conspexi venientem. Huic me, quaecumque fuisset, addixi: satis est gentem effugisse nefandam.

Vos animam hanc potius quocumque absumite leto." 'Vix ea fatus erat, summo cum monte videmus ipsum inter pecudes vasta se mole moventem pastorem Polyphemum et litora nota petentem,

655

monstrum horrendum informe ingens, cui lumen ademptum. Trunca manu pinus regit et vestigia firmat; lanigerae comitantur oves; ea sola voluptas solamenque mali.

Postquam altos tetigit fluctus et ad aequora venit,
luminis effossi fluidum lavit inde cruorem

dentibus infrendens gemitu, graditurque per aequor
iam medium, necdum fluctus latera ardua tinxit.
Nos procul inde fugam trepidi celerare recepto
supplice sic merito, tacitique incidere funem,
vertimus et proni certantibus aequora remis.
Sensit et ad sonitum vocis vestigia torsit.
Verum ubi nulla datur dextra affectare potestas
nec potis Ionios fluctus aequare sequendo,
clamorem immensum tollit, quo pontus et omnes
intremuere undae penitusque exterrita tellus
Italiae curvisque immugiit Aetna cavernis.
At genus e silvis Cyclopum et montibus altis
excitum ruit ad portus et litora complent.
Cernimus astantes nequiquam lumine torvo
Aetnaeos fratres, caelo capita alta ferentes,
concilium horrendum: quales cum vertice celso
aëriae quercus aut coniferae cyparissi

660

665

670

675

680

constiterunt, silva alta Iovis lucusve Dianae.

Praecipites metus acer agit quocumque rudentes

excutere et ventis intendere vela secundis.

Contra iussa monent Heleni Scyllam atque Charybdim

inter utramque viam leti discrimine parvo

685

ni teneant cursus: certum est dare lintea retro.

Ecce autem Boreas angusta ab sede Pelori

missus adest: vivo praetervehor ostia saxo

Pantagiae Megarosque sinus Thapsumque iacentem.
Talia monstrabat relegens errata retrorsus

690

litora Achaemenides, comes infelicis Ulixi.

Et inde

Sicanio praetenta sinu iacet insula contra Plemyrium undosum, nomen dixere priores Ortygiam. Alpheum fama est huc Elidis amnem occultas egisse vias subter mare, qui nunc ore, Arethusa, tuo Siculis confunditur undis. Iussi numina magna loci veneramur. exsupero praepingue solum stagnantis Helori. hinc altas cautes proiectaque saxa Pachyni radimus, et fatis numquam concessa moveri apparet Camarina procul campique Geloi immanisque Gela fluvii cognomine dicta. Arduus inde Acragas ostentat maxima longe

695

700

moenia, magnanimum quondam generator equorum; teque datis linquo velis, palmosa Selinus,

705

et vada dura lego saxis Lilybeïa caecis.

Hinc Drepani me portus et illaetabilis ora
accipit. Hic pelagi tot tempestatibus actis
heu genitorem, omnis curae casusque levamen,
amitto Anchisen. Hic me, pater optime, fessum
deseris, heu tantis nequiquam erepte periclis:
nec vates Helenus, cum multa horrenda moneret,
hos mihi praedixit luctus, non dira Celaeno.
Hic labor extremus, longarum haec meta viarum.
Hinc me digressum vestris deus appulit oris.'

Sic pater Aeneas intentis omnibus unus fata renarrabat divum cursusque docebat. Conticuit tandem factoque hic fine quievit.

710

715

AENEIS.

LIBER QUARTUS.

Ar regina gravi iamdudum saucia cura
vulnus alit venis, et caeco carpitur igni.
Multa viri virtus animo multusque recursat
gentis honos, haerent infixi pectore vultus
verbaque, nec placidam membris dat cura quietem.
Postera Phoebea lustrabat lampade terras
umentemque Aurora polo dimoverat umbram,

cum sic unanimam alloquitur male sana sororem :
Anna soror, quae me suspensam insomnia terrent?
Quis novus hic nostris successit sedibus hospes,
quem sese ore ferens, quam forti pectore et armis?
Credo equidem, nec vana fides, genus esse deorum.
Degeneres animos timor arguit. Heu quibus ille
iactatus fatis quae bella exhausta canebat!

Si mihi non animo fixum immotumque sederet
ne cui me vinclo vellem sociare iugali,
postquam primus amor deceptam morte fefellit;
si non pertaesum thalami taedaeque fuisset,
huic uni forsan potui succumbere culpae.
Anna, fatebor enim, miseri post fata Sychaei
coniugis et sparsos fraterna caede penates,
solus hic inflexit sensus animumque labantem
impulit. Agnosco veteris vestigia flammae.
Sed mihi vel tellus optem prius ima dehiscat
vel Pater omnipotens abigat me fulmine ad umbras,
pallentes umbras Erebo noctemque profundam,
ante, Pudor, quam te violo, aut tua iura resolvo.
Ille meos, primus qui me sibi iunxit, amores

5

10

15

20

25

abstulit; ille habeat secum servetque sepulcro.' Sic effata sinum lacrimis implevit obortis.

Anna refert: O luce magis dilecta sorori, solane perpetua maerens carpere iuventa, nec dulces natos Veneris nec praemia noris ? id cinerem aut manes credis curare sepultos? Esto, aegram nulli quondam flexere mariti, non Libyae, non ante Tyro; despectus Iarbas ductoresque alii, quos Africa terra triumphis dives alit placitone etiam pugnabis amori? nec venit in mentem, quorum consederis arvis? Hinc Gaetulae urbes, genus insuperabile bello, et Numidae infreni cingunt et inhospita Syrtis, hinc deserta siti regio lateque furentes Barcaei. Quid bella Tyro surgentia dicam germanique minas?

:

Dis equidem auspicibus reor et Iunone secunda

hunc cursum Iliacas vento tenuisse carinas.

Quam tu urbem, soror, hanc cernes, quae surgere regna coniugio tali Teucrum comitantibus armis

Punica se quantis attollet gloria rebus!

Tu modo posce deos veniam sacrisque litatis indulge hospitio causasque innecte morandi, dum pelago desaevit hiemps et aquosus Orion, quassataeque rates, dum non tractabile caelum.

His dictis incensum animum flammavit amore, spemque dedit dubiae menti solvitque pudorem. Principio delubra adeunt pacemque per aras exquirunt; mactant lectas de more bidentes legiferae Cereri Phoeboque patrique Lyaeo, Iunoni ante omnes, cui vincla iugalia curae. Ipsa tenens dextra pateram pulcherrima Dido candentis vaccae media inter cornua fundit, aut ante ora deum pingues spatiatur ad aras instauratque diem donis pecudumque reclusis pectoribus inhians spirantia consulit exta. Heu vatum ignarae mentes! quid vota furentem, quid delubra iuvant? Est mollis flamma medullas interea, et tacitum vivit sub pectore vulnus.

30

35

40

45

50

53

60

65

Uritur infelix Dido totaque vagatur

urbe furens qualis coniecta cerva sagitta,
quam procul incautam nemora inter Cresia fixit
pastor agens telis liquitque volatile ferrum
nescius; illa fuga silvas saltusque peragrat
Dictaeos, haeret lateri letalis harundo.

Nunc media Aenean secum per moenia. ducit
Sidoniasque ostentat opes urbemque paratam;
incipit effari mediaque in voce resistit;
nunc eadem labente die convivia quaerit,
Iliacosque iterum demens audire labores
exposcit pendetque iterum narrantis ab ore.
Post ubi digressi, lumenque obscura vicissim
luna premit, suadentque cadentia sidera somnos,
sola domo maeret vacua, stratisque relictis
incubat; illum absens absentem auditque videtque:
aut gremio Ascanium, genitoris imagine capta,
detinet, infandum si fallere possit amorem.
Non coeptae assurgunt turres, non arma iuventus
exercet portusve aut propugnacula bello
tuta parant: pendent opera interrupta minaeque
murorum ingentes aequataque machina caelo.

70

75

80

85

Quam simul ac tali persensit peste teneri cara Iovis coniunx, nec famam obstare furori, talibus aggreditur Venerem Saturnia dictis:

90

'Egregiam vero laudem et spolia ampla refertis

tuque puerque tuus, magnum et memorabile numen,
una dolo divum si femina victa duorum est.
nec me adeo fallit veritam te moenia nostra
suspectas habuisse domos Carthaginis altae.

Sed quis erit modus, aut quo nunc certamine tanto?
Quin potius pacem aeternam pactosque hymenaeos
exercemus? habes, tota quod mente petisti:
ardet amans Dido traxitque per ossa furorem.
Communem hunc ergo populum paribusque regamus
auspiciis, liceat Phrygio servire marito
dotalesque tuae Tyrios permittere dextrae,'

Olli (sensit enim simulata mente locutam, quo regnum Italiae Libycas averteret oras)

100

105