εἷς μὲν ἐγώ, πολλοὺς δὲ Διὸς φιλέοντι καὶ ἄλλους
θυγατέρες, τοῖς πᾶσι μέλοι Σικελὴν ̓Αρέθουσαν
ὑμνεῖν σὺν λαοῖσι καὶ αἰχμητὰν Ιέρωνα.
ὦ Ετεόκλειοι Χάριτες θεαί, ὦ Μινύειον
Ορχομενὸν φιλέοισαι ἀπεχθόμενόν ποτε Θήβαις,
ἄκλητος μὲν ἔγωγε μένοιμί κεν, ἐς δὲ καλούντων
θαρσήσας Μοίσαισι σὺν ἡμετέραισιν ἱκοίμαν.
καλλείψω δ ̓ οὐδ ̓ ἔμμε· τί γὰρ Χαρίτων ἀγαπητόν
ἀνθρώποις ἀπάνευθεν; ἀεὶ Χαρίτεσσιν ἅμ ̓ εἴην.

101. ε ἷς κτλ. Aehnlichkeit Tibull. 4, 1, 35 flg.

102. Αρέθουσαν. S. Anm. zu 1, 117.

104. Ετεόκλ. Χάριτες. Eteokles, der Sohn des Flussgottes Kephisus, König von Orchomenos, war nach der Sage der Erste unter den Menschen, welcher den Charitinnen opferte. S. Schol. und Paus. 9, 35, 1.

105. ἀπεχθ. Θήβαις. Erginus,

105

Sohn des Klymenus, Königs zu Orchomenos, überzog die Thebaner mit Krieg und machte sich dieselben tributpflichtig, bis ihnen Herkules zu Hülfe kam. S. Schol. und Paus. 9, 37.

109. ἀπάνευθεν. Auf diesem Worte liegt der Ton. Deshalb setzte es der Dichter am Schlusse, um den Gegensatz mit dem folgenden ἅμα hervorzuheben. Wüstem. vgl. Soph. Ant. 682. Weiteres s. gr. Ausg. p. 75.

XVII.

ΕΓΚΩΜΙΟΝ ΕΙΣ ΠΤΟΛΕΜΑΙΟΝ.

Ἐκ Διὸς ἀρχώμεσθα καὶ ἐς Δία λήγετε, Μοῖσαι, ἀθανάτων τὸν ἄριστον ἐπὴν κλείωμεν ἀοιδαῖς, ἀνδρῶν δ ̓ αὖ Πτολεμαῖος ἐνὶ πρώτοισι λεγέσθω

XVII. Loblied auf Ptolemaeus II., König von Aegypten. Das Gedicht ist in dem Jahre 259 oder 258 a. Chr. verfasst. S. Hauler p. 19. Die Vergötterung des Ptolemaeus, welche hier ausgesprochen ist, charakterisirt die Zeit, in welcher der Dichter lebte. Vgl. Callim. Hymn. in Del. 165, welcher Ptolemaeus II. einen Gott nennt. Ueberschätzt hat dieses Enkomion Clodius; zu tief setzt es Manso herab, obwohl nicht in Abrede zu stellen ist, dass es langweilige Partien enthält und

nicht den Werth der bukol. und mimischen Gedichte hat. S. Clodius, Versuche aus der Litt. und Moral, Stück 4 p. 678. Manso in Nachtr. zu Sulzer's allg. Theorie der schönen Künste, I, 1 p. 114.

1. Ἐκ Διὸς ἀρχ. Mit denselben Worten beginnt Aratus seine φαινόμενα. Daraus folgt aber nicht, dass Theokrit diesen Spruch als Arateischen angewendet habe, wie z. B. Hauler p. 64 meint. Beide Dichter hatten muthmasslich einen alten Hymnus vor Augen. Cic. de Legg.

καὶ πύματος καὶ μέσσος· ὁ γὰρ προφερέστερος ἀνδρῶν.
ἥρωες, τοὶ πρόσθεν ἀφ ̓ ἡμιθέων ἐγένοντο,

ῥέξαντες καλὰ ἔργα σοφῶν ἐκύρησαν ἀοιδῶν·
αὐτὰρ ἐγὼ Πτολεμαῖον ἐπιστάμενος καλὰ εἰπεῖν
ὑμνήσαιμ'· ὕμνοι δὲ καὶ ἀθανάτων γέρας αὐτῶν.
Ιδαν ἐς πολύδενδρον ἀνὴρ ὑλατόμος ἐλθών
παπταίνει, παρεόντος ἄδην, πόθεν ἄρξεται ἔργου.
τί πρῶτον καταλέξω; ἐπεὶ πάρα μυρία εἰπεῖν,
οἷσι θεοὶ τὸν ἄριστον ἐτίμησαν βασιλήων.

Ἐκ πατέρων οἷος μὲν ἔην τελέσαι μέγα ἔργον
Λαγείδας Πτολεμαῖος, ὅτε φρεσὶν ἐγκατάθοιτο
βουλάν, ἂν οὐκ ἄλλος ἀνὴρ οἷός τε νοῆσαι.
τῆνον καὶ μακάρεσσι πατὴρ ὁμότιμον ἔθηκεν
ἀθανάτοις, καί οἱ χρύσεος δόμος ἐν Διὸς οἴκῳ
δέδμηται· παρὰ δ ̓ αὐτὸν ̓Αλέξανδρος φίλα είδώς
ἑδριάει Πέρσαισι βαρὺς θεὸς αιολομίτραις.
ἀντία δ ̓ Ἡρακλῆος ἕδρα Κενταυροφόνοιο
ἵδρυται στερεοῖο τετυγμένα ἐξ ἀδάμαντος ̇
ἔνθα σὺν ἄλλοισιν θαλίας ἔχει Οὐρανίδαισι,
χαίρων υἱωνῶν περιώσιον υἱωνοῖσιν,
ὅττι σφέων Κρονίδης μελέων ἐξείλετο γῆρας,

2, 3 a Jove Musarum primordia. Vgl. Virg. Eel. 3, 60. Ovid. Μet. 10, 148.

λήγετε. Iliad. 9, 97 Ατρείδη, ἐν σοὶ μὲν λήξω, σέο δ ̓ ἄρξομαι. Vgl. Hor. Epist. 1, 1, 1.

4. προφερέστερος, praestantior scil. quam alii omnes. Vgl. 12, 32. 3, 47.

6. καλὰ ἔργα. Ueber den scheinbaren Hiatus von καλὰ ἔργα, μέγα ἔργον ν. 13, καλὰ εἰπεῖν ν. 7, μυρία εἰπεῖν ν. 11, φίλα εἰδώς ν. 18 s. Anm. zu 25, 37.

14. Λαγίδας. Πτ. Der Vater des in diesem Gedichte besungenen Königs, Ptolemaeus I. Soter, galt als der Sohn eines gemeinen Kriegers, Lagus; nach einer andern Ueberlieferung war er Sohn des macedon. Königs Philipp, welcher die von ihm schwangere Arsinoe jenem Lagus zum Gemahl gegeben hatte. S. Geier, de Ptolemaei Lag. vita, Hal. 1838 p.4flg. Parthey, Abh. der Berl. Akad. d. Wiss. 1860 p. 333.

5

10

15

20

=

do

18. ̓Αλέξ. Alexander der Grosse hatte sich schon bei Lebzeiten göttlich verehren lassen. φίλα εί δώς. Odyss. 3,277. Alexander hatte seine Zuneigung zu Ptolemaeus wiederholt aufs Sprechendste bewiesen. S. Curt. 9, 33, 22 Mütz.

19. βαρὺς θεός wie 3, 15. Vgl. 1, 100. Soph. Antig. 1251 u. a. Hor. Od. 1, 2, 22 graves Persae. Stat. Ach. 2, 43 gravis Phrygibus Achilles.

20. Κενταυρ. S. zu 7, 149.

24. γῆρας. Apollon. Rhod. 4, 869 ἀμβροσίῃ χρίεσκε τέρεν δέμας, ὄφρα

ἀθάνατοι δὲ καλεῦνται ἑοὶ νέποδες γεγαώτες.
ἄμφω γὰρ πρόγονός σφιν ὁ καρτερὸς Ηρακλείδας,
ἀμφότεροι δ ̓ ἀριθμεῦνται ἐς ἔσχατον Ἡρακλῆα.
τῷ καὶ ἐπεὶ δαίτησεν ἴοι κεκορημένος ἤδη
νέκταρος εὐόδμοιο φίλας ἐς δῶμ ̓ ἀλόχοιο,
τῷ μὲν τόξον ἔδωκεν ὑπωλένιόν τε φαρέτραν,
τῷ δὲ σιδάρειον σκύταλον κεχαραγμένον ὄξοις.
οἱ δ ̓ εἰς ἀμβρόσιον θάλαμον λευκοσφύρου Ἥβης
ὅπλα καὶ αὐτὸν ἄγουσι γενειήταν Διὸς υἱόν.

Οἵα δ ̓ ἐν πινυταῖσι περικλειτὰ Βερενίκα
ἔπρεπε θηλυτέραις, ὄφελος μέγα γειναμένοισι.
τᾷ μὲν Κύπρον ἔχοισα Διώνας πότνια κούρα
κόλπον ἐς εὐώδη ῥαδινὰς ἐσεμάξατο χεῖρας.
τῷ οὔπω τινὰ φαντὶ ἁδεῖν τόσον ἀνδρὶ γυναικῶν,
ὅσσον περ Πτολεμαῖος ἑὴν ἐφίλησεν ἄκοιτιν.
ἢ μὲν ἀντεφιλεῖτο πολὺ πλέον· ὧδέ κε παισί
θαρσήσας σφετέροισιν ἐπιτρέποι οἶκον ἅπαντα,
ὁππότε κεν φιλέων βαίνῃ λέχος ἐς φιλεούσης.
ἀστόργου δὲ γυναικὸς ἐπ ̓ ἀλλοτρίῳ νόος αιεί,
ῥηΐδιοι δὲ γοναί, τέκνα δ ̓ οὐ ποτεοικότα πατρί.
κάλλει ἀριστεύουσα θεάων πότν Αφροδίτα,
σοὶ τήνα μεμέλητο· σέθεν δ ̓ ἕνεκεν Βερενίκα
εὐειδὴς Αχέροντα πολύστονον οὐκ ἐπέρασεν,
ἀλλά μιν ἁρπάξασα, πάροιθ ̓ ἐπὶ νᾶμα κατελθεῖν

πέλοιτο ἀθάνατος καί οἱ στυγερὸν χροῒ γῆρας αλάλκοι.

26. ἄμφω κτλ., ambobus, et Alexandro et Ptolemaeo. Ueber άμφω als Dativ s. gr. Ausg. p. 80. Die Vorfahren des Alexander leiteten ihren Stamm zurück auf den Herakliden Karanos. S. Scaliger animadverss. in Euseb. Chron. p. 64. Ptolemaeus wird hier als Halbbruder des Alexander betrachtet. S. Anm. zu v. 14.

28. δαίτ. Hor. Od. 4, 8, 30.

31. κεχαραγμ. ὄζοις, formosum paribus nodis atque aere, wie Virg. Ecl. 5, 90 sagt. S. den Knotenstock in der Hand des Herkules bei Gerhard, auserles. gr. Vasengem. Bd. 2 Taf. XCIV und gr. Ausg. p. 80.

32. λευκοσφ. Ηβης. Odyss. 11,

602 Ἡρακλῆς
μετ ̓ ἀθανάτοισι
θεοῖσιν τέρπεται ἐν θαλίῃς καὶ ἔχει
καλλίσφυρον "Ηβην. Hes.Theog.
950. Theokr. 28, 13.

34. Βερεν. S. Anm. zu 15, 107. 35. γειν. parentibus. Vgl. Xen. Mem. 1, 4, 7 und gr. Ausg. p. 81.

36. ἔχ., quae tenet (Hor. Od. 3, 28, 14). Theokr. 30, 2.

38. τῷ im Anfange des Verses bleibt hier lang vor o wie z. B. Iliad. 14, 126. Theokr. 17, 104. 114. Iliad. 14, 350. 4, 531 u. a.

44. ῥηΐδιοι, non laborant parturientes. - ού ποτεοικ.π. Hesiod. Theog. 235 zählt unter den Belohnungen der Guten auf: τίκτουσιν δὲ γυναῖκες ἐοικότα τέκνα γονεῦσιν. Hor. Od. 4, 5, 23. Catull. 61, 221.

κυάνεον καὶ στυγνὸν ἀεὶ πορθμῆα καμόντων,
ἐς ναὸν κατέθηκας, ἑᾶς δ ̓ ἀπεδάσσαο τιμᾶς.
πᾶσιν δ ̓ ἤπιος δε βροτοῖς μαλακοὺς μὲν ἔρωτας
προσπνείει, κούφας δὲ διδοῖ ποθέοντι μερίμνας.
Αργεία κυάνοφρυ, σὺ λαοφόνον Διομήδεα
μισγομένα Τυδῆ τέκες, Καλυδώνιον ἄνδρα,
ἀλλὰ Θέτις βαθύκολπος ἀκοντιστὴν ̓Αχιλῆα
Αἰακίδα Πηλῆϊ, σὲ δ ̓ αἰχμητὰ Πτολεμαῖε,
αἰχμητᾷ Πτολεμαίῳ ἀρίζηλος Βερενίκα.
καί σε Κόως ἀτίταλλε βρέφος νεογιλὸν ἐόντα,
δεξαμένα παρὰ ματρός, ὅτε πρώταν ἴδες ἀπ.
ἔνθα γὰρ Ειλείθυιαν ἐβώσατο λυσίζωνον
Αντιγόνας θυγάτηρ βεβαρημένα ὠδίνεσσιν.
ἡ δέ οἱ εὐμενέοισα παρίστατο, καδ δ ̓ ἄρα πάντων
νωδυνίην κατέχευε μελῶν· ὁ δὲ πατρὶ ἐοικώς
παῖς ἀγαπητὸς ἔγεντο. Κόως δ ̓ ὀλόλυξεν ἰδοῖσα,
φᾶ δὲ καθαπτομένα βρέφεος χείρεσσι φίλῃσιν·

Όλβιε κοῦρε γένοιο, τίοις δέ με τόσσον, ὅσον περ
Δᾶλον ἐτίμασεν κυανάμπυκα Φοῖβος Απόλλων
ἐν δὲ μιᾷ τιμᾷ Τρίοπος καταθεῖο κολώνα,

49. πορθμ. Eur. Alc. 252. Hor. Od. 2, 18, 34.

πο

μερίμνας.

50. ἑὰς. S. Anm. zu 25, 55. 52. κούφας. Vgl. 11, 3. θέοντι. Vgl. 12, 2. Hor. Epod. 2, 37. 53-54. Αργ. Καλυδ. Tydeus, der Vater des Diomedes, wohnte ursprünglich in Kalydon, musste aber eines Mordes wegen fliehen und nahm seine Zuflucht zu Adrastus, König von Argos, welcher ihm seine Tochter Deïpyle zur Gattinn gab. Diese gebar den Diomedes. Iliad. 14, 115 flg. Apollod. 1, 8, 5. Diodor. Sic. 4, 65. κυά νοφρυ. Die schwarzen Augenbrauen galten, zumal wenn sie in einander liefen, als vorzügliche Schönheit. Vgl. 3, 18. 8, 72. Anacr. 29 (16), 10.

58. Κόως. Auf Kos wurde Ptolemaeus II. geboren. Callimach. Hymn. in Del. 165.

61. Αντιγόνας θ., Berenice. S. Droysen, Geschichte der Nachfolger Alexanders, p. 417.

62-63. καδ — κατέχευε. Mit

einer gewissen Fülle des Ausdruckes ist nach der Präposition das mit derselben Präposition zusammengesetzte Verbum gesetzt, wie z. B. schon Odyss. 5, 260. Vgl. Alc. in Anm. zu 7, 63 und ausserdem mit dem Genitiv bei κατὰ Theokr. 22, 104. 25, 256. 7, 82. 7, 135.

66. ὄλβιε. Vermöge der den Griechen so geläufigen Attraction ist der Vocativ statt des erwarteten Nominativ gesetzt. Vgl. das lateinische macte esto, Cato R. R. 132, 1, 134, 3 u. a. Eurip. Troad. 1221 σύ τ', ὦ ποτ οὖσα καλλίνικε μυρίων μῆτερ τροπαίων. Theokr. 18, 9. Grosse Ausg. p. 83. Döderlein, Homer, Glossar. 1 p. 80.

67. κυανάμπ. Die dunkelen Strahlen des Stirnbandes, mit welchem Delos geschmückt ist, erhöhen das Würdevolle der Göttin. So sagt Pindar. fragm. 5 τὰν κυανάμπυκα Θήβαν ὑμνήσομεν.

68-70. Τρίοπος κτλ. Auf Delos war Apollo geboren. Der Abglanz der Ehren, welche diese Insel genoss, fiel auch auf die benachbarte Insel Rhenea. So möge auf Kos, die

ἶσον Δωριέεσσι νέμων γέρας ἐγγὺς ἐοῦσιν,
ὅσσον καὶ Ῥήναιαν ἄναξ ἐφίλησεν ̓Απόλλων.“
Ὣς ἄρα νᾶσος ἔειπεν· ὁ δ ̓ ὑψόθεν ἔκλαγε φωνᾷ
ἐς τρὶς ἀπὸ νεφέων μέγας αἰετὸς αἴσιος ὄρνις.
Ζηνός που τόδε σᾶμα. Διϊ Κρονίωνι μέλοντι
αἰδοῖοι βασιλῆες· ὁ δ ̓ ἐξοχος, ὃν κε φιλήσῃ
γεινόμενον τὰ πρῶτα· πολὺς δέ οἱ ὄλβος ὀπαδεῖ,
πολλᾶς δὲ κρατέει γαίας, πολλᾶς δὲ θαλάσσας.
μυρίαι ἄπειροί τε καὶ ἔθνεα μυρία φωτῶν
λήϊον ἀλδήσκουσιν ὀφελλόμεναι Διὸς ὄμβρῳ,
ἀλλ ̓ οὔτις τόσα φύει, ὅσα χθαμαλὰ Αἴγυπτος,
Νεῖλος ἀναβλύζων διερὰν ὅτε βώλακα θρύπτει.
οὐδέ τις ἄστει τόσσα βροτῶν ἔχει ἔργα δαέντων.
τρεῖς μέν οἱ πολίων ἑκατοντάδες ἐνδέδμηνται,
τρεῖς δ ̓ ἄρα χιλιάδες τρισσαῖς ἐπὶ μυριάδεσσι,
δοιαὶ δὲ τριάδες, μετὰ δέ σφισιν ἐννεάδες τρεῖς
τῶν πάντων Πτολεμαῖος ἀγήνωρ εἷς βασιλεύει.
ναὶ μὴν Φοινίκας ἀποτέμνεται Αρραβίας τε
καὶ Συρίας Λιβύας τε κελαινῶν τ' Αιθιοπήων,
Παμφύλοισί τε πᾶσι καὶ αἰχμηταῖς Κιλίκεσσι
σαμαίνει, Λυκίοις τε φιλοπτολέμοισί τε Καρσί,

Geburtsstätte des Ptolemaeus, ein gleicher Abglanz der Ehren fallen von der benachbarten Karischen Landspitze Triopion (Τρ. κολώνα, s. gr. Ausg. p. 83-84), dem Vereinigungspunkt der sechs dorischen Städte an Kleinasiens Küste, wo die vielbesuchten Kampfspiele des Triopischen Apollo abgehalten wurden. Herod. 1, 144.

72. ἀπὸ νεφ. Ueber die Dehnung des -ò vgl. Anm. zu 25, 235.

77. τε καὶ, terrae continentes (ἄπειροι, ἤπειροι) cum incolis suis. S. Anm. zu 2, 77.

79. χθαμ. Αly. Mit dem Tonfall der Worte und dem Hiatus vgl. z. B. Ilias 17,543 κρατερή υσμίνη. Theokr. 22, 174. Virg. Ecl. 7, 53 castaneae hirsutae. Ovid. Met. 3, 184 purpureae Aurorae. 8, 315. 11, 93. Virg. Georg. 2, 5. Ovid. Met. 1, 117. 1, 193. 7,365.

80. θρύπτει. Vgl. Herod. 2, 12.

82-84. τρεῖς κτλ. Man sieht es der Aufzählung an, dass es eine metrische Spielerei ist, um die grosse Menge der Städte durch die Zahl 33333 zu bezeichnen. Die Zahl ist übertrieben. S. Niebuhr, histor. Gewinn aus der armen. Uebersetzung der Chron. des Euseb. p. 67.

84. μετὰ. S. Anm. zu 1, 39.

85. πάντων εἷς, Vgl. Hor. Od. 3, 4, 48 [εἷς ist Conj. von Mein. Vulg. ἐμβασιλεύει].

86. ναὶ μήν braucht der Dichter im Uebergange bei der Aufzählung wie z. B. Nic. Theriac. 145. 334. 520. [S. Idyll. 27, 26 und gr. Ausg. Vulg. καὶ μήν.] — ἀποτέμνεται, suam sibi partem desecat, sagt der Dichter muthmasslich, weil die genannten Provinzen der ägyptischen Herrschaft nur zum Theil unterworfen waren oder eben bekriegt wurden. Hauler p. 18 flg.