non ita abunde commendari & difquiri & tradi confpicitur, ut eorum fere unufquifque, non fecus ac unus Homerus apud Horatium Epi. II. Lib. I.

Quid fit pulchrum, quid turpe, quid utile, quid non,
Plenius melius Chryfippo & Crantore dicat?

Deinde quoque belli gerendi ratio, regendæ Reipublicæ munus, Imperatorum & Regum illuftria gefta nonne in ampliffimo omnium monumento apud eofdem Ethnicos Poetas conlocata reperiuntur? Nonne ipfæ Phyficæ Difciplinæ, naturalia Phænomena, Senfuum præjudicia, Aftronomia, Geographia, Hiftoria, "Antiquitas, Grammatica, Rhetorica, fere omnis eruditio, fere fcientiæ & artes omnes maxima cum legentium utilitate ab iifdem Ethnicis Poetis dilucidiffime traduntur, & exponuntur? Non denique locorum amoenitas, exercituum fulgor, pugnarum ftrepitus, montes, urbes, flumina, ira, fuperbia, cupido, gloria, fublimis, humilis vita, quæ foeda, quæ pulchra, ita mirifice ab iis describuntur ut & fummam utilitatem & liberaliffimam etiam animis legentium remiffionem fufficere poffint? Quæ cum ita effent, illum, affirmabas, qui Latinorum hujufmodi Poetarum Collectionem abfolutam edendam fufcepiffet, vel Litteris, vel Litteratis viris, vel Italiæ ipfi optime omnino fuiffe confulturum; Litteris quidem, omni penitiori facra & profana eruditione, ex horum Poetaram commodiori ufu, facilius augendis & cumulandis; Litteratis Viris, minimo fumtu tot Poetas habituris, quorum plerofque maximis difpendiis, plerofque etiam, quorum rariffima fint exemplaria, ne impenfo quidem pretio parare hactenus potuerint; Italiæ denique ipfi, poft tot tranfmontanas editiones, aliquam faltim Italicam fuam horum Poetarum, qui Italici fere omnes & noftrates fuiffent, haud ultra fatis indecora forte, quod hactenus evenit, defideraturæ.

Cum ego autem fententiam hanc tuam eximie, ut par erat, laudarem, hortari cepifti, ut de Terra Italia, de Litteris, de Litteratis Viris benemereri, & egregium opus fufcipere vellem. Ego enimvero de opibus meis, de ingenio diffidere, renuere. Tu vero inftare adeo, & contendere, & valde velle, & opes & confilium polliceri, ut ego, qui tibi nihil negatum vellem, tradiderim denique manus victas, meque propediem opus aggreffurum defponderim. Cum igitur Pifauri Eloquentiam publice docerem Profeffor primus maximo confenfu evocatus (quod grati animi cauffa erga hanc meritiffimam Urbem femper meminiffe mihi libeat) ab illuftri Gymnafio me abdicans, ad Chalcographiam me tranftuli, Editionem incepi, biennio fere confeci, eamque ipfam nunc tibi, ampliffime Eques, qui egifti, interfuifti, præfuifti, qui opes, qui confilium tulifti, tibi uni proinde debitam, totam proinde tuam, jure optimo meritiffimo ego trado, nuncupo, dedicoque

Quæres a me forfan, ampliffime Eques, hic reddi rationem confiliorum, quibus, te hortatore, te duce, in hac Italica prima Collectione inftruenda fim ufus? Bene profecto mones; Operæ pretium eft enim, te & omnes fcire, me ne latum quidem unguem a communibus confiliis difceffiffe.

Itaque cum tres hactenus Latinorum Poetarum, exque omnes transmontana Collectiones haberentur, Genevenfis nimirum Anni мIOCXI., Lugdunenfis Anni MIOCXVI., & Londinenfis Anni MIOCCXIII, de quibus abunde in Prolegomenis primis hujus ejusdem voluminis agetur, cumque fuperiores duo & numero & or

dine & emendatione Poetarum fatis incomtæ & mancæ exiftimarentur, tertia vero a Cl. V. Michaele Maittaire digesta, cunctorum Eruditorum fuffragiis cele braretur, hinc me fatis vel Litteris, vel Litteratis Viris, vel Italiæ ipfi facturum,: fi hanc tantum celeberrimam recuderem, ab initio conftitutum fuit.

Verum enimvero paullo poft inceptam Editionem, eifdem tribus vitiis, quibus alteras duo, Londinenfem etiam fcatere, eamque nec tot Transmontanorum laudibus, nec Italicis prelis dignam effe compertum fuit.

Primo itaque numerus ipfe Poetarum, licet fuperiorum Collectionum numero valde affluentior, non fatis tamen in Londinenfi expletus eft vifus. Et profecto Ciceronis, Pedonis, Calvi, Macri, Cypriani, Victorini, Damafi, Ambrofii, Paullini Nolani, aliorumque aliqua tantum, fed non omnia Carmina ab illa Collectione referuntur. Deinde Cæfaris, Neronis, Plinii, Solini, Hadriani, Symmachi, Commodiani, Claudiani Mamerti, Paullini Petrocorii, Helpidii, Orientii, Ennodii, Aratoris, Dracontii, Corippi, aliorumque, omnia omnino carmina prætereuntur. Plura Fragmenta, & omnia Carmina incertorum Auctorum, five Ethnica, five Chriftiana, five ex lapidibus, five ex codicibus exfcripta, quæ plura circumferri folent, omittuntur. Omnia Indicia auctorum five antiquorum, five recentiorum, Fragmenta fingula referentium, quæ doctis Viris funt apprime neceffaria non curantur. Exactiora Critica Prolegomena de vita, de editionibus, de metaphrafibus, de commentariis fingulorum Poetarum defiderantur, eorumque loco nefcio quæ tantum farcimina ruris plena & inficetiarum ex Giraldo & Crinito defumta obtruduntur.

Secundo ordinem ipfum, Londinenfis fluctuare eft animadverfum. Dividuntur quidem, & in ́extremum locum conjiciuntur Poetæ Chriftiani, fed Poeta Chriftiani, Sidonius, Boethius, Capella, Aufonius, inter Ethnicos invenufto ordine conferuntur. Plauti, Virgilii, Ovidii, Seneca Carmina, alia aliis locis, per primum & fecundum volumen disjiciuntur. Collectio ipfa univerfa incipiens a Plauto, & ordine Chronologico ufque ad Boethium Poetam fexti Chriftianorum feculi progrediens, regreditur inde fecundo ad Livium Andronicum antiquiffimum Latinorum Poetarum, unde ordine iterum Chronologico ad Septimium Afrum Vefpafianorum Evi Poetam procurrens, redit tertium ad Varronem, inde per quofdam male infertos dubiæ ætatis Poetas, ad Mecenatem tranfit, Ciceronem, Germanicum, Senecam, Petronium, Petronios Pifaurenfes, Alcimum, Eugenium, reditura quartum ad Virgilium, Ovidium, Valerium Catonem, inde profecutura item quartum ad Lucanum ufque, Samonicum, Marcellum, Rufinum & Prifciaordine quidem perridiculo, & eo profecto, quem ipfe

num,

Non fani effe hominis, non fanus juret Oreftes.

Tertio denique Emendatione ipfa plurimum laborare Londinenfis Collectio eft vifa, cum vel pravis emendatoribus ufa, fphalmatis Typographicis, quæ ad ocu los pertinent, vel non optimas editiones fecuta, fphalmatis Criticis, quæ ad judicium & fcientiam pertinent, ubique redundet, quorumque omnium, cum fpecimen brevitatis ergo hic tradi nequeat, fi Londinenfis cum Pifaurenfi conlata fuerit, numerum effe maximum cuilibet docto Lectori liquebit.

Quocirca tot tantifque vitiis per nos occurrendum, totaque Londinenfis Editio diffingenda, & concinnius deinde recudenda visa est.

Primo autem numerus ipfe Poetarum eft abunde auctus, &, nifi fallor, fere omnino abfolutus. Quotquot Poetæ, five Ethnici, five Chriftiani, quotquot Carmina, five Ethnica, five Chriftiana, five ad certos, five ad incertos, five ad Lapides, five ad Codices, a primis Latine Linguæ temporibus ad fextum ufque Chriftianum feculum & Longobardorum in Italiam adventum pertinentia, quæ vel ope Bibliotheca Latina Fabriciana, aliorumque librorum, vel Litteratorum Hominum admonitu cognofci potuerunt, aut comparatis Libris, quibus potiri fas fuit, aut fidelissime tranfcriptis, qui, utpote rariffimi, quolibet impenfo pretio acquiri non potuerunt, omnia adjecta funt. Plurium Poetarum, qui in Londinenfi non integre haberentur, carmina fuppleta, plurium Poetarum etiam, & fere le&tiffimorum & rariffimorum, qui in illa omnino defiderarentur, Carmina integra per me adjecta fuiffe, fi Londinenfis Series cum Pifaurenfi conlata fuerit, conftabit. An alia vero carmina & Poetæ, qui vel diligentiam meam, vel cognitionem effugerint, fuperfint, me latet. Perpaucula tamen hæc futura mihi perfuafum habere licet. Sed hic præterire non aufim, nec enim quoque fas eft, rariffimorum Poetarum quæque carmina a literatiffimo Abate Joanne Chriftophoro Amadutio, Amico fummo & Populari meo, e Romanis Bibliothecis mihi tranfcripta fuiffe. Enimvero præfenti clariffimi Juvenis appellatione tum virtutem ejus, & communem amicitiam, & gratum animum meum, tum vero etiam tranfcriptorum carminum, & fcientiffimi tranfcriptoris fidem teftatam volo .

Secundo Ordo ipfe adhibendus cum duplex effe poffet, vel Clafficus, quo temporibus neglectis in quafdam commodas partes Poeta omnes digererentur, vel Chronologicus, quo nulla Claffe fervata unius temporis ratio haberetur, utrum horum fequerer, cum diu cogitatum, diu quæfitum, adhibitis etiam ad confilium fapientibus viris, fuiffet, plerofque claffici ordinis non chronologici fervandi mihi Auctores fuiffe comperi. Qui decet enim, ajebant, Chriftianos & Ethnicos Scriptores, facratiffimas & profanas Res, veram Religionem & falfam, fan&tam & non femper honeftam Ethicam, lumina denique & tenebras eodem loco fatis importune mifceri? Qui decet quoque in Ethnicis ipfis abfciffa Fragmenta inter integra Opera, unum forte aut alterum Cornelii Galli, aut Rabirii verficulum fuperftitem inter maxima Virgilii aut Ovidii Opera, quafi Pygmæos inter Gigantes, aut inter cupreffus viburna perridicule interferi & fociari? Præclaræ ita vifæ hæ rationes doctorum virorum, ut ad hos fequendos inclinaverit animus. Clafficum ordinem itaque fum amplexus, ita tamen ut contraria fententia non omnino negligeretur, & Chronologicus Ordo faltim in fingulis claffibus fervaretur.

In fex igitur Volumina hæc univerfa Pifaurenfis Collectio divifa eft. Primo Volumini Prolegomena generalia de Collectionibus Poetarum & Carminum Latinorum, five generalibus, five particularibus, quæ huc ufque editæ funt, & ex quibus hanc noftram congeffimus, præmittuntur. Deinde vero Prolegomena particularia de Vita, de Editionibus, de Commentariis, de Metaphrafibus fingulorum Poetarum, qui in fingulis voluminibus continentur, & huic primo & ceteris Voluminibus præfiguntur. Prolegomena hæc a Bibliotheca Latina Joannis Alberti Fabricii, & ab aliis auctoribus etiam, eo deficiente, petita funt. Quæ ad alios auctores pertinent, nomen auctoris infcribunt, quæ vero ad Fabricium, quoniam pleraque funt, brevitatis cauflà nullo nomine notantur.

Tria priora Volumina, nimirum primum, fecundum,& tertium, decem & feptem Poetas ordine chronologico digeftos complectuntur, qui majores ob molem aut famam majorem operum vocitari folent. Si eorumdem Poetarum Fragmenta aut Epigrammatia habeantur, majoribus eorum operibus fubjiciuntur; omnia enim unius auctoris carmina quæcumque fimul conjungi oportere judicavimus. Indicia fingulorum Au&torum, qui fingula Fragmenta & Epigrammatia notis fervaverunt, in fronte fin gulorum infcribuntur.

Volumen quartum in quatuor veluti partes commode difpocitur. Prima quidem ordine chronologico omnes minores Poetas Ethnicos continer, illos nimirum, quorum Poemata nec ad magnitudinem vel claritatem majorum adfurgunt, nec infra quinquagefimum fere verfum, ad Fragmentorum & Epigrammatum parvitatem deprimuntur. Secunda Pars Ethnica carmina minora incerta compleAtitur, quorum nimirum vel incertus vel incertæ ætatis eft auctor, & magnitudo vel claritudo magnitudini vel claritudini minorum Poetarum æquatur. Hæc vero Pars non jam chronologico ordine, quem fervare incertis temporibus, quod quifque videat, pote non fuit, fed tumultuario & libito eft digefta. Tertia pars codem ordine chronologico inftructos Poetas Ethnicos minimos continet, illos nimirum, quorum tantum vel divulfa Fragmenta, vel minima & paucula Epigrammatia fuperfunt. Singula fere hæc Fragmenta & Epigrammatia, fingula pa riter indicia auctorum referentium (ut habeant docti Viri, quo, fi ufus fit, eant confultum), improbo heu quantum per me labore conlecta, præfeferunt. Quarta Pars demum continet diu defideratam, a nemine adhuc perfectam Anthologiam novam Ethnicam Latinam, nimirum minima Epigrammatia, & divulfa Fragmenta incertorum aut incerta ætatis auctorum, ex cafcis MS. codicibus Bibliothecarum omnium, ex lapidibus omnibus per univerfum orbem difperfis, per Viros doctos exfcripta, maximo item per me labore huc congefta, fingulifque indiciis auctorum, aut referentium, aut notis maxime illuftrantium, infignita. Ifta Pars etiam cum Chronologicum ordinem refpueret, in decem tamen Claffes, quarum unaquæque Epigrammatia & Fragmenta diftinctam materiem exhibentia complecteretur, con cinne eft digefta. Mihi autem perfuafum eft profecto, hoc Volumen, ceteris etiam fua mole majus, fere rariffima & lectiffima quæque carmina Ethnica continere, & fortaffe apud quofdam pretium maximum totius Collectionis effe factu

rum.

Denique quintum & fextum Volumen ordine Chronologico difpofitos Poetas omnes Chriftianos, qui rariffimi etiam funt, & perquifitiffimi jure merito effe folent, a primis Chriftianorum temporibus ufque ad feculum fextum continent. Ad calcem Voluminis fexti adjiciuntur Chriftiana Carmina vel minora, vel ad incertos auctores pertinentia, five ex codicibus five ex lapidibus conlecta, fingulis indiciis etiam referentium auctorum prædita, & quamdam fere Chriftianam Anthologiam fuppeditantia.

Atque hic eft Ordo univerfus, quem in hac Collectione adhibendum te adprobante putavi; ordo is quidem, qui ab aliis commendetur, improbetur ab aliis. Quid? Inquies fortaffe mihi: An futuri, qui Chronologicum illum ordinem percupientes Clafficum hunc reprehendant? Quid ni, ampliffime Eques?

Tres mihi convive prope dissentire videntur,

Po

Pofcentes vario multum diverfa palare,

Lepidiffime ajebat Horatius. Sed frin' autem, qui hi futuri? Non jam qui fapientes revera fuerint, fed qui fapientes (quæ indoctiorum eft tentigo) videri cupiunt, quibus ad id affequendum aulla via reliqua eft, nifi ut omnia laudanda damnent, quique proinde eadem filitate,qua Clafficum, Chronologicum ipfum ordinem, fi adhibuiffem, omnino fuiffent damnaturi. Hos autem non morari cur non expediat? Reliquum eft de Emdatione dicere. De re autem hujufmodi, quam præftare difficillimum, hac utar moderatione dicendi, me illi anxiam quamdam & follicitam fere operam navaffe; ne Typographica fphalmata exciderent, minuta & diuturna oculorum diligentia me & emendatores caviffe; ne vero Critica fphalmata relinquerentur, vel per exactiores Editiones, quas confului, vel per Criticas rationes, quas hinc inde petivi, providiffe; denique hifce duabus curis me faltim effeciffe, (idque factum omnino polliceor & fpondeo) ut innumeris in locis Londinenfem, aliquando etiam Cominianas, aliafque exactiores Editiones emendaverim. Exempli loco fit Lucretius præfertim, qui & ad imaginem prifcorum verborum, & ad concinniorem fententiam juxta celebriores Editiones in Pifaurenfi Collectione redactus fingulis fere verfibus a Lucretio Londinenfis difcedere comperietur. Locus Militis Gloriofi Plautini, jactantis machæram fuam hoftes omnes minutatim concifuram A&t. I. Scen. I., longe commodius ita legitur in Pisaurenk Collectione juxta recentem paraphrafim notafque P. Lacermi:

Quæ mifera geftit fartum facere ex hoftibus:

quam in Cominiana Editione, quæ insulfiffimam hanc exprimit, & merito alie nam a propofito fententiam:

Que mifera geftit fratrem facere ex hoftibus.

Plurimi alii Loci hujufmodi ubique occurrent in Pifaurenfi Collectione, qui a communibus editionibus recedere videantur, quofque, Lectores hic maxime oratos velim, ne ftatim erroneos, fed potius a commodiori aliqua lectione, vel critico aliquo judicio confulto profectos exiftiment. Id eo vero impenfius dico, quo certius novi, quofdam non jam doctos viros, fed de circo hariolos ex præfentibus, quæ nec fatis vident, nec videre folent, abfentia quoque inficetiffime conjicere confueviffe. Hi autem, ne fallantur, omnino viderint.

Sed cum hæc ita fint, forfitan emendatiffimum hoc opus, & abfolutiffimum putandum? Minime vero gentium. Fateor, immo pervideo nunc repetens, aliqua mihi,(præfertim cum publico adhuc munere diftinerer,) aliqua exfcriptoribus meis, aliqua emendatoribus, inexercitatis etiam artificibus aliqua excidiffe, fed id etiam contendo, ea & non multa effe, & facili negotio a legentibus Doctis cognofci & fanari poffe. Ceterum id mihi accidiffe quis miretur, qui non tantum homo fim, Litterarum fatis expers, Typographicæ vero artis omnino rudis, fed etiam qui tot libros evolvere, tot Poetas, tot carmina, tot eorum difficillima inventu indicia cognofcere, eaque omnia per Italiam & exteras regiones conrade re, inde tranfcribere, in ordinem redigere, emendare, atque ita uno biennii tempore, tumultuario labore, inter artifices, qui urgerent, inter Typos, qui calerent, opus iftud conficere fin coactus, quod plurium annorum otium & curam a quo libet etiam erudito Viro, antequam prelo fubjiceretur, expofcere videbatur? Qua re quis mihi vitio vertat, fi, cum Pifaurenfem Collectionem hanc & numero &