ut terrae utque novae pateant Carthaginis arces hospitio Teucris, ne fati nescia Dido finibus arceret. Volat ille per aëra magnum remigio alarum, ac Libyae citus astitit oris. Et iam iussa facit, ponuntque ferocia Poeni corda volente deo; in primis regina quietum accipit in Teucros animum mentemque benignam. At pius Aeneas, per noctem plurima volvens, ut primum lux alma data est, exire locosque explorare novos, quas vento accesserit oras,
qui teneant, nam inculta videt, hominesne feraene,
quaerere constituit sociisque exacta referre.
Classem in convexo nemorum sub rupe cavata
arboribus clausam circum atque horrentibus umbris
occulit; ipse uno graditur comitatus Achate, bina manu lato crispans hastilia ferro. Cui mater media sese tulit obvia silva,
virginis os habitumque gerens et virginis arma,
Spartanae vel qualis equos Threissa fatigat
Harpalyce volucremque fuga praevertitur Hebrum.
Namque umeris de more habilem suspenderat arcum venatrix, dederatque comam diffundere ventis, nuda genu nodoque sinus collecta fluentes.
Ac prior Heus' inquit, 'iuvenes, monstrate, mearum vidistis si quam hic errantem forte sororum, succinctam pharetra, et maculosae tegmine lyncis aut spumantis apri cursum clamore prementem.'
Sic Venus, et Veneris contra sic filius orsus: 'Nulla tuarum audita mihi neque visa sororum, o-quam te memorem, virgo? namque haud tibi vultus mortalis, nec vox hominem sonat; o dea certe, an Phoebi soror an Nympharum sanguinis una? Sis felix, nostrumque leves quaecumque laborem, et, quo sub caelo tandem, quibus orbis in oris iactemur, doceas; ignari hominumque locorumque erramus, vento huc vastis et fluctibus acti: multa tibi ante aras nostra cadet hostia dextra.'
Tum Venus: 'Haud equidem tali me dignor honore; 335 virginibus Tyriis mos est gestare pharetram
purpureoque alte suras vincire cothurno. Punica regna vides, Tyrios et Agenoris urbem; sed fines Libyci, genus intractabile bello. Imperium Dido Tyria regit urbe profecta, germanum fugiens. Longa est iniuria, longae ambages; sed summa sequar fastigia rerum. Huic coniunx Sychaeus erat, ditissimus auri Phoenicum, et magno miserae dilectus amore, cui pater intactam dederat primisque iugarat ominibus. Sed regna Tyri germanus habebat Pygmalion, scelere ante alios immanior omnes. Quos inter medius venit furor. Ille Sychaeum impius ante aras atque auri caecus amore clam ferro incautum superat, securus amorum germanae; factumque diu celavit, et aegram multa malus simulans vana spe lusit amantem. Ipsa sed in somnis inhumati venit imago coniugis; ora modis attollens pallida miris crudeles aras traiectaque pectora ferro nudavit, caecumque domus scelus omne retexit. Tum celerare fugam patriaque excedere suadet, auxiliumque viae veteris tellure recludit thesauros, ignotum argenti pondus et auri. His commota fugam Dido sociosque parabat. Conveniunt, quibus aut odium crudele tyranni aut metus acer erat; naves, quae forte paratae, corripiunt onerantque auro. Portantur avari Pygmalionis opes pelago; dux femina facti. Devenere locos, ubi nunc ingentia cernes moenia surgentemque novae Carthaginis arcem, mercatique solum, facti de nomine Byrsam, taurino quantum possent circumdare tergo. Sed vos qui tandem quibus aut venistis ab oris, quove tenetis iter?' Quaerenti talibus ille suspirans imoque trahens a pectore vocem:
"O dea, si prima repetens ab origine pergam, et vacet annales nostrorum audire laborum, ante diem clauso componat Vesper Olympo. Nos Troia antiqua, si vestras forte per aures
Troiae nomen iit, diversa per aequora vectos forte sua Libycis tempestas appulit oris. Sum pius Aeneas, raptos qui ex hoste Penates classe veho mecum, fama super aethera notus. Italiam quaero patriam et genus ab Iove summo. Bis denis Phrygium conscendi navibus aequor matre dea monstrante viam data fata secutus; vix septem convulsae undis Euroque supersunt. Ipse ignotus egens Libyae deserta peragro, Europa atque Asia pulsus.' Nec plura querentem passa Venus medio sic interfata dolore est:
'Quisquis es, haud, credo, invisus caelestibus auras vitales carpis, Tyriam qui adveneris urbem.
Perge modo atque hinc te reginae ad limina perfer. Namque tibi reduces socios classemque relatam nuntio et in tutum versis Aquilonibus actam, ni frustra augurium vani docuere parentes. Aspice bis senos laetantes agmine cycnos, aetheria quos lapsa plaga Iovis ales aperto turbabat caelo; nunc terras ordine longo aut capere aut captas iam respectare videntur : ut reduces illi ludunt stridentibus alis et coetu cinxere polum cantusque dedere, haud aliter puppesque tuae pubesque tuorum aut portum tenet aut pleno subit ostia velo. Perge modo et, qua te ducit via, dirige gressum.' Dixit, et avertens rosea cervice refulsit, ambrosiaeque comae divinum vertice odorem spiravere; pedes vestis defluxit ad imos: et vera incessu patuit dea. Ille ubi matrem agnovit, tali fugientem est voce secutus: 'Quid natum totiens, crudelis tu quoque, falsis ludis imaginibus? cur dextrae iungere dextram non datur, ac veras audire et reddere voces?' Talibus incusat, gressumque ad moenia tendit. At Venus obscuro gradientes aëre saepsit, et multo nebulae circum dea fudit amictu, cernere ne quis eos neu quis contingere posset molirive moram aut veniendi poscere causas.
Ipsa Paphum sublimis abit, sedesque revisit laeta suas, ubi templum illi, centumque Sabaeo ture calent arae sertisque recentibus halant.
Corripuere viam interea, qua semita monstrat: iamque ascendebant collem, qui plurimus urbi imminet adversasque aspectat desuper arces. Miratur molem Aeneas, magalia quondam, miratur portas strepitumque et strata viarum. Instant ardentes Tyrii, pars ducere muros molirique arcem et manibus subvolvere saxa, pars optare locum tecto et concludere sulco. iura magistratusque legunt sanctumque senatum. Hic portus alii effodiunt; hinc lata theatris fundamenta petunt alii, immanesque columnas rupibus excidunt, scaenis decora alta futuris: qualis apes aestate nova per florea rura exercet sub sole labor, cum gentis adultos educunt fetus, aut cum liquentia mella stipant et dulci distendunt nectare cellas,
aut onera accipiunt venientum, aut agmine facto ignavum fucos pecus a praesepibus arcent;
fervet opus, redolentque thymo fragrantia mella.
'O fortunati, quorum iam moenia surgunt!' Aeneas ait, et fastigia suspicit urbis. Infert se saeptus nebula, (mirabile dictu) per medios miscetque viris, neque cernitur ulli. Lucus in urbe fuit media, laetissimus umbra, quo primum iactati undis et turbine Poeni effodere loco signum, quod regia Iuno
monstrarat, caput acris equi: sic nam fore bello egregiam et facilem victu per saecula gentem. Hic templum Iunoni ingens Sidonia Dido condebat, donis opulentum et numine divae, aerea cui gradibus surgebant limina nexaeque aere trabes, foribus cardo stridebat aënis.
Hoc primum in luco nova res oblata timorem leniit, hic primum Aeneas sperare salutem ausus et afflictis melius confidere rebus.
Namque sub ingenti lustrat dum singula templo
reginam opperiens, dum, quae fortuna sit urbi,
artificumque manus inter se operumque laborem miratur, videt Iliacas ex ordine pugnas
bellaque iam fama totum vulgata per orbem,
Atridas Priamumque et saevum ambobus Achillem.
Constitit, et lacrimans Quis iam locus,' inquit, 'Achate, quae regio in terris nostri non plena laboris ? En Priamus. Sunt hic etiam sua praemia laudi; sunt lacrimae rerum et mentem mortalia tangunt. Solve metus; feret haec aliquam tibi fama salutem.' Sic ait, atque animum pictura pascit inani multa gemens, largoque umectat flumine vultum. Namque videbat, uti bellantes Pergama circum hac fugerent Graii, premeret Troiana iuventus; hac Phryges, instaret curru cristatus Achilles. Nec procul hinc Rhesi niveis tentoria velis agnoscit lacrimans, primo quae prodita somno Tydides multa vastabat caede cruentus, ardentesque avertit equos in castra, priusquam pabula gustassent Troiae Xanthumque bibissent. Parte alia fugiens amissis Troilus armis,
infelix puer atque impar congressus Achilli, fertur equis curruque haeret resupinus inani,
lora tenens tamen; huic cervixque comaeque trahuntur
per terram, et versa pulvis inscribitur hasta.
Interea ad templum non aequae Palladis ibant crinibus Iliades passis peplumque ferebant, suppliciter tristes et tunsae pectora palmis: diva solo fixos oculos aversa tenebat. Ter circum Iliacos raptaverat Hectora muros exanimumque auro corpus vendebat Achilles. Tum vero ingentem gemitum dat pectore ab imo, ut spolia, ut currus, utque ipsum corpus amici tendentemque manus Priamum conspexit inermes. Se quoque principibus permixtum agnovit Achivis, Eoasque acies et nigri Memnonis arma. Ducit Amazonidum lunatis agmina peltis Penthesilea furens mediisque in millibus ardet, aurea subnectens exsertae cingula mammae,
« ForrigeFortsæt » |