Billeder på siden
PDF
ePub

Breathable, a. [that which may, or is fit to be breathed] A aller ei anadlu, a aller anadlu ynddo, cymmwys (addas) i'w anadlu ; anadladwy.

Breathed out, A anadlwyd (wedi ei anadlu) allan, &c. Sec. V.

Bréather, s. Anadlwr, anadlydd, dyn byw, perchen anadl.

The breather of all life, [God] Bywhäwr (bywheydd) pob peth.

A breathing, s. Chwythiad, chwythad, anadliad gwyntiad, arogliad, &c. Thou hast heard my voice, hide not thine ear at my breathing, Ti a glywaist fy llêf, na chûdd dy glust rhag fy uchenaid.

A breathing short, or with difficulty, Dyhëad, peuad; erthwch.

Breathing, s. Yn (dan) analu.

A breathing-hole, s. Twll yr ager (yr awel, y gwynt;) age: fa.

A breathing [gentle] sweat, s. Chwŷs cymmedrol (mwyn, naturiol.)

Breathless, a. Allan (y maes) o anadl, di-anadl, yn dyhèu: marw.

Brecknock, or Brecon, s. [the chief town of Brecknockshire] Aber-honddu. Brecknockshire, s. [a county in Wales] Sir (swydd, rhandir) Frycheiniog, yr hon a enwyd felly oddi wrth Frychan fab Haelaf brenhin yr Iwerddon, yr hwn a brïododd Farchell, ferch Tudrig, arglwydd y wlad a elwir heddyw Brycheiniog.

I bred, Megais, meithrinais, &c. See To breed. Bred, [produced, brought forth, or generated] Cenhedledig, a genhedlwyd, wedi ei genhedlu; creedig, a grewyd, wed ei greu, &c. Sec. V. It is for man's sake that beasts are bred, Yr anifeiliaid a grëwyd er mwyn dyn. ¶ That which is bred in the bone will never out of the flesh, [Prov.] A wreiddio mewn drygioni anhawdd fydd ei gynghori. Bred, [nourished, brought up, or educated] A fagwyd, wedi ei fagu; meithrinedig, a feithrinwyd, wedi ei feithrin, &c. Sec. V. Bred in one naturally, or in-bred, Anianol, naturiol, genedigol, cynhwynol, cynenid (cynhenid, greddfol, a fo yn un wrth naturiaeth, a genhedlwyd (a fagodd, a dyfodd) yn un, a anwyd gyd ag un, peth geni. Thou wast not ignorant that they were a naughty generation, and that their malice was bred in them, Nid oedd anhyspys i ti fod eu cenhedlaeth hwynt yn ddrygionus, a'u drygioni yn anianol, Bred with one, Cyd-genhedledig (a gyd-genhedlwyd) ag un, a dyfodd gyd (a gyd-dyfodd) ag un, anianol.

Well-bred, [polite] Moesawg, moesawl, moesgar, moddus, moddgar, medrus, da ei foes (ei ddiwygad, ei ddygiad, ei ymddygiad,) addwyn, boneddigaidd, maws.

Ill-bred, Anfoesog, anfoesol, anfoesgar, drwgfoesog, drwg ei foes, tauog, tauogaidd, trwsgl, mawr ei anfoes; diddiwygad, di-ymddygiad.

To be bred of, Geni, (tyfu, magu, tarddu, codi, dyfod, dechreu, cael ei ddechreuad, dwyre, hanu, hanfod) o neu oddiwrth beth.

To be bred in [become habitual to] one, Greddfu

yn un.

Breech, or the breech, s. Cyfeistedd, y cyfeistedd, tin, bon-tin, rhefr, y ffolennau, cwr

[blocks in formation]

To breech, v. a. [whip] Fflangellu, ffrewyllio, chwistringo, gwialennodio, cu o â gwialen (â gwiail.)

To breech, v. a. [put into breeches] Gwisgo â chlôs (a llodrau,) gwisgo mewn clòs, gwisgo (rhoi) clôs am un.

Breeches, or a pair of breeches, s. Llawdr, llodrau, clôs, brycean, bal-log, pawns, llaffrog.

She wears the breeches [has the chief authority] Hi sy ben (bennaf;) neu, Hi biau'r ffon, neu, Hi biau'r (sy'n gwisgo'r) clôs. Breeches and stockings of [in] one piece, Hosanglos.

Bear's breech, s. [herb] Ciafange (troed) yr arth Breeches-maker, s. Llodrwr, llawdrwr, llodreuwr, taeliwr llodrau.

Wearing breeches, Llodrog, llawdrog, Hodreuog, yn gwisgo llodrau. Breeched, part. [whipt] Fflangelledig, a fflangellwyd, wedi ei fflangellu, &c. Sec. V. Breeched, part. [as a little bov] Gwisgedig (a wisgwyd, wedi ei wisgo) â chlôs; a roddwyd (wedi ei roddi) mewn clôs.

To breed, v. n. [engender, produce, or bring forth] Cenhedlu, magu, hilio, eppilio, ynnill (cael) plant neu eppil, planta, ymddwyn, dwyn allan lydnu: deor. Their women breed fast, Eu gwragedd a genhedlant (a eppiliant) yn aml. Christendom never bred a worthier divine, Ni fagodd Cred erioed fwy gwiw difinydd. What was left of it 'till the morning bred worms and stank, Yr hyn a adawyd o hono hyd y borau a fagodd bryfed ac a ddrewodd. It breeds mischief to me, Ymddwg flinder i mi. Their cattle breed abundantly, Eu hanifeiliaid a lydnant yn aml. The hen breeds three or four times a year, Y iâr a ddëor dair neu bedair gwaith yn y flwyddyn.

She breeds [is breeding,] Y mae hi'n magu mân-esgyrn.

To breed, or breed up, [educate, nourish, or bring up] Magu, maethu, meithrin, dwyn i fynu. He bred up his children in the fear of God, Magodd (maethodd, meithrinodd, &c.) ei blant yn ofn Duw. He bred up his eldest son to literature, and the rest to trades, Efe a ddùg ei fab hynaf i fynu i neu at ddysgeidiaeth (mewn dysgeidiaeth ;) a'r lleill at greff au (mewn crefftan.) He was bred to nothing but the plough, Efe a ddygwyd i fynu at yr aradr (at lafurwaith) yn unig.

To breed, v. n. [occasion, or cause] Creu, peri, gwneuthur, bod yn achos (yn achlysur) o. The repeated neglect of the duties of religion will breed in us a disinclination towards them, Mynych esgeuluso dyledswyddau crefydd a grea (a bair) ynom annhuedd tu ag attynt. Intemperance and lust breed infirmities, Anghymmedrolder a dryg-chwant a barant (¶ a ddygant, a esgorant ar) wendidau. To breed, or be breeding, Bod yn feichiog (yn gyfebr, &c.) See Breeding.

To breed [rear] cattle, Magu (porthi, cwnnu) anifeiliaid. He breeds more sheep than any other farmer in England, Y mae efe yn magu

U

(yn cwnnu) mwy o ddefaid nag un ffermwr (defeidwr) arall yn Lloegr.

To breed teeth, Magu dannedd, danheddu. Breed, s. [race, kind; offspring] Rhyw, rhyw ogaeth, cenedl, cenhedlaeth, edryd, edryf, bragad, eppil, eppiledd, hîl, hiliogaeth, ystlen, ystlynedd. Rams of the breed of Bashan, Hyrddod o rywogaeth Basan. One of the breed of the giants in former times, Un o fragad y cewri gynt. ¶ See that they be of good breed, Edrych ar fod o honynt yn dda eu rhyw (o rywogaeth dda.)

Breed, s. [the produce of one hatching] Torrllwyth. Sometimes above a hundred at a breed, Weithiau tros gant ar un dorrllwyth.

A horse for breed, Ystalwyn, amws.
Bréeder, s. Cenhedlwr, eppiliwr; magwr,

magai, maethydd, megidydd, &c. crewr, parwr. A breeder of strife, Parwr anghydfod.

A female breeder, s. Mam; mammaeth, magai, mag-wraig, merolaeth.

Bréeder, s. [stallion] Ystalwyn, amws. A breeding, s. Cenhedliad, eppiliad, &c. magiad, maethiad, &c. magwraeth. Breeding, a. [pregnant, or with young] Beichiog: cyfebol, cyfebr; cyfoen: cyflo: torrog. She was then breeding, Yr oedd hi y pryd hynny yn feichiog. A breeding woman [not past breeding] Gwraig yn (o fewn oedran, heb adael) planta. See Big with young. Breeding, s. [Education; instruction] Dygiad i fynu, magiad, meithrin; dysg, addysg. Breeding, or good breeding, s. [genteel, or polite behaviour, good manners] Moesgarwch, moesogrwydd, moddgarwch, moddusrwydd, boneddigeiddrwydd (harddwch) ymadrodd ac ymddygiad, moesau da, medrusrwydd (addwyndeb, addwynder) ymarweddiad; moes-ddysg, hardd-ddysg, addysg moesau. Bréeding-place for cattle, Maeth-le (magwraeth-le) anifeiliaid.

A breeding of teeth, Danheddiad, magiad dannedd.

Breeding, applied to land, and importing its aptness to feed, rear, or produce any thing, is elegantly rendered in Welsh by prefixing the Welsh of the produce to Tir, i. e. Land. Ex. Land for breeding horses [i. e. horse-land,] Ceffyl-dir. Land for breeding sheep [i. e. sheep-land] Defeid-tir. Nettle-breeding land, Danhadl-dir, &c.

Breese, breeze, or bree, s. [gad-fly] Caccynen y meirch, clyryn llwyd.

Breeze, s. [gentle gale of wind] Awel dirion (awelan, chwa, ffûn) o wynt.

Bréezy, a. Awelog.

Bret, or brét-cock, s. [a flat-fish of the turbotkind] Lleden y môr, tafod yr hŷdd. Brethren, s. Brodyr.

Breve, s. [a long note in Music] Nôd hir-dôn mewn Cerddwriaeth.

Brévet, or breve, s. [brief, or Pope's bull] Gwys-lythyr (adsgrifen, gwarant, brŷf) y Pâb. See Brief [writ.]

Bréviary, s. [abridgment, or compendium] Crynodeb, talgrynniad, talfyrriad, cwttogiad, &c. See Abridgment.

Bréviary, s. [Romish prayer-book] Llyfr gwas. anaeth eglwys Rhufain.

Bréviatures, better Abbréviatures, s. [marks

[blocks in formation]

Brévity, s. Byrrder, byrrdra, cwttogrwydd. To use brevity is to be granted to him, that will make an abridgment of a treatise, Y mae'n rhydd i'r neb a dalfyrro draethawd, arfer ychydig eiriau.

To brew, r. a. [make drink] Darllaw, mysgu (corruptly macsu,) briweddu. ¶ As you have brewed so you must drink, [Prov.] Fei y gwnaethoch y cawl cymmerwch.

To brew, v. n. [contrive, plot, or devise] Dychymmyg, dychymmygu, llunio, dyfeisio, ilyfelu. Hebrews [is brewing] mischief, Y mae efe yn dychymmyg (yn llunio) drygioni. Brewer, s. [of ale, or beer] Darllawydd, darllaw-wr, cyrfydd, traenter, gwallofiad, gwallawfwr, gwallofiawdwr, gwallawiodr.

Brewer of mead, or mead-brewer, s. Meddydd;

menestr.

Brew-house,s. Darllaw-dy, cyrf-dy, briwedd-dy A brewing, s. Darllawiad.

A brewing of ale, or a whole brewing, Brŵd o ddïod.

Bréwis, 8. Tammeidiau o fara mwydedig mewn toddion, difynion o fara sicciedig (wedi ei siccio) mewn brasder pottes, bara berw, miccas, migas, browes.

Briars, s. Mieri (better mwyeri,) d'rysi, dyrysi: sing. mïeren, mïaren; mierïen; derysïen. A place where briars grow, Mierin-llwyn, dyrys-lwyn; dyrysi, dyryswch, dyrysni. See Bramble-bush.

Bribe, s. [a present made one with a view to bias or corrupt him] Gobr (a roddir er llygru un i beri iddo ŵyro barn, &c.) gobrwy, gwobr, gwabr, llwgr-wobr, rhodd, llaw-rodd, brib. Of whose hand have I received any bribe to blind mine eyes therewith? O law pwy y cymmerais wobr i ddallu fy llygaid ag ef? They turned aside after lucre, and took bribes, and perverted judgement, Troisant ar ol cybydd-dra, a chymmerasant obrwy, a gŵyrasant farn. Their right hand is full of bribes, Y mae eu deheulaw yn llawn gwobrau. ¶ They afflict the just, they take a bribe, and they turn aside the poor from their right, Y maent yn blino'r cyfiawn, yn cymmeryd iawn (gwobr,) ac yn gŵyro barn y tlodion (yn troi y tlodion heibio oddi wrth yr hyn sydd gyfiawn iddynt.

To bribe, v. u. Gobrwyo, rhoi gwobr, gwobru, llygru (tueddu, peri gŵyro, denu i'w blaid, ynnill i'w du) trwy wobrau. Thou bribest them that they may come unto thee on every side, Tydi a'u gobrwyi hwynt i ddyfod attat oddi amgylch.

To bribe for an office, Swydd-ymgais trwy obrwyo neu roddi gwobrau.

Bribed, part. a. Llygredig (a lygrwyd, wedi ei lygru) a gwobrau ; gobrwyedig, a obrwywyd, wedi ei obrwyo. He is bribed not to speak, Efe a obrwywyd i beidio â dywedyd (i ddal ei dafod.)

Briber, s. Gobrwy-wr, gwobrwr, rhoddwr (llygrwr å) gwobrau.

A taker, or receiver of bribes, Derbyniwr (cymmerwr) gwobrau er dywedyd neu wneuthur peth; a lygrwyd â gwobrau; gwr gwobr a gwerth.

Bribery, 8. Rhoddiad neu dderbyniad gwobrau er gŵyro barn, &c. gobrwyedigaeth, llygredigaeth trwy wobrau, gwobr-lwgr, gwobrfasnach. Fire shall consume the tabernacles of bribery, Tân a ysa luestai gobr-wŷr. All bribery and injustice shall be blotted out, but true dealing shall endure for ever, Pob derbyn gwobr ac anghyfiawnder a ddilëir, ac uniondeb a bery byth.

A bribing, s. Gobrwyad, llygriad trwy wobran.
Brick, s. Pridd-faen, pridd-lech, peitlyn (pl.
peithynau) pridd berwedig, pridd-beithyn,
po b-faen, crâs-faen, priddell.

A little brick, Priddellan, priddellig.
Brick-colour, Coch-liw, rhudd-goch.
Brick-bats, s. Darnau (drylliau) pridd-feini;
sing. darn (dernyn, dryll) o brídd-faen.
Brick-kiln, s. Odyn bridd-feini.

Brick-layer, s. Saer (adeiladydd) pridd feini.
Brick-maker, s. Priddellwr, gwneuthurwr
pridd-feini.

Brick-making, s. Gwneuthuriad pridd feini.
Brick, or of brick, A wnaed (wedi ei wneu-
thur) o bridd-feini.

Brick-stuff, or brick-clay, s. Gist, gist-bridd,
pridd-gist, diglist.
Brick-wall, s. Priddfein-fur.
Brick-work, s. Priddfein-waith.

To brick a floor, Llorio â phridd-fain.

Bridal, a. [of, or belonging to a bride or wedding] Priodasol, dyweddïol, dyweddïog, dyweddïedig.

A bridal, s. Prïodas, neithior.

Bridal song, s. Priodas-gân, priodas-gerdd, cân (cerdd) brïodas.

Bride, s. Priod-ferch, prïodas-ferch, merch newydd-weddog, gwraig bwys, dyweddi; y ferch.

Bride-bed, or bridal bed, s. Prïod-wely, gwely priodas.

Bride-cake, s. Caccen gynnen, caccen weddog,
teisen (caccen) briodas.

Bride-chamber, s. Ystafell briodas.
Bride-groom, s. Priod-fab, priodas-fab, prïod-
wr, gwr pwys (prïod ;) y mab. The bride-
groom is come, Daeth y prïod-fab. He is as
a bride-groom coming out of his chamber, Y
mae efe fel gwr priod yn dyfod allan o'i ys-
tafell, Salm xix. 5.

Bride-maid, s. Llaw-forwyn (arweinyddes) y
briodas-ferch.

Bride-man, s. Gwas-prïodas, cyfaill y prïod

fab, yspingleirch. ¶ Bride-men, Plant (meibion) yr ystafell brïodas.

Bride-well, s. [house of correction] Gweith-dŷ cymmell, breuan-dŷ, melin-dŷ, carchar-dŷ gwaith, cosp-dŷ lle cymmellir dihir-wŷr a dihirogod i freuanu cywarch, &c. yn gosp am en dihirwch.

Master of bridewell, Ceidwad carchar-dŷ gwaith.

Bridge, s. Pont, gwddor.

A little bridge, s. Pontan, pontig.

A draw-bridge, s. Ysgrogell; pont i'w chodi,
a'i gollwng i lawr, fel y mynner.

A stóne-bridge, s. Pont feinin, pont faen.
A wooden-bridge, s. Pont goed (o goed.)

A foot-bridge, s. Pont-bren, pont un-pren. Bridge of an organ, s. Sain-fwrdd (cynghaneddfwrdd) organ.

Bridge of a musical instrument, s. Pont (crib) offeryn cerdd, bran.

To bridge, or lay a bridge over, Adeiladu (rhoddi,
gosod, gwneuthur) pont ar afon, taflu pont
dros afon.

Bridle, s. Ffrwyn. He letteth them have the
bridle [gives them too much liberty] Efe a'u
gollwng hwynt yn ben-rydd; neu, Efe a rydd
y ffrwyn (ormodd o'r ffrwyn) iddynt.
Bridle-rein, s. Awen (awyn, afwyn, carrai)
ffrwyn.

Héad-stall, or head-piece of a bridle, Pen-
ffrwyn, penfar, pennawr, pennor, penwar.
Fillet, s. [frontlet, or front-stall] of a bridle,
Talffrwyn, talaith march.

Nose-band of a bridle, Trwyn-ffrwyn.
Throat-band of a bridle, [chin-stay] Gen-
ffrwyn.

To give the bridle to, Rhoi (gollwng) y ffrwyn
i, rhoi rhydd-did i, goliwng yn benrhydd;
ymollwng gyd â.

A footman leading a great person's horse by the bridle, [groom of the rein] Gwastrawd afwyn. To bridle a horse, Ffrwyno (rhoi ffrwyn ym mihen) march.

To bridle, or bridle in [check, restrain, or keep
within bounds] Attal, cyfattal, rheoli, llyw-
odraethu, ffrwyno; cadw i mewn, dàl (yn
dynn, yn ol.) He bridled his tongue with
much difficulty, Attaliodd ei dafod trwy fawr
waith. If any man among you seem to be re-
ligious, and bridleth not his tongue, but deceiv-
eth his own heart, this man's religion is vain,
Os yw neb yn eich mysg yn cymmeryd arno
fod yn grefyddol, heb attal ei dafod, ond
twyllo ei galon ei hun, ofer yw crefydd hwn.
He knows how to bridle his passions, and sub-
due them, Efe a fedr rëoli ei wŷniau, a'n
darostwng. If any man offend not in word,
the same is a perfect man, and able also to
bridle the whole body, Od oes neb heb lithro
ar air, gwr perffaith yw hwnnw, yn gallu
ffrwyno'r holl gorph hefyd. I will bridle my
tongue, Daliaf fy nhafod.

To bridle, v. n. [as a woman is said to do, when
she holds up her head, and draws in her chin,
in an affected manner] Ymffrwyno, ymdag-
ellu, tynnu ei gên atti yn goeg. falch.
Bridled, part. a. Ffrwynedig, a ffrwynwyd,
wedi ei ffrwyno; attaliedig, a attaliwyd,
wedi ei attal, &c. Sec. V.

Not bridled, or unbridled, Heb ei ffrwyno, heb
ffrwyn, an-ffrwyn, di-ffrwyn, di-ymattal,
anllywodraethus, anhywedd, afrëolus, anys-
tywallt.

To be bridled, or that may be bridled, Ffrwynadwy, hyffrwyn.

Not to be bridled, Anffrwynadwy, anhyffrwyn.

Bridler, s. Ffrwynwr, ffrwynydd.

A bridling, s. Ffrwyniad, attaliad, &c. Sec. V. Brief, s. [writ, warrant, or breviate] Ysgrifenwys neu rybudd ynghylch matterion (achosion) cyfraith, bryf, brŷf gwŷs, llythyr dyfyn, byrr-lyfr, gwarant. See Brevet.

Brief, s. [letters patent] Insel (insail) agored. Brief, s. [for loss by fire, &c.] Llythyr casgl, llythyr gofyn, brýf.

Brief, a. [short, or compendious] Byrr, cwtta, cryno, difyr, talfyr, talgrwn, cynnwys. A brief discourse, Byrr-ymadrodd, byrr-chwedl. A brief sentence, Berr-wers, gwers ferr; gwers ddefnyddfawr, synhwyr-wers.

A brief account, Byrr gyfrif, byrr adroddiad, byrr draethawd, berr hanes, crynodeb o'r cyfan, swmm cryno o'r cwbl.

To be brief, [in short] Mewn gair, ar ychydig (ar fyrr) eiriau, i gau ar y cwbl, i fod (i dorri) | yn fyrr.

To reduce into brief, Crynhôi (talgrynnu, talfvrru) yr hyn a ddywedwyd yn ehelaeth, casglu'r cwbl yn un summ (swm, swmp, swp,) gwneuthur byrr-gynnhwysiad (crynodeb) o'r cyfan, gwneuthur diwedd-glo ar ymadrodd. Briefly, or in brief, ad. Yn fyrr, yn gwtta, yn gryno, &c. ar fyrr (ychydig) eiriau. The substance of the second table of commandments is briefly comprehended in this saying, Thou shalt love thy neighbour as thyself, Y mae sylwedd yr ail léch orchymmynion wedi ei gynnwys yn gryno yn yr ymadrodd hwn, Câr dy gymmydog fel ti dy hun. I briefly wrote to you, Ysgrifennais attoch ar ychydig eiriau. Briefness, s. Byrrder, byrrdra, crynodeb, cwttogrwydd.

Brier, s. Mieren, drysïen, &c. See Briars, &c. Sweet-brier, s. Mieren (mia:en) Fair, drysïen bêr.

Sweet-brier berries, 8. Egroes, aeron mïeri Mair.

Brier-plat, or place full of briers, Mierin-llwyn,

cad-wŷdd, catberth. See Bramble-bush. Briery, or full of briers, a. Mierïog, drysiog, dreiniog, pigog fel mïeri.

Brigáde, s. [in Military Affairs] Byddin o wŷr, mintai o luyddwŷr, rhawd, rhawter; traian byddin, sef yw hynny, 33 o wyr meirch, gan gyfrif 100 i'r fyddin.

Brigadier, s. [commander of a brigade] Llywydd y cyfryw fyddin.

Brigandine, s. [coat of mail] Llurig, lluryg, toryn (crys) dûr, pais ddûr, cad-bais, catbais, curas, habrsiwn.

Brigantine, s. [a kind of swift vessel at sea, generally used among pirates] Math ar herwlong dra buan.

Bright, a. [shining, brilliant, splendid, glittering with light; clear] Gloyw, claer, claerwynn, disglaer (disglair,) cannaid, canneidloyw, disgleir-loyw, ysplennydd, llewychedig, llathr, llathraid, llathraidd, flloyw, llachar, llywy, aeserw; goleu (golau,) eglur, eglurloyw, eglur-lathr, eglur-lawn. The vessels were made of bright brass, Y llestri a wnaed o brês gloyw. A bright sword, Cleddyf disglair (gloyw, claer, llathr, llachar.) Bright apparel, Gwisg glaer-wenn (ddisglair, gannaid, &c.) A bright cloud, Cwmmwl golau (disglair.) Bright fire, Tân disglair (goleu, llachar.) Bright sun-shine, Tês ysplennydd ('splennydd, cannaid, llathr, llachar.) bright spot, Man disglair. Bright light, Goleuni disglair (eglur, cannaid, &c.) The bright flames of the stars could not endure to lighten that horrible night, Ni allai disglair lewyrch y ser oleuo'r nos erchyll honno. Bright colour, Lliw claer (disglair, cannaid, goleu, &c.) The eyes of the most HIGH are ten thousand times brighter than the sun,

A

beholding all the ways of men, Y mae llygaid y GORUCHAF yn ddeng mil eglurach na'r haul, yn canfod holl ffyrdd dynion. The bright morning star, Y seren-foreu eglur. The bright shining of a candle, Llewyrch (llewych) canwyll, Luc xi. 36. Bright, a. [Met, clear, undeniable] Eglur, amlwg, goleu, disglair; di-wad. Bright eridence, Tystiolaeth eglur (oleu, &c.) Bright, a. [applied to parts, character, genius, &c. eminent, illustrious, shining, noble ; unsullied] Enwog, hynod, ardderchog, nodol, nodedig, rhagorol, clodiawr, godidog, hyglod, uchel-glod, clod-fann, o glod ac enw mawr, hy-son, disgywen; disglair, teg, mirain; difann, di-hort, di-enllib. A man of bright parts, Gwr enwog o ran doniau (hynod ei ddoniau ;) neu, Gwr disglair ei ddoniau (o ddoniau disglair.) A person of bright character, Un (dyn) â gair rhagorol (da dros ben, di-fann) iddo. A bright genius, Gwr hyglod (hynod, ardderchog, &c.) ei athrylith. This was a bright reign, Teyrnasiad hy-son (disgleir-wych) oedd hwn.

A bright sky, Wybr ddi-gymmylau (eglurloyw;) hîn der, hinon.

Very bright, Tra gloyw, gloyw iawn, tra disglair, &c.

Brightish, or somewhat bright, Go-loyw, goddisglair, lled-loyw, lled-ddisglair, lled-oleu,

&c.

Thorough bright, Tryloyw, disglair drwyddo, hyloyw, hyglaer.

To be bright, Bod yn loyw (yn glaer, yn ddisglair, &c. Sec. Adj.) llewychu, llewyrchu, tywynnu, tywynnygu, echdywynnu, echdywynnygu, goleuo, disgleirio, llathru, damlewychu, lleferu, lleueru, Heuferu. To grow bright, Gloywi, ymloywi, ymlewychu, ymddisgleirio, ymdywynnu. It groweth bright with wearing, Y mae'n gloywi yn ei draul. To shine bright, Llewychu, llewyrchu, disgleirio, goleuo, lleueru.

To brighten, v. n. [grow bright] Gloywi, ymloywi, &c. See To grow bright above. To brighten, v. a. [make bright] Gloywi, peri i beth ddisgleirio, caboli, cyboli, yslippanu, llathru, lluganu (arfau ;) hoywi, tacclu, trwsio, trwsiadu, addurno, tegychu: enwogi, gwneuthur yn hynod (yn glod-fawr, yn hyglod, &c.) Brighten the arrows, Gloywch y saethau. She brightened her character by this conduct, Hi a wnaeth ei henw yn hynod (yn glod-fawr, &c.) trwy ymddwyn fel hyn. To brighten up, [as the weather] Teghâu, tegychu, hinoni.

To brighten up, [disperse] Gwasgaru, gyrru ymaith. The news brightened up her sorrow, Y newydd a wasgarodd ei thristwch. To brighten up, [grow chearful] Ymsirioli, ymlonni.

Brightened, part. a. Gloywedig, a loywyd, wedi ei loywi; &c. Sec. V.

A brightening, s. [making bright] Gloywiad, caboliad, llathriad, &c. Sec. V. Brightly, ad. Yn loyw, yn glaer, yn ddisglair, &c. Sec. Adj.

Brightness, s. Gloywder, claerder, disgleirdeb, canneidrwydd, llewych, llewyrch, tywyn, lleurwydd, goleuder, eglurdeb, eglurder; enwogrwydd, hynodrwydd, ardderchowg

rwydd, clod ac enw, clodforedd, hyglodrwydd, | rhagoriaeth, godidawgrwydd, gogoniant, anrhydedd; tegwch, hoywder, harddwch, dillynder, mireinwch, flur.

Brigue, s. [quarrel] Cynnen, ymrafael, ymryson, anghydfod.

To bring abroad, Dwyn (arwain, cywain) allan neu i'r goleuni.

To bring to an end, Dwyn i ben, gorphen, cyflawni, cwblhâu, dibennu, perffeithio, diweddu, talmu.

To give one as good as he brings, Talu'r pwyth. bring again, Ail-gyrchu, ail-ddwyn, dwyn drachefn, dychwelyd.

Brilliant, a. [bright, shining, glittering, spark-To
ling] Gloyw, claer, disglair, llewychedig, ech-
dywynnedig, serennawl, luchedennawl,
gwreichionog, llachar. See Bright.
Brilliancy, s. Gloywder, claerder, disgleirdeb,
&c. serenniad, Iluchedenniad, gwreichioniad,
See Brightness.

Brim, s. [the extremity, or edge of a thing]
Ymyl, ymmyl, lled-ymyl, cwrr, ôr, ochr,
ael, min, eithaf, cwrr eithaf. In the brim
of the water, Ynghwrr y dyfroedd.
Having a brim, Ymylog, ag ymyl iddo.
Brimful, or full to the brim, Cyfor, cyforiog,
llawn hyd y gib (y gŵydd, y fil ;) yn barod i
redeg (i lifo) drosodd.

Brimless, or without brim, Di-or, di-ymmyl.
To brim, or fill to the brim, v. a. Cyforio,
llenwi hyd yr ymyl (hyd y gib, &c.)
To brim, or make a brim, Ymylu.

Brimmed, or having a brim, Ymylog, ymyl-
edig, ag ymyliddo. ¶ A narrow brimmed hat,
Het ymyl-gul.

Brimmer, s. [a glass, bowl, cup, &c. filled up
to the brim] Gwydryn (cwppan) cyforiog o
ddïod.

Brimming, [full to the brim] Cyforiog. See
Brimful.

Brimstone, s. Myg-faen, brwmstan, llos-faen
(llosg-faen.)

Brimstony, a. O'r brwmstan, brwmstanaidd.
Brinded, a. [marked with streaks, or spots of a
different or darker colour] Brých (fem.
brêch ;) mannog, brith (fem. braith,) tryfrith,
amryliw, cymmysg-liw. A brinded cow,
Buwch frêch.

Brine, s. [salt liquor] Heli, gwlybwr (dŵr)
hallt: poet. Y môr; dagrau, deigrau.
Brine-pit, s. Heledd, pwll heli (halen.)
To season with brine, Helïo.

Brinish, or briny, s. Heliog, hallt; go-hallt,
lled-hallt, heliaidd. Briny tears, Deigrau
heilltion. The briny waves, Tonnau'r môr
heli.

To bring, v. a. Dwyn, arwain, arwedd, cyrchu,
tywyso, twyso; cludo, cywain. She brought
him wine, Hi a ddûg iddo wîn. Bring me a
sword, Dŵg i mi gleddyf. Behold, I send an
angel before thee, to keep thee in the way, and
to bring thee into the place which I have pre-
pared, Wele fi yn anfon angel o'th flaen i'th
gadw ar y ffordd, ac i'th arwain i'r man a
barotoais. Bring her to me, Cyrchwch (dyg-
wch) hi attaf fi. Them also I must bring, Y
rhai hynny hefyd sy raid i mi eu cyrchu. He
shall come again rejoicing, bringing his sheaves
with him, Efe a ddaw mewn gorfoledd, dan
gludo ei ysgubau.

To bring about, or to pass, [effect, or accom-
plish] Peri, peri bod, dwyn i ben, cyflawni,
cwblhau, gorphen, dibennu, gweithredu,
gwneuthur. This is what brought it about,
Dyma'r hyn a'i parodd. He brought it hap-
pily about, Efe a'i dygodd i ben da.
To bring about, [in discourse] Cylch-arwain
chwedl, llefaru yn amgylchiadol.

To bring an action against one, Rhoi cwyn (cy-
ffroi hawl) yn erbyn un, cwyno ar un.
To bring [lead] aside, Dwyn (tywyso, tynnu)
o'r neill-du, twyllo (denu, hudo) allan o'r
ffordd, cam-dywys, cam-arwain, cil-dwyse.}
To bring away, Dwyn (tywyso, cludo) ymaith.
To bring back, Dwyn adref (yn ei ol,) atddwyn,
atgywain, edfryd, dychwelyd; troi. He will
bring you back [bring you again] unto the land
of your fathers, Efe a'ch dychwel (a'ch dwg
chwi yn eich ô!) i dir eich tadau. You shall
be brought back [again] to your God, Troir
chwi at eich Duw.

To bring to bed, [as a mid-wife] Colwyno,
derbyn etifedd (plentyn) i'r byd, hebrwng
gwraig i'w gwely.

To bring into bondage, Caethiwo, caethgludo,
gwarrogi, dwyn yn gaeth (i gaethiwed.)
To bring down [lessen] Lleilâu, dwyn yn is (i
lawr.)

To bring down, or under, [subject, or subduc]
Darostwng, goresgyn, gorchfygu, gorfod ar,
dwyn tan (tanodd,) gwthio (dodi, gosod,
bwrw, tynnu) i lawr, disgyn. Thine eyes are
upon the haughty, that thou mayest bring them
down, Y mae dy lygaid ar y rhai uchel, i'w
darostwng. He brought them down, Efe a'u
tynnodd hwynt i lawr. Thou shalt bring
them down into the pit of destruction, Ti a'u
disgynni hwynt i bydew dinystr. I will bring
down their strength to the earth, Eu cadernid
a ddisgynnaf i'r llawr.

To bring down, [from a higher to a lower place] Dwyn i wared (i lawr;) disgyn. Bring them down from the hill to the valley, Dwg hwynt i wared o'r bryn i'r dyffryn. Though thou exalt thyself as an eagle, and though thou set thy nest among the stars, thence will I bring thee down, Ped ymddyrchefit megis yr eryr, a phe rhoit dy nŷth ym mhlith y sêr, mi a'th ddisgynnwn oddi yno. Though thou shouldest make thy nest as high as the eagle, I will bring thee down from thence, Er i ti osod dy nýth cyn uched a'r eryr, mi a wnaf i ti ddisgyn oddi yno. Who shall bring me down to the ground? Pwy a'm tynn i'r llawr? Then shall ye bring down my grey hairs with sorrow to the grave, Yna chwi a barwch i'm penwynni ddisgyn i'r bedd mewn tristwch; neu, Yna y gwnewch i'm penllwydni ddisgyn mewn gofid i fedd.

To bring by force, Cymmell, gwthio, llusgo, dwyn trwy drais.

To bring forth, or out, Dwyn (tynnu, tywys, arwain) allan, gosod ger bron, dangos allan; tynnu o.

To bring forth young, Esgor (ysgor) ar, dwyn newyddian i'r byd, ymddwyn, dyfod â llo (ag ebol, &c.) bwrw llo (ebol, cŵn, &c.) ymoei ebol. After this she brought forth a son, Ar ôl hyn hi a esgorodd ar fab. That night she brought forth her first-born, Y nos honno y dygodd hi ei chyntaf-anedig i'r byd.

« ForrigeFortsæt »