§ 133. Rac chúydu: yuet y uilffei drvy wîn mygyl yn y uo iach. Arall yý dodi y geilleu y myýn gvin egyr.

$134. Rac byḍeri o at-gleuyt; kymer bystyl buch, a llaeth bronneu a mêl, a dot yn havd dýym yn dy glusteu. Meḍeginyaeth na phaela yý honno.

6

§ 135. Llyma gampeu y keñin: Da y yuet y suḍ rac chvydu gvaet. Da yý y wrageḍ a uynno kael plant vwytta kennin yn uynych. Da yý kymryt keñin a gýin rac vrath neidyr, neu aniuel arall. Da yý vrth weli plastyr o genin a mel. Da rac2 hên has 3 neu ysgeueint sud y kennin a llaeth bronneu. Da yý sud y kenin. a bystyl gauyr a mel yn dri thraean rac byḍeri. a hynny y dodi yn dýym yn y glusteu, neu yn y ffroeneu. Da yý rac dolur o benn.. Da yý y1 kenin a gwin. rac dolur o arrenneu. Da y y 5 kenin y gyuannu asgýrn. ac y aeduedu cornýyteu. O dodir y❝ kennin a halen wrth weli ef ae kae yn ehegyr. Or býyteir y3 kenin yn amrýt, wynt a barant uedvi. Nerthau dynyon y' dêl graetlin uḍunt a wnant. wynt a vrthladant vygydorth yr amysgar. argvedus ynt yr kylla, nac yn uerwedic nac yn amrýt y kymerer kanys temigya y greu 10 a wnant rac y tostet: a mýc o honunt a ymdyrcheif yr penn. ac a lesteir a golýc ac a wnant gyelet breudwydon arythyr ofynavc: ony vwyteir yn gyntaf y letus neu y popin neu y kyfryý hynny y 12 eu hardymheru: Y lad y pryuet a aner ygkylla neu groth.

8

11

§ 136. Y rei ny allant kynnal na 13 býyt na diaýt namyn y1 chvydu: kym ynllefoliým 15 a tharav myýn gŵin mýygyl. a dyro yr claf oe yuet.

§ 137. Yn erbyn gvenwyn tara dýy gneuen a their or

ffigys sychyon adyro1o deil y rut. a phymthec gronyn ar hugeint o halen. a dyro yr claf ar y gythling.

§ 138. Llyma y petheu yssyd da rac y kic drýc; nyt amgenn alým gýynn a valo yn plyor. a býrý y ploor hýnný

arnav.

Rac yr un ryý: kymer llyffant du. ny allo namyn cropyan: a maeḍ a gvialen yn y llittyo. Ac yn y chýydo yn y uo mary: a chymer ef a dot y myýn priḍell; a chae y bridell am dana hyt na chaffo y míc vynet allan, na'r gynt y myýn. ae losgi yn y bridell yn y uo yn lludw. a býrý y lludý hýnný arnav.

2

Arall yý kym týrch dayar. a llose yn yr unryý agved. a býr y lludý arnaý.3

Yn yr un ryý uod gýna lludý o gic dyn; o'r kyfryý le ac y bo y y dolur. o gellir y gaffel o neb ryý fford. ac yn yr un môḍ a hynny lludý carlýng gýynn yn yr un ryý losgyat ac y dywetpvyt uchot ae uvrý arnav.

Arall yý kym' y saýl a uynnych o benneu garllec. a llosc ŵynt ar laýr glân; a phan výynt yn tanllyt, diffod ýynt a dafynneu mêl, a gýna ploor o honaý a býrý arnaý. a rýym arnav plastyr ympenn y trydyd dyd gvedy golcher; berý vlavt ryc a graet hých y gyt, a dot hýnný vrtha 5 gvedy golcher, ac ar warthaf hýnný. y plastyr a mêl berwedic a'r trayan o halen; a hynny beunyḍ. Arall yý. kym gen march. a'r dannet oll ynḍi; a llose gýpancit o hýnný. a chymysc of a phybyr. ac a blonec ac ir a hýnný. a thempra drvy saes, a dot beunyd y plast' hýnný arnav. hyt ym penn y pythewnos.

Arall yý kym'7 mêl a melyn ýy. ac arment; a blavt kyffeith mân. ae kymyscu ygyt ae výrý arnav. dŵyweith beunyd. puedic yý.

1 A dyrneit, T. 2 Ny chatto, T. losgyat: a bvrw y lludw arnav, T. 6 Plaster, T. 7 Kymer, T.

3 Arall yv kymr. gicuran yr un ryw 4 Kymer, T. 5 Nid yw vrthav yn T.

Provedic, T.

Da

§ 139. Mýstart: da yý y waret gýlybýr annýydavc. yý gyt a gvin egyr. rac brath neidyr neu lyffant. Da yý rac y dannoed. Purhau yr emhennyd a wna. gostegu blodeu y gwragedd a fna; a chwennychu býyt a beir, a chadarnhau y kylla; Da yý rac bolwyst, ac rac syrthyav gýallt, ac rac 1 dýrd clusteu, a thywyllých llygeit. a rac agarwed amranneu, ac rac parlis. a phetheu ereill llawer.

§ 140. Kanys trýy ansodeu y trýne y gellir adnabot beieu dyn. ae berigleu, ae hein.2 ae gleuyt o bell ac o agos. Yn gyntaf ni a uynnýn dangos pa beth yý y trýnc.

3

Pedwar ryý uoned yssyd yr trýnc. kyntaf y sud3 y gvaet a gerda y leoeḍ anyanavl or corf. Yr eil yr ymysgar y wneuthur y wassanaeth ynteu. Y trydydd yr gýythi y gymryt amryý wlybýr y colera ar fleuma. Y pedwyryd rann. yr arenneu: drvy wassanaethu y gflybyreu hynny a anuonir yr chvyssigen: Ac o hýnný y gŵelir holl arvyḍon cleuyt ac vrth hynny o achaws gýlybýr y trýnc ae liv. y delir yr arvydon drýc ar rei da.

5

6

§ 141. Or byd dyfyrllyt trýnc, neu debic y win coch, neu y' win du, neu y win gŵyrḍ. neu y olew, neu y waet; neu y drvne aniueileit, ac os kywreint. a edrych yr achvysson aghennreidavl hynn, ac ae deall ar neilltu; ef a wybyd pa un výyhaf or gýlybyreu hynn a ragorho, ae y fleuma, ae y colera, ae y sanguis, ae y melancoli. A reit yý kynnullaý yr vrin y myn llestyr gýydyr. ae adu y orffowys hyt yr eil avr; ac yna ýrth paladyr yr heul y edrych ae uarnu herýyḍ yr arwyḍon a dywetpýyt uchot. O byd dû yr urin; reit yý purhau y dŷn hýnný drýy yr ethrylithyr goreu a aller; ac aruer yn vynych o enneint. ac oleý: Ac eilweith edrych y trinc: ac o byd tebyc i saffrýn ac na loewo: gýybyd di

3

vot heint gŵy yn y dyn, gvedy ryueithryn o wres a sychdýr. O byd cul y dyn ae welet yn gýanhau; a bot gýythi agoret llavn neu yn gochyon: Ar trýne yn unlliý a sinopyl: or sanguis y mae y defnyd. Ac or gellygy1 waet ar y vreich asseu iḍaf. ef a geiff waret heb olud. O byd tew y trinc a brâs a choch iavn. heb loewi ym paladyr yr heul, ac yn tebic y waet, nychdaýt a gvand' 2 corff a ardengys a hynny drýy ormod cryt. O byd gvasgarave y trýnc. kryt yn hîr amser a arvydockaa. O byd coch y trýnc. neu debic y vrýnstan. ae welet yn symudaý yn uynych. kryt enbyt yý. O byd nywlave y trýne a gýyrḍ (os ar dechreu heint 3 uyḍ hynny) neu ympenn y1 deudyḍ gvedy dêl gýaret; ae welet yn dewach dewach, Diogel yý y byd marv. Os myy výy a uyḍ yr arvydon. heb dewhau. hir heint uyḍ. Or byd wybren ar wyneb y trwnc. heint rac llaý a arvydockaa. O byḍ kethin y trýne yn yr heint gvres. a thywyllu; Dolur penn ag ysgýyḍeu. a gýanhau y glywet a arwydockaa; Ac ony dav gvaret iḍav ar ben y seithuet dyd. marý uyḍ. O byd tebic y trýne y olev yn yr heint gýres; hynny arvydokaa agheu neu gyndared. neu idwn. Ac o symut yn ebrýyd, cornýyt ar yr emennyd a dengys y uot. O byd deuaft ganta uot yn tanllyt y liv a dolur pan bisser; hynny a uenye na thaýḍ yndav y býyt ar diaýt. a reit yý rac hynny aruer o výydeu medal. O byd du, neu goch; a bot megis rudyon yn y gvaelaýt, ar chwyssigen yn dygwyḍav, a dolur yn yr arenneu, a dolur yn pissaý; Perigyl uyd y dyn hýnný. O byd pissa mynych a hynny bop ychydic maen tosted a arwyḍockaa. O byd glâswyn trýnc yn yr heint gŵres. neu ewynaýc, neu goch, a dyuot gvaet oe dwy ffroen, perigyl maýr vyḍ y hýnný. Dynyon y bo gýann y hauu o'r byd gýynn eu trýnc, gvaev rac llaý a uenic; ac o symut yn y 4 Nid yw y yn T.

1 Gollungy, T. 5 Y trvnc, T.

5

2 Gwandid, T.

3 Clevyt, T.

dydyeu hynny cornýyt a uenic. Yn yr heint gres or byd lliv colera arnaf. ae uot yn dew, a nywlen wenn arnaý. a rudyon gŵynnion arnav yn nofya; hir nychdaýt a uenic. Yn yr heint gres. o ffissir yn výy noc yg1 nottaei; ac na bo da y liv; a symut yn da. perigyl a uenyc yn gyndrychavl. O ny byd da y trýne pan bisser, a symuda o honav ar liv un iach; Hynny a dengys kuryaf o'r dyn rac lla a darymret. Yn yr heint gyres os dyn a wnâ trýne da digan, a bo2 gýýnn ynḍaý, ac na leihao y crŷt. perigyl vyḍ. O byd Dyfyrllyt ynteu mýy uyḍ y cryt. Ac ny byd perigyl ida. O byd tywyll y trýnc yn yr heint gŵres, a thríbyl heb loewhau, ef a trossir yn gryt y pedwaryḍ dyḍ neu y trydyd. O byd coch ynteu a llawer o waḍaýt ynda. hynny a dengys y cryt. Os llif dýfyra uyd arnav. trymmach uyd y cryt, ac ny byd perigyl. Trýne yr heint gýres. o byḍ teimgyaýdyr, a halaýc a llých yndaý megys gŵaḍaýt, ar nywlen ar y wneb; hir nychdaýt a ḍengys. Trwne y cryt a uo gwaḍaft tywodlyt yndaý a megys graetlyt o vyvn; drve y vrth yr arrenneu a uenic hýnný. O byd ewyngant ar drýne megys bogelynneu ar dýfyr: ac na synnyo ef yna dolur or byt. hynny a dengys cleuyt rac llav.

Os y bore y byd y trinc yn wynn; a gfedy hynny yn goch, da yv. y diliffrans y gorff a uenic.

Os coch vyd ynteu yn gyntaf, ac oḍyna yn du, neu uot yr un trýnc ar deu liv hynny arnav. agheu a dengys. O byd saym arnav. a bogelyn yn dyrchauel ynḍav. arwyd drýc yý. O byḍ saym arnav a gvaḍavt gŵynn yggvaelaýt y llestyr; hynny a arwydockaa gvevyr yn yr ymyscar, neu yn y kyssyllteu. O byd glas y trýnc. heint yn yr perued 3 a dengys. Trinc coch gogethin. a megys rudyon ynda a nywl ar y wyneb. arwyḍ drvc yý. O byd gýynn iavn gŵydyus uyḍ. O byḍ du y bore. gvaethaf yý. O byd

1Y, T.

2 Nid yw bo yn T.
E

3 Ymysgar neu'r perved, T.