Billeder på siden
PDF
ePub

merum quendam non est difficile cognoscere. 61, 207 ergo in aliis, id est in historia et in eo, quod appellamus deixτixóv, placet omnia dici Isocrateo Theopompeoque more. Off. 2. 3, 11 quae ergo ad vitam hominum tuendam pertinent. Ac. 1. 5, 18 fuit ergo jam accepta a Platone philosophandi ratio triplex.

7. Ergo in der Frage wird auf verschiedene Weise gebraucht, überall aber geht aus dem Vorhergehenden die Folge hervor. Pl. Pseud. 914 PS. Istuc ego jam satis scio. S. Quid ergo, quod scis, me rogas? (warum also . .?) C. Fin. 2. 35, 117 idne consensisse de Calatino plurimas gentis arbitramur, primarium fuisse populi, quod praestantissimus fuisset in conficiendis voluptatibus? Ergo in iis adulescentibus bonam spem esse dicemus et magnam indolem, quos suis commodis inservituros.. arbitrabimur? Liv. 21. 10, 11 dedemus ergo Hannibalem? dicet aliquis (werden wir also..?). Pl. Trin. 191 M. Polliceor operam. C. Ergo ubi eris paulo post? M. Domi. (Nun, wo wirst du bald darauf sein?) Pers. 18 S. Quid agitur? T. Vivitur. S. Satin ergo ex sententia? T. Si eveniunt, quae exopto, satis. (Doch wol nach Wunsch?) 217 S. Quo agis te? P. Quo tu. S. Dic tu, prior rógavi. P. At post scies. S. Eo ego hinc haut longe. P. Et quidem ego eo haut longe. S. Quo ergo tu is, scelus? (Wohin denn? Leidenschaftliche Frage.) Trin. 986. S. Ain tu tandem? Is ipsusne's? CH. Ajo. S. Ipsus es. CH. Ipsus, inquam, Charmides sum. S. Ergo ipsusne's? (Also wirklich? Frage der Verwunderung.) Asin. 611 quor ergo minitaris mihi te vitam esse amissurum? (warum nur .?) C. Ac. 2. 23, 74 furere tibi Empedocles videtur, at mihi dignissimum rebus iis, de quibus loquitur, sonum fundere. Num ergo is excaecat nos aut orbat sensibus, si parum magnam vim censet in iis esse ad ea, quae sub eos subjecta sunt, judicanda? Cael. bei C. Fam. 8. 17, 1 Ergo me potius in Hispania fuisse tum quam Formiis, quom tu profectus es ad Pompejum? vgl. Nr. 13. So Hor. C. 1. 24, 5 ergo Quintilium perpetuus sopor urget? Quin tu ergo oder quin ergo bei den Komikern in Fragen der Verwunderung darüber, dass Etwas nicht geschehen ist oder geschieht. PI. Asin. 30 quin tu ergo rogas? (Warum fragst du also nicht?) 380. Mil. 1085 quin ergo abis, quando responsumst? Zuweilen geht der Schlusssatz mit ergo plötzlich in eine Frage über, z. B. C. Fin. 5. 30, 92 dicimus aliquem hilare vivere; ergo, si semel tristior effectus est, hilara vita amissa est? statt ergo, si est, hilara vita non est amissa. ib. 2. 5, 17.Omnis, qui sine dolore sint, in voluptate, et ea quidem summa, esse dico. Ergo in eadem voluptate eum, qui alteri misceat mulsum ipse non sitiens, et eum, qui illud sitiens bibat? so 2. 15, 50. In der abhängigen Frage kommt ergo nur vereinzelt vor. Liv. 2. 28, 5 correpti consules cum, quid ergo se facere vellent, percontarentur, decernunt, ut delectum quam acerrimum habeant.

[ocr errors]
[ocr errors]

8. Sehr häufig wird quid ergo? einer folgenden Frage, welche eine verneinende Antwort verlangt, vorausgeschickt; in dieser liegt die aus dem Satze des Gegners gezogene Folgerung und zugleich die Widerlegung jenes Satzes. 1) C. Off.

1) S. Seyffert Schol. Lat. I, §. 49.

3. 18, 73 quid ergo? Satin hoc est, ut non deliquisse videantur? Mihi quidem non videtur. R. Am. 1, 2 quid ergo? Audacissimus ego ex omnibus? Minime. Caec. 20, 56 quid ergo? isti homines Latine non loquuntur? Immo vero tantum loquuntur, quantum est satis ad intellegendam voluntatem. Verr. 4. 46, 102 quid ergo? Hoc solum auditione expetere coepit, quom id ipse non vidisset. Immo vero alia complura. Sest. 18, 40 quid ergo? Inimici oratio . . me movit? Me vero non illius oratio, sed ctt. Tusc. 3. 18, 39 quid ergo? Hujusne vitae propositio et cogitatio aut Thyestem levare poterit aut Aeetam? §. 40 folgt die Verneinung. 3. 20, 46 dicet aliquis: Quid ergo? Tu Epicurum existimas ista voluisse aut libidinosas ejus fuisse sententias? Ego vero minime. Ac. 2. 29, 92 quid ergo? Istius vitii num nostra culpa est? Rerum natura nullam nobis dedit cognitionem finium, ut ulla in re statuere possimus quatenus. Br. 26, 99. Off. 1, 19, 76. Zuweilen wird quid ergo? einer Frage vorausgeschickt, um die Aufmerksamkeit auf die folgende Frage und den Schluss zu lenken. C. Verr. 3. 28, 69 quid ergo? In singulos HS quinquagenis milibus damnari mavultis? Malle dicebant. Mur. 23, 47 poena gravior in plebem tua voce efflagitata est . .; morbi excusationi poena addita est; voluntas offensa multorum . . Quid ergo? Haec quis tulit? Is, qui auctoritati senatus, voluntati tuae paruit. Von quid ergo? ist zu unterscheiden quid ergo est? wie steht es also? Hierdurch wird nach dem wirklichen Sachverhältnisse gefragt, wie es ist oder werden soll, 1) z. B. Vatin. bei C. Fam. 5. 10, 2 si mehercules Appii os haberem, in cujus locum suffectus sum, tamen hoc sustinere non possem. Quid ergo est? Faciam omnia sedulo, quae te sciam velle. C. de or. 2. 14, 60. R. Am. 19, 55. Quint. 2, 5.

9. Im Zwiegespräche wird ergo gebraucht, wenn der Eine aus der Rede des Anderen einen Schluss zieht. Pl. Merc. 899 CH. Non curo istunc, de illa quaero. EV. De illa ergo ego dico tibi. Mil. 891. 1036. Stich. 492 EP. At ei oratores populi sunt, summi viri.. G. Ergo oratores populi summatis viri | summi accubent, ego infumatis infumus. Most. 2. 2, 59 TR. Ait venisse illum in somnis ad se mortuom. TH. Nempe ergo in somnis? TR. Ita. (Also doch wol nur im Traume?) Men. 242 MES. hominem inter vivos quaeritamus mortuom; nam invenissemus jam diu, si viveret. MEN. Ergo istuc quaero certum qui faciat mihi. Capt. 383. 1020. PH. Meritus est. TY. Ergo edepol [merito] meritam mercedem dabo.

10. Ergo steht bei dem Imperative oder dem imperativischen Konjunktive oder dem imperativischen Futur, wenn der Befehl oder die Aufforderung aus dem Vorhergehenden gefolgert wird. Pl. Asin. 326 LI. Quin rem actutum edisseris? Cupio malum nanciscier. LE. Placide ergo unum quicquid rogita, ut adquiescam; non vides me ex cursura anhelitum etiam ducere? Men. 430. Pseud. 652 H. Omnem rem tenes. PS. Quid ego ni teneam? H. Dato istunc sumbolum ergo illi. Curc. 117 LE. Quam longe a me abest? Ph. Lumen hoc vide. LE. Grandiorem gradum ergo face ad me u. s. oft. Stich. 671 S. Lautus sum. ST. Optume; | sequere ergo hac me intro.

1) S. Seyffert a. a. O. §. 49 geg. Ende.

Curc. 727 age ergo recipe.

Pers. 702 D. Quia attinet nos scire. S. Ausculta ergo, ut scias (nun so höre). C. Ac. 2. 30, 96 vide ergo, hanc conclusionem probaturusne sis. Lael. 10, 33 SC. Recte tu quidem. Quam ob rem audiamus. L. Audite ergo [vero: Halm]. Caes. B. C. 3. 19, 8 desinite ergo de compositione loqui; nam nobis nisi Caesaris capite relato pax esse nulla potest („nach solchen Vorgängen, aus denen ihr seht, dass eine Versöhnung der Gemüther nicht möglich ist, so lange C. lebt.“ Kraner). — Quin tu ergo? Pl. Rud. 628 quin tu ergo omitte genua et, quid sit, mi expedi („ei so lass doch das Knieen weg"!). Merc. 955 quin tu ergo i modo („ei so geh doch nur“). [Vgl. §. 50, i), S. 154.] — Mil. 78 age, eamus ergo. 944 abeamus ergo intro. 1420 ergo des minam auri nobis. Cas. 3. 6, 17 intro ergo abeant. C. Fin. 5. 8, 28 ergo instituto veterum hinc capiamus exordium. Br. 42, 157 pergamus ergo ad reliqua et institutum ordinem persequamur. Pl. Mil. 476 ergo, si sapis, mussitabis (= mussita).

11. Wie igitur (§. 174, 6), so wird auch ergo gebraucht, um eine unterbrochene Rede wieder aufzunehmen. C. or. partit. 13, 45 C. P. Argumentationem quaerere videris, quae est argumenti explicatio, quae.. C. F. Plane istuc ipsum desidero. C. P. Est ergo, ut supra dictum est, explicatio argumenti, argumentatio; sed ea ctt. de or. 1.57, 241 attamen quae causae sunt ejusmodi, ut de earum jure dubium esse non possit, omnino in judicium vocari non solent. Num quis eo testamento.. Ergo in hoc genere juris judicia nulla sunt. Tusc. 5. 26, 73. Fin. 1. 21, 72; 2. 8, 23; 2. 34, 113. In gleicher Weise wird ergo gebraucht, wenn nach Anführung von Beispielen, die zur Erklärung der erwähnten Sache dienen, die Rede hieraus einen Schluss ziehend zu dem vorangehenden Gedanken zurückkehrt. C. Tusc. 1. 2, 4 summam eruditionem Graeci sitam censebant in nervorum vocumque cantibus. Igitur et Epaminondas fidibus praeclare cecinisse dicitur Themistoclesque, quom in epulis recusaret lyram, est habitus indoctior. Ergo in Graecia musici floruerunt ctt. Gleichfalls wie igitur (§. 174, 6), aber ungleich seltener. C. Tusc. 1. 7, 14 omne pronuntiatum (sic enim mihi in praesentia occurrit, ut appellarem atopa; utar post alio, si invenero melius;) id ergo est pronuntiatum, quod est verum aut falsum.

12. In der späteren Latinität erscheint ergo zuweilen wie igitur (§. 174, 2) öfters in der vor- und nachklassischen Zeit nach einem Vordersatze im Nachsatze. Lact. 6. 13, 9 quodsi mortalis condicio non patitur esse hominem ab omni macula purum, debent ergo largitione perpetua peccata carnis aboleri. 1. 6, 14; 6. 11, 16. So auch in einem interrogativen Nachsatze: Mart. 6. 10, 10 si negat hoc vultu, quo solet ergo dare? Aber C. Ac. 2. 20, 65 wird zwar in den cdd. fast einstimmig gelesen: si in minimis rebus pertinacia reprehenditur, calumnia etiam coërcetur; ergo de omni statu consilioque totius vitae aut certare cum aliis pugnaciter aut frustrari quom alios, tum etiam me ipsum velim? Nur der cd. Leid. Voss. n. 84 sec. man. bietet statt ergo ego, das Baiter aufgenommen hat.

13. Wenn ergo, das sich doch stäts auf einen vorhergehenden Gedanken beziehen muss, zu Anfang einer Schrift, eines Briefes, Gedichtes, steht; so bezieht es sich auf einen Gedanken, den der Schreibende zwar in seinem Inneren ge

habt, aber nicht ausgesprochen hat, oder auf äussere Lebensverhältnisse oder Begebenheiten, die er entweder als bekannt voraussetzt oder absichtlich nicht anführen will. Prop. 3 (4). 7, 1 ergo sollicitae tu causa, pecunia, vitae es! 3 (4). 23, 1 ergo tam doctae nobis periere tabellae. Ov. Am. 2. 7, 1 ergo ego sufficiam reus in nova crimina semper. [Hor. C. 1. 24, 5 ergo Quintilium perpetuus sopor | urget?] Cälius beginnt bei C. Fam. 8. 17, 1 seinen Brief so: Ergo me potius in Hispania fuisse tum quam Formiis, quom tu profectus es ad Pompejum? C. will seinen Schmerz ausdrücken; in seinem Inneren lag der Gedanke: tiefer Schmerz erfüllt mich darüber, dass ich damals mich nicht in Formia befand.

14. Itaque ergo, und so also bei Ter. Eun. 317 itaque ergo amantur und einigemal Liv. 1. 25, 2 itaque ergo erecti suspensique in minime gratum spectaculum animo intenduntur. 3. 31, 5; 9. 31, 16; 28. 12, 12; 39. 25, 11.

15. Ergo igitur Pl. Trin. 756 quo pacto ergo igitur clam dos depromi potest? 818 eo ego ergo igitur intro. Diese Zusammenstellung taucht dann wieder auf in der wunderbaren Sprache des Apulejus, z. B. Met. 1, 5 extr. 2, 28 in. 4, 2 in. 7, 15 in. 7, 19 in.

§. 176. Folge, durch demonstrative und relative Adverbien ausgedrückt. 1) Ausserdem wird die Folge oder Folgerung durch folgende demonstrative und relative Adverbien bezeichnet: eo und ideo, desswegen, idcirco, darum, quocirca, wesswegen, propterea, dess wegen, quapropter, wesswegen; hinc, inde, proin, proinde, daher.

a) eō 2) (Abl. des Pron. is) = ea re, desswegen. Pl. Truc. 1. 1, 66 is nunc dicitur venturus peregre; eo commenta est dolum. Ter. Hec. 238. 244. Liv. 1. 11, 8 eo scuta illi pro aureis donis congesta. 2. 48, 4 Aequi se . . receperunt murisque se tenebant; eo nulla pugna memorabilis fuit und sonst oft und Andere, aber nicht bei Cicero, Cäsar, Sallust. Eoque, et eo, et eo quoque, und desshalb, erst seit der Augusteischen Periode. Hor. S. 1. 6, 89, häufiger Liv., Vell., Quintil., Ta c.

b) ĭděō3) ist eine Zusammensetzung von id (Akkusativ) und eō, also ein verstärktes eo. Pl. Most. 1028 ideo aedificare hoc velle; dann erst nachklass. Phaedr. 4. 23, 16 nihil laboras; ideo, cum opus est, nil habes. Cels. praef. p. 5, 22 saepe nova incidere genera morborum, in quibus nihil adhuc usus ostenderit, ut ideo necessarium sit animadvertere, unde ea coeperint. Quintil. 9. 2, 46 nam ideo dictus etpwv. Häufiger ideoque Lucr. 4, 488. 493. 676. 5, 624 (Bernays), im Anfange des Hexameters atque ideo 1, 1054. 1089 und sonst. Atque ideo Caes. B. C. 3. 11, 1. Quintil. 12. 10, 2. Et ideo Varr. R. R. 1. 59, 1. Cels. 7. 26, 2 p. 477. Plin. 2 c. 6. Quintil. 7. 4, 23. Ideoque Varro R. R. 1. 59, 2. Nep. 7. 9, 5. Suet. Caes. 45. 86. Calig. 50; sehr häufig Quintil. Plin. 2, c. 6. Neque ideo Cels. 2, 2. Tac. A. 1, 12 und sonst. Suet. Aug. 54.

[ocr errors][merged small][merged small]

c) idcirco,1) darum, entstanden aus id circa, wie darum aus das um, kommt wenig vor. Pl. Rud. 28 idcirco moneo vos haec. Ter. Heaut. 516. Hor. A. P. 265. C. ND. 2. 4, 12 ne aegri quidem quia non omnes convalescunt, idcirco ars nulla medicina est. Et idcirco C. Inv. 1. 8, 11 non quod de facto constet, sed quod id, quod factum sit, aliud alii videatur esse et idcirco alius alio nomine id appellet. ad Q. fr. 1. 2, 5. Suet. Caes. 9. Curt. 8. 9, 36. Lact. 5. 1, 5.

d) quocirca, wesshalb, entstanden aus quod, das nach Verlust des d Ersatzdehnung erfahren hat, und circa, kommt erst in der klass. Zeit vor. C. Cat. m. 12, 41. Lael. 4, 14, 7, 23. Divin. 1. 41, 92 u. Dichter. e) propterea 2) erscheint als Bindewort der Folge nur sehr selten: in der vorklassischen Periode. Ennius bei C. Fam. 7. 6, 1 multi, qui domi aetatem agerent, propterea sunt improbati. Pl. Stich. 180 per caram annonam dixit me natum pater; | propterea, credo, nunc adessurio acrius. Merc. 976. Capt. 586. Ter. Andr. 584 mit et 653 et is nunc propterea tibi | suscenset. Eun. 879. (Aber Andr. 414 scirem; id propterea.. sequor ist schon von Bentl. für eingeschoben erklärt.) Nachklassisch Suet. vit. Ter. 2. Eāpropter Lucr. 4, 314 (337 Lachm.) déxtera eá proptér nobis simulácra remittunt und nachgeahmt von Solin. Polyh. 35. f) quapropter, wesshalb. Enn. bei Varr. L. L. 7 §. 82 quapropter Parim pastores nunc Alexandrum vocant. Ter. Heaut. 357. Ad. 342; mit Tmesis: Hec. 364 qua me propter exanimatum citius eduxi foras. (Lucr. 1, 334 ist von Bentl., Wakef., Lachm. p. 35 für eingeschoben erklärt.) C. R. Am. 4, 9. Caec. 27, 78. Verr. 2. 73, 180. Ph. 3. 11, 29. Lael. 8, 27. Fam. 4. 15, 2; bei Späteren nur vereinzelt.

g) hinc (daher), ist eine Zusammensetzung von dem Pronominalstamme ho-, der Lokativform -im von da, von dem Pronominalst. -i, also him von hier, und dem demonstrativen abgestumpften Suffixe -ce, wie illim illin-c, istim istin-c.3) An vielen Stellen tritt die ursprüngliche Bedeutung noch ziemlich deutlich hervor. Ter. Andr. 126 (soror Chrysidis) percussit ilico animum. Attat hoc illud est, hinc illae lacrumae, haec illast misericordia. C. de Off. 3. 9, 38 hinc ille Gyges inducitur a Platone. ND. 1. 23, 65 abuteris ad omnia atomorum regno et licentia. Hinc, quodcunque in solum venit, ut dicitur, effingis atque efficis. Auch im Nachsatze: Liv. 8. 12, 10 qua cupiditate offensis patribus negantibusque, nisi Pedo capto aut dedito, triumphum, hinc alienatus ab senatu Aemilius. . consulatum gessit; vgl. inde, s. b).

h) inde, daher, ist eine Zusammensetzung von der Lokativform im = von da, von dem Pronominalst. -¿ und dem Suff. -de, d. i. die, also von da damals, daher von da eben 4), nur selten und erst bei Cic. Mur. 12, 26 inde ibi ego te ex jure manum consertum voco; dann mehrmals bei Livius u. Späteren. Liv. 1. 32, 2 Ancus Marcius . . omnia ea (sc. quae ab Numa instituta erant,) proponere in publico jubet; inde et civibus otii cupidis et finitimis civitatibus facta spes in avi mores atque instituta regem abiturum. Im Nachsatze: 8. 9, 12 ubi vero corruit obrutus telis, inde jam haud dubie consternatae cohortes Lati

1) Vgl. Hand Tursell. III, p. 171 sqq.

p. 614 sqq.

[ocr errors]

2) S. ebendaselbst 1. d. IV,

3) Vgl. Corssen Krit. Nachtr. S. 159. a. a. O. u. Krit. Beitr. S. 498 f.

- 4) S. Corssen

« ForrigeFortsæt »