum iocosa fiebant,

Quae tu volebas nec puella nolebat.

5

Fulsere vere candidi tibi soles.

Nunc iam illa non vult: tu quoque, inpotens, noli,

Nec quae fugit sectare, nec miser vive,

Sed obstinata mente perfer, obdura.
Vale, puella. iam Catullus obdurat,
Nec te requiret nec rogabit invitam:
At tu dolebis, cum rogaberis nulla.
Scelesta, vae te. quae tibi manet vita!
Quis nunc te adibit? cui videberis bella?
Quem nunc amabis? cuius esse diceris?
Quem basiabis? cui labella mordebis?
At tu, Catulle, destinatus obdura.

Nr. XVII (c. 85).

Odi et amo. quare id faciam, fortasse requiris.
Nescio, sed fieri sentio et excrucior.

Nr. XVIII (c. 87 et 75).

Nulla potest mulier tantum se dicere amatam
Vere, quantum a me Lesbia amata mea es.

5. Fast dieselben Worte gebraucht Catull c. 37, 12.

nobis] die erste Person, während er vorher in der dritten Person zu sich sprach.

8. Zur Bestätigung wiederholt Catull die früheren Worte v. 3; ähnlich Nr. XIX, 13 s.; c. 80, 5 u. 7: nescio quid certe est: sic certe est; c. 38, 1 s.: malest: malest. Aehnlich bei Fragen; s. Nr. V, 3 u. 5. 9. inpotens] s. Nr. III, 18.

11. perfer, obdura] s. zu Nr. XV, 10; c. 55, 15 s.: dic nobis, ede audacter, comitte, crede luci; c. 65, 9: alloquar, audiero. c. 42, 13: o lutum, lupanar. c. 54, 2: rustica semilauta u. oft.

14. nulla] statt non gehört der Umgangssprache an; so findet sich

10

15

in den Lustspielen des Plautus und Terenz oft nullus dixeris u. ähnliches.

17. Vgl. Prop. II, 8, 6: nec mea dicetur quae modo dicta meast.

XVII. In diesem Epigramm gesteht der Dichter ein, dass er bei allem Verdruss doch immer wieder zur Lesbia zurückkehren muss; ähnlich sagt er c. 75, 3 s. zu ihr: ut iam nec bene velle queat tibi, si optima fias, nec desistere amare, omnia si facias; vgl. Terenz Eun. I, 1, 27: et taedet, et amore ardeo; Óvid am. II, 11, 35: odero, si potero, si non, invitus amabo.

XVIII. Catull hält der Lesbia vor, dass sie ihn durch ihre Treulosigkeit dahin gebracht habe, sie verlassen zu müssen.

Nulla fides nullo fuit unquam foedere tanta,

Quanta in amore tuo ex parte reperta mea est.
Nunc est mens deducta tua, mea Lesbia, culpa,
Atque ita se officio perdidit ipsa suo,

Ut iam nec bene velle queat tibi, si optima fias,
Nec desistere amare, omnia si facias.

Nr. XIX (c. 76).

Siqua recordanti benefacta priora voluptas
Est homini, cum se cogitat esse pium,

Nec sanctam violasse fidem, nec foedere in ullo
Divum ad fallendos numine abusum homines,

5

Multa parata manent in longa aetate, Catulle,
Ex hoc ingrato gaudia amore tibi.

5

Nam quaecumque homines bene cuiquam aut dicere possunt

Aut facere, haec a te dictaque factaque sunt,

Omnia quae ingratae perierunt credita menti.

Quare iam te cur amplius excrucies?

10

Quin tu animo affirmas teque istinc te ipse reducis,
Et dis invitis desinis esse miser?

Difficile est longum subito deponere amorem.
Difficile est, verum hoc qua lubet efficias:

Una salus haec est, hoc est tibi pervincendum:
Hoc facias, sive id non pote sive pote.

15

O di, si vestrum est misereri, aut si quibus umquam
Extrema iam ipsa in morte tulistis opem,

Me miserum aspicite et, si vitam puriter egi,
Eripite hanc pestem perniciemque mihi;

3. Beachte die doppelte Negation; ähnlich Tib. IV, 7, 8: ne legat id nemo quam meus ante, velim.

4. in amore tuo] in der Liebe zu dir; vgl. c. 64, 253: te quaerens, Ariadna, tuoque incensus amore.

XIX. Durch die Untreue der Lesbia fühlt sich der Dichter endlich bewogen, sich, wenn auch mit schwerem Herzen, von ihr loszureissen. Wir fühlen dabei durch, dass die Liebe trotz alledem noch nicht in ihm erloschen ist. Einen

Trost findet er nur in dem Bewusst

20

sein, ihr stets treu gewesen zu sein.

11. istine] von diesem verderblichen Verhältniss.

12. dis invitis] da die Götter deiner Liebe nicht günstig sind.

20. pestem perniciemque] allitterierend, wie oft in sprichwörtlichen Formeln, so leniter et leviter c. 84, 8; multa milia u. a. ferus et ferreus Tib. Nr. II, 2; bene ac beate Cat. Nr. VI, 10. Aehnlich im Deutschen : Mann und Maus, Thür und Thor

u. S. W.

« ForrigeFortsæt »