arboribusque satisque Notus pecorique sinister.
aut ubi sub lucem densa inter nubila sese
diversi rumpent radii, aut ubi pallida surget
Tithoni croceum linquens Aurora cubile,
heu, male tum mites defendet pampinus uvas:
tam multa in tectis crepitans salit horrida grando.
hoc etiam, emenso cum iam decedit Olympo,
profuerit meminisse magis; nam saepe videmus
ipsius in vultu varios errare colores:
caeruleus pluviam denuntiat, igneus Euros;
sin maculae incipient rutilo immiscerier igni,
omnia tum pariter vento nimbisque videbis
fervere. non illa quisquam me nocte per altum
ire, neque a terra moveat convellere funem.
at si, cum referetque diem condetque relatum,
lucidus orbis erit, frustra terrebere nimbis,
et claro silvas cernes aquilone moveri.
denique, quid vesper serus vehat, unde serenas
ventus agat nubes, quid cogitet humidus Auster,
Sol tibi signa dabit. Solem quis dicere falsum
audeat? ille etiam caecos instare tumultus

445

450

455

460

saepe monet, fraudemque et operta tumescere bella. ille etiam exstincto miseratus Caesare Romam,

465

cum caput obscura nitidum ferrugine texit,

impiaque aeternam timuerunt saecula noctem.

tempore quamquam illo tellus quoque et aequora ponti, obscenaeque canes, importunaeque volucres

470

signa dabant. quotiens Cyclopum effervere in agros

vidimus undantem ruptis fornacibus Aetnam,

flammarumque globos, liquefactaque volvere saxa!
armorum sonitum toto Germania caelo
audiit, insolitis tremuerunt motibus Alpes.
vox quoque per lucos vulgo exaudita silentes
ingens, et simulacra modis pallentia miris

visa sub obscurum noctis, pecudesque locutae,
infandum! sistunt amnes, terraeque dehiscunt,

475

et maestum illacrimat templis ebur, aeraque sudant.
proluit insano contorquens vertice silvas
fluviorum rex Eridanus, camposque per omnes
cum stabulis armenta tulit. nec tempore eodem
tristibus aut extis fibrae apparere minaces
aut puteis manare cruor cessavit, et altae
per noctem resonare lupis ululantibus urbes.
non alias caelo ceciderunt plura sereno
fulgura, nec diri toties arsere cometae.
ergo inter sese paribus concurrere telis
Romanas acies iterum videre Philippi;

nec fuit indignum superis, bis sanguine nostro
Emathiam et latos Haemi pinguescere campos.
scilicet et tempus veniet, cum finibus illis
agricola incurvo terram molitus aratro,
exesa inveniet scabra robigine pila,

aut gravibus rastris galeas pulsabit inanes,
grandiaque effossis mirabitur ossa sepulcris.
Dî patrii, Indigetes, et Romule Vestaque mater,
quae Tuscum Tiberim et Romana Palatia servas,
hunc saltem everso iuvenem succurrere saeclo
ne prohibete! satis iam pridem sanguine nostro
Laomedonteae luimus periuria Troiae;

iam pridem nobis caeli te regia, Caesar,

invidet, atque hominum queritur curare triumphos,

quippe ubi fas versum atque nefas: tot bella per orbem,
tam multae scelerum facies; non ullus aratro
dignus honos, squalent abductis arva colonis,
et curvae rigidum falces conflantur in ensem.
hinc movet Euphrates, illinc Germania bellum;
vicinae ruptis inter se legibus urbes

arma ferunt; saevit toto Mars impius orbe ;.
ut cum carceribus sese effudere quadrigae,
addunt in spatia, et frustra retinacula tendens
fertur equis auriga, neque audit currus habenas.

480

485

490

495

500

505

510

P. VERGILII MARONIS

GEORGICON

LIBER SECVNDVS

ARGUMENTUM CHR. G. HEYNII.

Propositio cum invocatione Bacchi 1-8. De arborum imprimisque vitium et olearum cultura acturus, primo loco varios arborum proventus, alios a natura alios ab arte profectos, exponit. Aliae itaque arbores sponte nascuntur -- 21; alii arte parantur: et quidem avulsione - 23, infossione 24. 25, propagine 26. 27, surculo 28. 29, concisione 30. 31, insitione 32. 33. 34. Nunc edocturus, studium esse adhibendum et suam cuique arbori pro generis et soli natura culturam: Maecenatis propitiam voluntatem implorat 46. Arbores, quae sponte proveniunt, cultu emendari possunt - 56; quae satu nascuntur, feliciora habent incrementa transplantatione, et aliis artificialis culturae generibus 72; imprimis inoculatione et insitione proprie dicta 82. Deligendae quoque arborum eiusdem generis species praestantiores 108. Caelum porro cuiusque arboris naturae idoneum est circumspiciendum; nam magna in hoc est varietas 135; et sic aditum sibi parat ad laudes Italiae, omnium rerum proventu felicissimae - 176; tandem soli natura est exploranda, cui proventus generi illa conveniat 225; subiiciuntur criteria soli cognoscendi et iudicandi 258; et viae ac rationes soli tractandi et naturae eius emendandae, adeoque ipsa cultura item omnino arborum, tum imprimis vitium. Scilicet primo docentur quae in planta

-

tione observanda sint 314; etiam de tempore plantationis faciendae 345; de cura post illam adhibenda, inque hac de putatione (362-370) et de avertendis iis, quae nocere possunt novellis arboribus (371-379); cumque in his caper sit, excurrit in morem mactandi hirci in Bacchi sacro 396. In vitibus tamen imprimis assidua est cura per totum annum adhibenda 419. Minus operosa est olearum cultura - 425, 428, exigua aut omnino nulla sativarum arbo457. Inde excursus in laudes vitae rusticae, pars carminis felicissima

et pomorum

rum

ad fin.

Hactenus arvorum cultus et sidera caeli; nunc te, Bacche, canam, nec non silvestria tecum virgulta et prolem tarde crescentis olivae.

huc, pater o Lenaee - tuis hic omnia plena. muneribus, tibi pampineo gravidus autumno floret ager, spumat plenis vindemia labris, huc, pater o Lenaee, veni, nudataque musto tingue novo mecum dereptis crura coturnis.

Principio arboribus varia est natura creandis. namque aliae, nullis hominum cogentibus, ipsae sponte sua veniunt camposque et flumina late curva tenent, ut molle siler, lentaeque genistae, populus et glauca canentia fronde salicta; pars autem posito surgunt de semine, ut altae castaneae, nemorumque Iovi quae maxima frondet aesculus, atque habitae Graiis oracula quercus. pullulat ab radice aliis densissima silva, ut cerasis ulmisque; etiam Parnasia laurus parva sub ingenti matris se subiicit umbra.

hos natura modos primum dedit, his genus omne silvarum fruticumque viret, nemorumque sacrorum. Sunt aliae, quas ipse vias sibi repperit usus.

hic plantas tenero abscindens de corpore matrum

deposuit sulcis, hic stirpes obruit arvo, quadrifidasque sudes et acuto robore vallos. silvarumque aliae pressos propaginis arcus exspectant et viva sua plantaria terra;

nil radicis egent aliae, summumque putator

haud dubitat terrae referens mandare cacumen.
quin et caudicibus sectis mirabile dictu
truditur e sicco radix oleagina ligno.

et saepe alterius ramos impune videmus
vertere in alterius, mutatamque insita mala
ferre pirum, et prunis lapidosa rubescere corna.
Quare agite o proprios generatim discite cultus,
agricolae, fructusque feros mollite colendo,
neu segnes iaceant terrae. iuvat Ismara Baccho
conserere atque olea magnum vestire Taburnum.
tuque ades inceptumque una decurre laborem,
o decus, o famae merito pars maxima nostrae,
Maecenas, pelagoque volans da vela patenti.
non ego cuncta meis amplecti versibus opto,
non, mihi si linguae centum sint, oraque centum,
ferrea vox. ades, et primi lege litoris oram;
in manibus terrae: non hic te carmine ficto
atque per ambages et longa exorsa tenebo.

Sponte sua quae se tollunt in luminis oras,
infecunda quidem, sed laeta et fortia surgunt;
quippe solo natura subest. tamen haec quoque, si quis
inserat, aut scrobibus mandet mutata subactis,
exuerint silvestrem animum, cultuque frequenti
in quascunque voles artes haud tarda sequentur.
nec non et sterilis, quae stirpibus exit ab imis,
hoc faciat, vacuos si sit digesta per agròs:
nunc altae frondes et rami matris opacant,
crescentique adimunt fetus, uruntque ferentem.
iam quae seminibus iactis se sustulit arbos,
tarda venit, seris factura nepotibus umbram,