in alter under pounded dedice as to cons LIB. I. CAP. IX. 17 populo peterent. Urbes quoque, ut cetera, ex infimo nasci : 68 Consualia] A Conso deo: sive 69 Concelebrant] Ita instruunt, ut 70 Multi mortales] Emphasis est in VOL. I. ætatis, et sexus multitudinem. Vid. 71 Ad rapiendas virgines] Raptæ 72 Per fas ac fidem decepti] Decepti per speciem divini juris et religionum et fidei hospitalis. De voce fas vid. not. 38. ad c. 32. infra. 73 Aut indignatio est minor] Verbum est revocavimus, quod exstare in quinque codicibus a se inspectis testatur Gronovius, et in quinque itidem e nostris reperitur. C 18 TITI LIVII tio est minor: sed ipse Romulus circuibat, docebatque: patrum id superbia factum, qui connubium finitimis negassent: illas tamen in matrimonio, in societate fortunarum omnium civitatisque, et, quo nihil carius humano generi sit, liberúm fore. Mollirent modo iras; et, quib fors corpora dedisset, darent animos. Sæpe ex injuria postmodum gratiam ortam : eoque melioribus usuras viris, quod adnisurus pro se quisque sit, 7* ut, quum suam vicem functus officio sit, parentum etiam patriæque expleat desiderium. Accedebant blanditiæ virorum, factum purgantium cupiditate atque amore: quæ maxime ad muliebre ingenium efficaces preces sunt. 74 X. Jam admodum mitigati animi raptis erant. at raptarum parentes tum maxime sordida veste lacrimisque et querelis civitates concitabant. nec domi tantum indignationes continebant, sed congregabantur undique ad Titum Tatium, 75 regem Sabinorum: et legationes eo, quod maximum Tatii nomen in his regionibus erat, conveniebant. Caninenses Crustuminique et Antemnates erant, ad quos ejus injuriæ pars pertinebat. Lente agere iis Tatius Sabinique visi sunt. Ipsi inter se tres populi communiter bellum parant. Ne Crustumini quidem atque Antemnates, pro ardore iraque Caninensium, satis se inpigre movent. Bellum Cæ- ita per se ipsum 76 nomen Caninum in agrum Romanum inpetum facit. Sed effuse vastantibus fit obvius cum exercitu Romulus, levique certamine docet, vanam sine viribus iram esse exercitum fundit fugatque: fusum persequitur: 77 regem in prælio obtruncat et spoliat. duce hostium occiso, urbem primo inpetu capit. Inde exercitu victore reducto, ipse cum factis vir magnificus, tum factorum ostentator haud minor, spolia ducis hostium cæsi suspensa fabricato ad id apte 78 ferculo gerens, in Capitolium adscendit ibique ea quum ad quercum pastoribus sacram fet by deposuisset, simul cum dono designavit templo Jovis fines, cognomenque addidit Deo 79 Jupiter Feretri, inquit, hæc tibi victor Romulus rex regia arma fero, templumque iis regio ninense. Júpiter Feretrius. 1 est del. Gron. 74 Ut, quum suam vicem] Ut, quum secundum suam vicem, seu, quod ad se proprie spectat, suo quisque functus officio sit, i. e. quum eum suæ quisque conjugi amorem præstiterit, quem vir uxori debeat; cumulatiorem insuper impendat caritatis modum, quo patriæ et parentum amissorum illis jacturam desideriumque expleat. 75 Regem Sabinorum] Quiritium, Sabinorum e Curibus. Vid. Dionys. 1. II. 76 Nomen Caninum] Populus Cæninus. 77 Regem] Acronem, ex Plut. in Romulo. 78 Ferculo] Trunco quercus in tropæi modum formato, ex quo Acronis arma loco et ordine quodque suo collocata suspenderat, ut habet Plut. ibid.' 79 Jupiter Feretri] Jupiter Fere trius dictus est a feretro, sive ferculo illo spoliorum, quod, ut modo narrabat Livius, ipsi sacrabatur. nibus, quas modo animo metatus sum, dedico, sedem 80 opimis spoliis, quæ, regibus ducibusque hostium cæsis, me auctorem sequentes, posteri ferent. Hæc templi est origo, quod primum omnium Romæ sacratum est. ita deinde Diis visum, nec irritam conditoris templi vocem esse, qua laturos ea spolia posteros nuncupavit: nec, multitudine compotum ejus doni, vulgari laudem. 81 bina postea, inter tot annos, tot bella, opima parta sunt spolia. adeo rara ejus fortuna decoris fuit. XI. Dum ea ibi Romani gerunt, Antemnatium exercitus Antemnates per occasionem ac solitudinem hostiliter in fines Romanos victi. incursionem facit. raptim et ad hos Romana 82 legio ducta 83 palatos in agris obpressit. Fusi igitur primo inpetu et clamore hostes: oppidum captum. duplicique victoria ovan as the Paley tem Romulum Hersilia conjux, precibus raptarum fatigata, orat, ut parentibus earum det veniam, et in civitatem acci-ory piat: ita rem coalescere concordia posse. facile inpetraines. tum. Inde contra Crustuminos profectus, bellum inferen- Crustumini tes. Ibi minus etiam, 84 quod " alienis cladibus ceciderant victi. animi, certaminis fuit. Utroque coloniæ missæ. plures inventi, qui propter ubertatem terræ in Crustuminum nomi- U. C. 5. na darent. et Romam inde frequenter migratum est, a pa- A. C. 747. rentibus maxime ac propinquis raptarum. Novissimum bought 02 125.000 ab Sabinis bellum ortum, multoque id maximum fuit. Sabum nihil enim per iram aut cupiditatem actum est: nec bellum? ostenderunt bellum prius, quam intulerunt. Consilio etiam additus dolus. Sp. Tarpeius Romanæ præerat arci. Hujus filiam virginem auro conrumpit Tatius, ut armatos in arcem accipiat. aquam forte ea tum sacris extra monia n quod jam Eæd. ma legio sub Romulo trium millium 83 Palantes] Plurimi scripti, tum 84 Quod jam alienis] Particulam jam a Sigonio insertam omittunt sex Gronovio inspecti codices, tres e nostris. ~ the at last they come to on ripagrabat, which was He mentions (usters anidrat before homeles by the approach of night. which is offend whiming lot kat dX Idk there his woundafter the Tebears astro le lat arcoosed from one of which resanded. a petitum ierat. Accepti obrutam armis necavere: seu ut vi capta potius arx videretur, seu prodendi exempli caussa, ne quid usquam fidum proditori esset. 85 Additur fabulæ, quod vulgo Sabini aureas armillas magni ponderis brachio lævo, gemmatosque magna specie annulos habuerint, pepigisse eam, quod in sinistris manibus haberent; eo scuta illi pro aureis donis congesta. Sunt, qui eam ex pacto tradendi, quod in sinistris manibus esset, 86 directo arma petisse dicant et fraude visam agere, sua ipsam peremptam mercede. + Jupiter Stator. XII. Tenuere 87 tamen arcem Sabini: atque inde postero P die, quum Romanus exercitus instructus, quod inter Palatinum Capitolinumque collem campi est, complesset, non prius descenderunt in æquum, quam, ira et cupiditate recuperandæ arcis stimulante animos, in adversum Romani subiere. Principes utrimque pugnam ciebant; ab Sabinis Mettus Curtius, ab Romanis Hostus Hostilius. hic rem Romanam iniquo loco ad prima signa animo atque audacia sustinebat. Ut Hostus cecidit, confestim Romana inclinatur acies; fusaque est ad veterem portam Palatii. Romulus, et ipse turba fugientium actus, arma ad cœlum tollens, Jupiter, tuis, inquit, jussus avibus hic in Palatio prima urbi fundamenta jeci. arcem jam, scelere emtam, Sabini habent. inde huc armati, superata media valle, tendunt. At tu, pater Deúm hominumque, hinc saltem arce hostes: deme terrorem Romanis, fugamque fædam siste. Hic ego tibi templum 88 Statori Jovi, quod monumentum sit posteris, tua præsenti ope servatam urbem esse, voveo. Hæc precatus, 89 veluti si sensisset auditas preces, Hinc, inquit, Romani, Jupiter optimus maximus resistere atque iterare pugnam jubet. Restitere Romani, tamquam cœlesti voce jussi. ipse ad primores Romulus provolat. Mettus Curtius ab Sabinis princeps ab arce decucurrerat, et effusos egerat Romanos, toto quantum foro spatium est. nec procul jam a porta Palatii erat, clamitans, Vicimus perfidos hospites, inbelles hostes. Jam sciunt, longe aliud esse virgines rapere, aliud pugnare cum viris. In eum, hæc glo territory forermento continue the war. In komens, unwilling BICAT , Mid not like he thought of ret i vár but so in e & den sollowed beving gained promiftion from he pacte real to the labore cause he morning riantem, cum globo ferocissimorum juvenum Romulus in petum facit. Ex equo tum forte Mettus pugnabat: 90 eod. pelli facilius fuit: pulsum Romani persequuntur. et alia Shoke as Lovz. Romana acies, audacia regis accensa, fundit Sabinos. Met-isti tus in paludem sese, strepitu sequentium trepidante equo,get a from conjecit: 91 adverteratque ea res etiam Sabinos tanti periculo viri. Et ille quidem, adnuentibus ac vocantibus suis, favore multorum addito animo, evadit. Romani Sabinique in media convalle duorum montium redintegrant prælium. sed res Romana erat superior. 92 rimunt. XIII. Tum Sabinæ mulieres, quarum ex injuria bellum Matrona ortum erat, crinibus passis scissaque veste, victo malis mu- prælium diliebri pavore, ausæ se inter tela volantia inferre, ex transverso inpetu facto, dirimere infestas acies, dirimere iras; hinc patres, hinc viros orantes, ne se sanguine nefando soceri generique respergerent: 22 ne parricidio macularent partus suos, nepotum illi, liberum hi progeniem. Si adfinitatis inter vos, si connubii piget, in nos vertite iras: nos caussa belli, nos vulnerum ac cædium viris ac parentibus sumus. melius peribimus, quam 93 sine alteris vestrum viduæ aut orbæ vivemus. Movet res tum multitudinem, tum duces. Si- U. C. 7. lentium et repentina fit quies. inde ad fœdus faciendum du- A. C. 745. ces prodeunt: nec pacem modo, sed et civitatem unam ex duabus faciunt: regnum consociant, imperium omne conferunt Romam. Ita geminata urbe, ut Sabinis tamen aliquid daretur, Quirites a Curibus adpellati. 94 monumentum ejus Quirites pugnæ, ubi primum ex profunda emersus palude equus unde dicti. Curtium in vado statuit, Curtium lacum adpellarunt. Ex bello tam tristi læta repente pax cariores Sabinas viris ac parentibus, et ante omnes Romulo ipsi, fecit. Itaque, quum populum in 95 curias triginta divideret, nomina earum curiis 90 Eo pelli facilius fuit] Ideo (quia nempe ex equo pugnabat, qui semel exsternatus sessorem vel invitum ab. ripit et aufert) pelli Mettium facilius fuit. 91 Adverteratque ea res etiam Sabinos] Ea res animos oculosque Sabinorum illuc converterat. Olim hic legebatur averteratque. Lipsius mutavit: recte nisi malis advertitque, ut habetur in uno e regiis codd. 92 Ne parricidio] Ne partus suos, qui Sabinorum nepotes, Romanorum liberi erant, hac macula respergerent, ut parricidarum progenies dicerentur. Nepotum et liberum progeniem, i. e. nepotes et liberos. 93 Sine alteris vestrúm viduæ aut orba] Viduæ, si Romanos maritos no stros amiserimus bello; orbæ, si Sa- 94 Monumentum] Locum eum, ubi 95 Curias] Curia hic accipitur pro decima parte tribus. Romulus enim, ut habetur apud Dion. 1. II. diviso universo populo in partes tres, quas sive a numero, sive a tributo dando tribus appellavit, unamquamque rur Pax conve nit. |