Billeder på siden
PDF
ePub

Hinc genus, Ausonio mixtum quod sanguine surget,
Supra homines, supra ire deos pietate videbis ;
840 Nec gens ulla tuos æque celebrabit honores.
Adnuit his Juno, et mentem lætata retorsit.
Interea excedit cœlo, nubemque reliquit.

His actis, aliud Genitor secum ipse volutat: Juturnamque parat fratris dimittere ab armis. 845 Dicuntur geminæ pestes cognomine Diræ,

Quas et Tartaream Nox intempesta Megæram
Uno eodemque tulit partu, paribusque revinxit
Serpentum spiris, ventosasque addidit alas.

Hæc Jovis ad solium, sævique in limine regis,
850 Adparent, accuuntque metum mortalibus ægris,
Si quando letum horrificum morbosque deum rex
Molitur, meritas aut bello territat urbis.

Harum unam celerem demisit ab æthere summo
Juppiter, inque omen Juturnæ occurrere jussit.
855 Illa volat, celerique ad terram turbine fertur:
Non secus, ac nervo per nubem inpulsa sagitta;
Armatam sævi Parthus quam felle veneni,
Parthus, sive Cydon, telum inmedicabile, torsit ;
Stridens et celeris incognita transilit umbras.

Trojanorum adjungam Italicis, Penates Latio inferentur; faciamque, ut uterque populus Latini sint, adeoque quiλσ. 839. supra ire deos pietate non est urgendum: significat tantum præstantiam summam in hoc genere. Tenendum idem in innumeris locis, ubi quæcunque excellunt et præstant aliis, non modo paria diis ac divina esse, verum etiam superare deos dicuntur. 841. mentem retorsit, inflexit, mutavit. 842. excedit cælo; quo igitur illa abiit, si cœlo excessit dea? Erit calum h. 1. de nube accipiendun, uude illa spectabat pugnam, æthere pendens. cf. sup. 792. 796. 810. Inde illa abiit ad suum Sahamov, cubiculum, quod Homerus memoravit Iliad., 166. sqq. 844. dimittere, abstrahere, avocare, avertere.

845 sqq. De Furiis poëtam agere, dubitari nequit. cognomine pro, nomine. Dira est nomen illarum pestium, h. exitiosaruin dea

[blocks in formation]

variavit poëta, quod vulgo erat: Sunt tres Dir. Tum unum tantum nomen ponit: etiam hoc poëtam decebat. Alecto et Tisiphonen quis non facile supplet animo? Noctis filias Furias vel Eumenides etiam sup. VII. 331. VI. 250. ediderat. Quod uno partu editas facit, nescio an aliunde acce perit. 847. paribus: pro pariter, pari omnes modo. ventosas alas novo epitheto, quod notionem magnitudinis alarum et concitati volatus habet: nam is ventum movet. Apparent vox propria, de ministerio, unde apparitores. 850. h. terrent mortales mi

seros.

850.

853 unam. Cum poëta vix dignum sit, indefinite loqui, Megaram designasse dicendus est: unam illam. 855. turbine simpl. pro motu. Volat Megara tamquam sagitta arcu emissa. per nulem, auget phantasma, pro per aërem. Parthos sagittis venenatis usos esse firmat Servius Lucani auctoritate

860 Talis se sata Nocte tulit, terrasque petivit.

Postquam acies videt Iliacas atque agmina Turni:
Alitis in parvæ subitam conlecta figuram,

Quæ quondam in bustis, aut culminibus desertis Nocte sedens, serum canit inportuna per umbras; 865 Hanc versa in faciem, Turni se pestis ob ora

Fertque refertque sonans, clipeumque everberat alis.
Illi membra novus solvit formidine torpor ;
Adrectæque horrore comæ, et vox faucibus hæsit,
At, procul ut Diræ stridorem adgnovit et alas,
870 Infelix crinis scindit Juturna solutos,

Unguibus ora soror foedans, et pectora pugnis ;
Quid nunc te tua, Turne, potest germana juvare?
Aut quid jam duræ superat mihi? qua tibi lucem
Arte morer? talin' possum me opponere monstro?
875 Jam jam linquo acies. Ne me terrete timentem,
Obscenæ volucres; alarum verbera nosco,

Letalemque sonum; nec fallunt jussa superba
Magnanimi Jovis. Hæc pro virginitate reponit!
Quo vitam dedit æternam? cur mortis ademta est
880 Conditio? possem tantos finire dolores

Nunc certe, et misero fratri comes ire per umbras.
Inmortalis ego? aut quidquam mihi dulce meorum
Te sine, frater, erit? O quæ satis alta dehiscat
Terra mihi, Manisque deam demittat ad imos?

lib. VIII. 303. 304. 857. Fel vencni, ornate, ut virus, i. e. succus amarus, noxius. armatam, tinctam. 858. telum immedicabile, quod vulnus insanabile facit. 859. umbras pro aëre dixit.

862 Habet hæc Megæræ in bubonem mutatio aliquid, quod insigniter ad terrorem accommodatum est ex veterum superstitione. Alitis parva. Videtur recte monitum a Servio, hoc alienum esse a bubone, quem grandi esse corpore satis constat. Et potuit poëta noctuæ genus aliquod, v. c. minimam illam noctuam, quam funeream dicunt, intelligere. Reliqua tamen buboni accommodatiora sunt. cf. Plin. X. 12. s. 16. et sic sup. IV. 462. 463. Itaque parvam comparative

accipiendum: dea mutatur in avem, parvam respectu deæ, subitam, pro subito. Scilicet subitam, in quam subito collecta, conversa, est. Colligere de re in minorem speciem mutata. 864. importuna, nocte intempesta, importuna. 869. stridorem, ad alas re trahe. 873. sqq. dura mihi, quæ sustineo fratrem cernere in ultimum discrimen adductum. Obscene male ominate. terrete voluctes; invidiose dixit, nam una est, inquit Serv. Poëtam hoc ad exquisitiorem orationem pertinere vidisse, si pro individuis genus, pro uno plures, poneret, sæpe vidimus: v. c. 799. 877. Intelligo, nec latet me, fieri hæc Jovis numine ac voluntate. 878. reponit doctius quam rependit. Expostulationes si

4

885 Tantum effata, caput glauco contexit amictu Multa gemens, et se fluvio dea condidit alto.

Eneas instat contra, telumque coruscat

Ingens arboreum, et sævo sic pectore fatur:

Quæ nunc deinde mora est? aut quid jam, Turne, retractas ?

890 Non cursu, sævis certandum est comminus armis.

Verte omnis tete in facies; et contrahe, quidquid
Sive animis, sive arte vales; opta ardua pennis
Astra sequi, clausumye cava te condere terra.
Ille caput quassans, Non me tua fervida terrent
895 Dicta, ferox; dI me terrent, et Juppiter hostis.
Nec plura effatus, saxum circumspicit ingens,
Saxum antiquum, ingens, campo quod forte jacebat,
Limes agro positus, litem ut discerneret arvis ;
Vix illud lecti bis sex cervice subirent,

900 Qualia nunc hominum producit corpora tellus ;
Ille manu raptum trepida torquebat in hostem,
Altior insurgens, et cursu concitus, heros.

Sed neque currentem se, nec cognoscit euntem, Tollentemve manu saxumque inmane moventem; 905 Genua labant, gelidus concrevit frigore sanguis. Tum lapis ipse viri, vacuum per inane volutus,` Nec spatium evasit totum, nec pertulit ictum.

res:

miles apud poetas sæpe occurrunt, ut et que-
rela de immortalitate seu inutili, seu votis
infesta. Et habent illæ aliquid quod ad
miserationem egregie facit. 883. quicquam
meorum, quicquam meum, ulla mea
nunc immortalitas. 885. 886. Nympha se
in fontem suum ac lacum immisit: quem
fluvium nunc dixit, quandoquidem et fluvius
inde prodit. Simile exemplum Tiberis se
in fluvium immittentis v. VIII. 66.

887 sqq. Major est totius loci suavitas, si quis Hectoris cum Achille pugnam mente' teneat. Grave autem pathos in illis inest : Non me tua fervida terrent dicta. Sunt autem fervida dicta superba, arrogantia. 995. Jupiter hostis est infestus.

Hasta emissa, cum altera deficiat, sæpe sic heroes Homerici saxa jaciunt. Ad talem morem hæc quoque exigenda sunt. Turnus autem etsi ensem receperat, (vs. 785.)

hasta erat destitutus (vid. vs. 711.) quam eminus in Æneam mitteret; nec igitur cominus congreditur. Ut quis vero victum hostem etiam nudum, ipse armis melioribus instructus insequeretur, dedecori in heroum vita non erat. 898. litem remotius posuit: pro, fines, adeoque litem de finibus. 899. Vix illud; ad notam illam fidem et opinionem de priseorun hominum vastis corporibus eorumque robore incredibili. 901. manu trepida, festina adeoque non satis firma, torquebat. cf. sup. v. 394. dabat.

903. 904 Non haec Turnum, præ metu, mentis male compotem, ogov, arguunt, sed, quod vs. 913. 914. diserte quoque exponitur, torporem, quem Furia injicit, viresque adeo corporis debilitat. Itaque Turnus ipse nec se cognoscit, vires solitas sibi deesse videt: se videt esse plane alium.

Ac velut in somnis, oculos ubi languida pressit Nocte quies, nequidquam avidos extendere cursus 910 Velle videmur, et in mediis conatibus ægri

Succidimus; non lingua valet, non corpore notæ
Sufficiunt vires, nec vox aut verba sequuntur :
Sic Turno, quacumque viam virtute petivit,
Successum dea dira negat. Tum pectore sensus
915 Vertuntur varii. Rutulos adspectat, et urbem,
Cunctaturque metu, telumque instare tremiscit;
Nec, quo se eripiat, nec, qua vi tendat in hostem,
Nec currus usquam videt, aurigamve sororem.
Cunctanti telum Æneas fatale coruscat,
920 Sortitus fortunam oculis; et corpore toto

Eminus intorquet. Murali concita numquam
Tormento sic saxa fremunt, nec fulmine tanti
Dissultant crepitus. Volat atri turbinis instar
Exitium dirum hasta ferens, orasque recludit
925 Loricæ, et clipei extremos septemplicis orbis ;
Per medium stridens transit femur.

Incidit ictus

Ingens ad terram duplicato poplite Turnus.

Consurgunt gemitu Rutuli, totusque remugit

Mons circum, et vocem late nemora alta remittunt.
930 Ille humilis supplexque oculos dextramque precantem
Protendens, Equidem merui, nec deprecor, inquit ;
Utere sorte tua. Miseri te si qua parentis
Tangere cura potest; oro (fuit et tibi talis

908 sqq. Egregie ornavit comparationem per se jucundam, ex Iliad. x, 199. sqq. 913. quamcumque viam iniit vulgari modo dices. 914. 915 Dictum exquisitius pro sollenniore: vertit, versat, varia consilia, sensus, animo

Turnus.

919 coruscat, vibrat, máλλ Homerus Iliad. X, 3:20. sed multo ornatius, et respectu comparationis, quam ipse ibi attulerat, hasta sic vibratæ cum Lucilero. 920. fortunam, h. locum in corpore, quem fortuna dabat. Tum omnibus corporis viribus emittit hastam. 924. 925. Hasta trajicit clipeum in extrema, puta, parte, tum lorica oram, et in femore sedet. Sup. lib. X. 587. sq. simile

fere vulnus fit. Scilicet, quod jam alii viderunt, noluit poëta vulnus lethale esse, ut locus esset iis, quæ sequuntur: quibus ad tragicæ fabulæ exitum epos suum propius adduxit. 927. duplicato poplite, pro inflexo genu.

928 Consurgunt gemitu Rutuli: sollenni poëtæ more, quo a vulgari orationem abducit pro: gemitus Ratulorum consurgit. 930. sqq. Vides Hectorem ne sepultura careat supplicantem Iliad. x, 338. seqq. 930. 931. oculos convertit, manus protendit, sed illud latet in hoc: ut toties fit. 933. fuit et tibi talis. Notum artificium supplicantium: ad exemplum illud omnium aliorum præstantis

885 Tantum effata, caput glauco contexit amictu
Multa gemens, et se fluvio dea condidit alto.
Æneas instat contra, telumque coruscat
Ingens arboreum, et sævo sic pectore fatur
Quæ nunc deinde mora est? aut quid j
890 Non cursu, sævis certandum est comm
Verte omnis tete in facies; et contra
Sive animis, sive arte vales; opta
Astra sequi, clausumye cava te c
Ille caput quassans, Non me tv
895 Dicta, ferox; dI me terrent,
Nec plura effatus, saxum ci
Saxum antiquum, ingens,
Limes agro positus, liter
Vix illud lecti bis sex c

900 Qualia nunc hominur

Ille manu raptum tr
Altior insurgens, et

[blocks in formation]

las

quine sumit.

pectore condit irigore membra, indignata sub umbras.

947.

nem. traductum ab auribus. monumenta do-
loris h. 1. quæ memoriam renovant, recorda-
tionem doloris ex Pallantis morte.
meorum graviter, pro uno ex suis, ex amicis:
Pallante. 949. sqq. Immolat, non sibi; sed,
diis inferiis. 952. Versum Homericum esse
expressum, fʊxò dix þiðíwv etc. Iliad. x,
362. 363. jam notavit Servius. indignata
cum gemitu pro gemens, morens: vol
yoówca, anima. cf. sup. XI. 831. Jamque
cum Turni morte fœderis supra concepti con-
ditiones vss. 187. seqq. exitum habent: La-
vinia in matrimonium accepta, Æneas Tro-
janos in Latinum nomen adjungit, novam
urbem Lavinium condit, jusque socero in
regno succedendi consequitur: adeoque E-
neas accepit sedem in Italia intulitque deos.
Latio, ut lib. I. 5. 6. fore poëta prædixerat.

FINIS.

Excudebat S. Hamilton, Weybridge.

« ForrigeFortsæt »