Visam gementis litora Bospori Ales Hyperboreosque campos. Me Colchus et qui dissimulat metum Discet Hiber Rhodanique potor. v. 20. Hiber, Bentl., Fea, Iahn, Mein. — Iber, reliqui. R. supr. ad II. 9. 23. Hiber s. Iber, Hispanus, a fluvio Ibero. peritus, sc. literarum, in quarum studio Ro manos imitabantur Hispani. discet, cantibus meis attentas aures praebebit. Rhodani potor, Gallus; nam fluviorum accolae ita a poetis designari solent, ut ex iis bibere dicantur; cf. infr. IV. 15. 21. II. II. 828. v. 21-24. Absint inani fun. nen, cett. ad illud Ennii apud Cic. Tusc. I. 15: Nemo me lacrumis decoret, nec funera fletu Faxit: cur? volito vivu' per ora virum. fun. inani, ubi corpus in cycnum mutatum non sepeliri potest. turpes, vultum deturpantes. Ovid. Art. Am. I. 534: Clamabat flebatque simul, sed utrum que decebat; Nec facta est lacrimis turpior illa suis. sepulcri mitte supervacuos honores, noli cogitare de tumulo in honorem meum exstruendo, cum ille, quod corpus meum tegere nequeat, supervacuus sit. Praeceptum illud sapientissimum: „veram hominum felicitatem neque [in potentia et honorum splendore, neque in magnarum divitiarum possessione, sed in animo tranquillo et in eo, quod satis est, acquiescente, ponendam metiendamque esse,“ iam nova in hoc carmine sententiarum gravitate novaque, quam sibi ut saserdoti Musarum tribuit, auctoritate proponit atque commendat. Nexus sententiarum hic est: gravioris argumenti carmen, quod ego cantaturus sum, attento animo percipite: Reges, divites, nobiliores et alii vel gloria, vel gratia populi eminentes, male vulgo in censum feliciorum hominum referuntur; manet enim eos non solum aequa moriendi necessitas, sed iidem quoque, dum vivunt, miseris curis agitantur. Hinc fit, ut medias inter curas nec lautissimarum epularum suavitate delectentur, nec avium citharaeque cantu ad somnum invitentur. Quanto maior igitur est hominis nil nisi quod satis est desiderantis felicitas; is nec marinis tempestatibus, nec ortu casuve siderum minacium, nec grandine, nec nimia pluvia nimiove solis aestu, sterilitatis causis, perturbatur. Videmus nunc quidem divites immensis sumtibus magnifica in maris litore, ut ibi se recreent, exstruere aedificia, sed timor et tristes curae ibi quoque ab iis haud recedunt, imo Audita Musarum sacerdos Virginibus puerisque canto. Regum timendorum in proprios greges, Cuncta supercilio moventis. v. 9. Esto ut, suspic. Bentl. R. habuisse videtur Hor., cum hoc carmen scriberet, Lucr. II. 1-50. v. 1-4. Verbis sollemnibus ad audientiam sibi faciendam exorditur poeta. Primum igitur abesse iubet homines imperitos et indoctos (profanum volgus), quemadmodum sub sacrorum initiis sacerdotes profanos arcebant sollemni formula: êxàs ßéβηλοι! νel ἑκὰς, ἑκὰς, ὅστις ἀλιτρός (Callim. Hymn. Ap. 2.); Procul, o procul este, profani (Virg. Aen. VI. 258.); deinde initiatos, qui sacris his intersint, svøημɛîv iubet, altera illa sollemni formula usus: Favete linguis, h. e. tacendo et male ominatis verbis parcendo; Tibull. II. 2. 1: Dicamus bona verba: Quisquis ades, lingua, vir mulicrque, fave. Cf. Cic. de Div. I. 45. 102. Apposite ad has formulas Hor. iam se non vatem vel poetam, sed Musarum sacerdotem profitetur; sic Ovid. Am. III. 8. 23: Ille ego Musarum purus Phoebique sacerdos. carmina non prius audita, h. e. nova, quasi nemo ante eum praecepta tam salubria cecinerit. - -virginibus puerisque, sc. ut ea discant, et in cantibus sollemnibus repetant; canebat enim puerorum virginumque chorus, quae chori magister (Musarum sacerdos) praecinuerat. v. 5-8. Reges quidem in his terris super alios elati sunt et timentur ab iis, quibus imperant; sed 5 in iisdem timendus est Iuppiter, qui eorum pariter, ut olim Gigantum, frangere potest superbiam; errant igitur (nam ita sententia supplenda est), qui reges inter feliciores homines referunt, praecipue ob ea, quae v. 14 sqq. dicuntur. proprios greges, h. e. populum eorum potestati subiectum; grex antique pro populo, hinc reges ποιμéves lacov in sententiam laudant Pind. Ol. I. 113: tò d' oyatov xoqvqouta faoikevoi. Reges in ipsos, comparant Call. H. in Iov. 75. et 79. 80. Philisc. in Thebanis apud Stob. Florileg. Grot. p. 233. gant. triumpho, domitis enim Gigantibus triumphans quasi Zevs Tyavrolέtwo curru suo invectus dici tur; Gi Winckelmann, Monum. ined. p. 9. N. X. Cuncta superc. moventis, primas lineas huius sublimioris ad summam Iovis potentiam designandam imaginis duxit Homerus II. I. 528-30. in eadem exprimenda multos imitatores nactus; vid. ad Catull. LXIV. 204-6. v. .9-16. Sunt porro alii, qui vel divitiis vel gloria vel gratia apud populum super alios se extollant, sed omnes illi pariter, ut infimi, ad mortem destinati sunt. Est ut, ἔστιν ὡς, ἔστιν ὅπως, fieri solet, ut, h. e. est sane haec humanae sortis diversitas, ut cett. viro vir lat. ordin, arbust. sulc. alius Arbusta sulcis, hic generosior Omne capax movet urna nomen. Non avium citharaeque cantus 10 15 20 v. 17. Districtus, Codd. non pauci, et sic Cruq., Torr., Gesner, Vanderb. Destrictus, reliqui. R. ampliora alio possideat latifundia. arbusta sulcis ordinare est: arbo res, oleas, vites cett. eiusmodi intervallo inserere sulcis (öyuois, vid. Hermann. in Comment. Soc. Phil. T. II. p. 259.) sive scrobibus, ut congruo ordine invicem se excipiant; serebantur autem arbores fere in quincuncem, cuius adumbratam figuram vid. in Gesn. Thesaur. s. v. quincunx, et apud Voss. ad Virg. Georg. II. 277. latius, ut iam explicuimus, ad latiores agrorum fines referendum. generosior, generis nobilitate clarior. petitor, sc. honorum. morib. hic mel. fama, alius vitae honestate et meritorum gloria insignior; intellige hominem qui generoso opponitur. meliorque, cf. quae annotavimus ad Od. I. 3. 16. contendat, certet cum reliquis de obtinendo magi novum, Necessitas, dea (Avάyun, Moioa), quae apud inferos urnam capaciorem, in quam uniuscuiusque 4 hominis sors coniecta fuisse dicitur, eo consilio versare fingitur, ut cuius sors inter versandum exsiliat, ei statim moriendum sit; cf. Od. II. insign. et im. in hanc 3. 26. sententiam cf. supr. I. 4. 13. II. 3. 26. II. 18. 32. v. 17 24. Huc accedit, quod homines potentiores ob assiduas, quibus anguntur, curas parum suavitatis e vitae suae deliciis percipiunt, imo ne quietum quidem somnum capiunt. Destrict. ens. cui sup. imp. cerv. pend. vulgarem sen tentiam:,,qui semper de imminente sibi periculo trepidat, ei" cett. expressit imagine nudi ensis, cervici impii alicuius impendentis; de qua re nota est historia Damoclis, quam narrat Cicero Quaest. Tusc. V. 21. 61. destrictus ensis, infra Sat. II. 1. 41: quem (ensem) cur destringere coner? ubi vide, quae de differentia verborum destringere et distringere notavimus. Siculae dapes, exquisitissimae, qualibus se invitare solebant tyranni Siculi; hinc epulae lautissimae proverbiali locutione dictae sunt Siculae seu Syracusanae; Plat. de Rep. III. p. 404. D. Dulc. elab, sapor. ita eius palatum afficere poterunt, ut earum suavitatem sapiat; quam pulchre et significanter elaborabunt pro parabunt, excitabunt, positum sit, suus Somnum reducent. Somnus agrestium Nec saevus Arcturi cadentis Non verberatae grandine vineae 25 30 v. 23. umbrosamque, Codd. omnes. umbrosamve, Iani, Mitsch., Doer., sine iusta causa. Cf. quae annot. ad Od. II. 12. 6. Iidem scripserunt v. 30. Fundusve, quod unus praebet Cod. Lips., et v. 44. (cum Bentl.) Achaemeniumve, sine ulla Codd. auctoritate. R. quemque sensus docebit. Somnum reducent, efficere poterunt, ut somnus, quem metus expulit, denuo concilietur. [Somnus agrestium cett. Tam verborum collocatio quam sententia suadet, ut iungamus: lenis somnus agrestium virorum, i. e. (ut Acron explicat) somnus, quo rustici aut lassitudine laboris utuntur aut animi securitate. Si vv. agrestium virorum referuntur ad humiles do- mos (quae est vulgaris ratio), somnus lenis frequentare dicitur et casas rusticas et umbrosas ripas et amoenas valles. Nonne autem aditus ad ripas et valles divitibus quoque patet? Ergo poterunt leniter dormire, si volent. Sed lenis agrestium virorum somnus opponitur insomniae divitum; illi leni fruuntur somno, et quidem in humilibus casis et sub arborum umbra et in amoena valle, cum divites ne avium quidem citharaeque cantu atque exquisitissimis deliciis somnum reducere possint. R.] v. 25—32. Qui non plura, quam quibus ad vitam sustentandam opus est, desiderat, is omnibus illis curis, quibus divites, velut mercator, ob tempestatum in mari pericula, et arbustorum dominus, ob iniquam aëris temperiem, sollicitantur, liber atque vacuus est. Nec saev. Arct. cad. imp. aut cett. nec impetus, h. e. vis vehementior saevae tempestatis, quae occasum Arcturi aut ortum Haedi (pro: Haedorum) séqui solet. Arcturus, stella in cauda Bootae, quae secundum vulgares rationes astronomicas IV. Cal. Nov. occidit; Haedi, duae stellae in laevo brachio Erichthonii, cuius ortus in prid. Non. Octobr. incidit. fundus mendax, fidem fallens, non reddens, quod ei creditum est; similiter infr. Epist. I. 7. 78: spem mentita seges. Ov. Met. V. 480: arvaque iussit Fallere depositum ; cui opponitur segetis certa fides infr. III. 16. 30, de quo loquendi genere e re pecuniaria ad agriculturam translato vid. Stat. et Broukh. ad Tibull. II. 6. 21. et Heins. ad Val. Flacc, I. 69. arbore nunc aqu. culp. cett. dum arbor (intellige inprimis oleam, cf. infr. Epist. I. 8. 5.), quae lepide iam insimulatae perfidiae causam apud domi |