82. Pyramus und Thisbe.

(Ovidius, metamorph. IV, 55-166.)

Pyramus et Thisbe iuvenum pulcherrimus alter, Altera, quas oriens habuit, praelata puellis Contiguas tenuere domos, ubi dicitur altam Coctilibus muris cinxisse Semiramis urbem. 5 Notitiam primosque gradus vicinia fecit: Tempore crevit amor. Taedae quoque iure coissent; Sed vetuere patres. Quod non potuere vetare, Ex aequo captis ardebant mentibus ambo. Conscius omnis abest: nutu signisque loquuntur, 10 Quoque magis tegitur, tectus magis aestuat ignis. Fissus erat tenui rima, quam duxerat olim, Cum fieret, paries domui communis utrique. Id vitium nulli per saecula longa notatum Quid non sentit amor? primi vidistis amantes 15 Et vocis fecistis iter; tutaeque per illud

Murmure blanditiae minimo transire solebant.
Saepe, ubi constiterant hinc Thisbe, Pyramus illinc,
Inque vices fuerat captatus anhelitus oris:

,,Invide," dicebant,,,paries, quid amantibus obstas? 20 Quantum erat, ut sineres toto nos corpore iungi, Aut hoc si nimium, vel ad oscula danda pateres? Nec sumus ingrati. Tibi nos debere fatemur, Quod datus est verbis ad amicas transitus aures." Talia diversa nequiquam sede locuti

25 Sub noctem dixere vale, partique dedere
Oscula quisque suae non pervenientia contra.
Postera nocturnos aurora removerat ignes,
Solque pruinosas radiis siccaverat herbas:
Ad solitum coiere locum. Tum murmure parvo
30 Multa prius questi statuunt, ut nocte silenti

Fallere custodes foribusque excedere temptent,

Cumque domo exierint, urbis quoque tecta relinquant; Neve sit errandum lato spatiantibus arvo,

Conveniant ad busta Nini, lateantque sub umbra 35 Arboris. Arbor ibi niveis uberrima pomis

Ardua morus erat, gelido contermina fonti.
Pacta placent, et lux tarde discedere visa est.

Callida per tenebras versato cardine Thisbe
Egreditur fallitque suos, adopertaque vultum
40 Pervenit ad tumulum dictaque sub arbore sedit.
Audacem faciebat amor. Venit ecce recenti
Caede leaena boum spumantes oblita rictus,
Depositura sitim vicini fontis in unda.

Quam procul ad lunae radios Babylonia Thisbe
45 Vidit et obscurum trepido pede fugit in antrum;
Dumque fugit, tergo velamina lapsa reliquit.
Ut lea saeva sitim multa compescuit unda,
Dum redit in silvas, inventos forte sine ipsa
Ore cruentato tenues laniavit amictus.

50

Serius egressus vestigia vidit in alto
Pulvere certa ferae totoque expalluit ore

Pyramus. Ut vero vestem quoque sanguine tinctam
Repperit:,,Una duos," inquit,,,nox perdet amantes:
E quibus illa fuit longa dignissima vita,

55 Nostra nocens anima est. Ego te, miseranda, peremi,
In loca plena metus qui iussi nocte venires,
Nec prior huc veni. Nostrum divellite corpus
Et scelerata fero consumite viscera morsu,
O quicumque sub hac habitatis rupe, leones!
60 Sed timidi est optare necem.'
(6 Velamina Thisbes
Tollit et ad pactae secum fert arboris umbram.
Utque dedit notae lacrimas, dedit oscula vesti:
,,Accipe nunc," inquit,,,nostri quoque sanguinis haustus!"
Quoque erat accinctus, demisit in ilia ferrum,

65 Nec mora, ferventi moriens e vulnere traxit.
Ut iacuit resupinus humo, cruor emicat alte,
Non aliter, quam cum vitiato fistula plumbo
Scinditur et tenui stridente foramine longas
Eiaculatur aquas atque ictibus aëra rumpit.
70 Arborei fetus aspergine caedis in atram
Vertuntur faciem, madefactaque sanguine radix
Puniceo tinguit pendentia mora colore.

Ecce metu nondum posito, ne fallat amantem,
Illa redit iuvenemque oculis animoque requirit,

75 Quantaque vitarit narrare pericula gestit.
Utque locum et visa cognoscit in arbore formam,
Sic facit incertam pomi color. Haeret, an haec sit.
Dum dubitat, tremebunda videt pulsare cruentum
Membra solum: retroque pedem tulit oraque buxo
so Pallidiora gerens exhorruit aequoris instar,

Quod tremit, exigua cum summum stringitur aura.
Sed postquam remorata suos cognovit amores,
Percutit indignos claro plangore lacertos
Et laniata comas amplexaque corpus amatum
85 Vulnera supplevit lacrimis fletumque cruori
Miscuit et gelidis in vultibus oscula figens:
,,Pyrame," clamavit,,,quis te mihi casus ademit?
Pyrame, responde: tua te carissima Thisbe
Nominat. Exaudi vultusque attolle iacentes!"
Ad nomen Thisbes oculos iam morte gravatos
Pyramus erexit visaque recondidit illa.

90

Quae postquam vestemque suam cognovit et ense
Vidit ebur vacuum:,,Tua te manus," inquit,,,amorque
Perdidit, infelix. Est et mihi fortis in unum

95 Hoc manus, est et amor. Dabit hic in vulnera vires.
Persequar exstinctum letique miserrima dicar
Causa comesque tui. Quique a me morte revelli
Heu sola poteras, poteris nec morte revelli.
Hoc tamen amborum verbis estote rogati,
100 O multum miseri meus illiusque parentes,

Ut quos certus amor, quos hora novissima iunxit,
Componi tumulo non invideatis eodem.

At tu, quae ramis arbor miserabile corpus

Nunc tegis unius mox es tectura duorum,
105 Signa tene caedis pullosque et luctibus aptos
Semper habe fetus, gemini monumenta cruoris."
Dixit et aptato pectus mucrone sub imum
Incubuit ferro, quod adhuc a caede tepebat.

Vota tamen tetigere deos, tetigere parentes.
110 Nam color in pomo est, ubi permaturuit, ater;
Quodque rogis superest, una requiescit in urna.

10

83. Niobe.

(Ovidius, metamorph. VI, 148–312.)

Ante suos Niobe thalamos cognoverat illam,
Tum cum Maeoniam virgo Sipylumque colebat:
Nec tamen admonita est poena popularis Arachnes
Cedere caelitibus verbisque minoribus uti.

5 Multa dabant animos. Sed enim nec coniugis artes
Nec genus amborum magnique potentia regni
Sic placuere illi, quamvis ea cuncta placerent,
Ut sua progenies. Et felicissima matrum
Dicta foret Niobe, si non sibi visa fuisset.

Nam sata Tiresia venturi praescia Manto
Per medias fuerat, divino concita motu,
Vaticinata vias:,,Ismenides, ite frequentes
Et date Latonae Latonigenisque duobus
Cum prece tura pia lauroque innectite crinem:
15 Ore meo Latona iubet." Paretur, et omnes
Thebaides iussis sua tempora frondibus ornant,
Turaque dant sanctis et verba precantia flammis.
Ecce venit comitum Niobe celeberrima turba,
Vestibus intexto Phrygiis spectabilis auro

20 Et, quantum ira sinit, formosa; movensque decoro
Cum capite immissos umerum per utrumque capillos
Constitit. Utque oculos circumtulit alta superbos:
,,Quis furor, auditos," inquit,,,praeponere visis
Caelestes? Aut cur colitur Latona per aras,

25 Numen adhuc sine ture meum est? Mihi Tantalus auctor, Cui licuit soli superorum tangere mensas.

Me gentes metuunt Phrygiae, me regia Cadmi
Sub domina est, fidibusque mei commissa mariti
Moenia cum populis a meque viroque reguntur.
30 In quamcumque domus adverti lumina partem,
Immensae spectantur opes. Accedit eodem
Digna dea facies. Huc natas adice septem

Et totidem iuvenes et mox generosque nurusque.
Quaerite nunc, habeat quam nostra superbia causam,

35 Nescio quoque audete satam Titanida Coeo

Latonam praeferre mihi, cui maxima quondam

Exiguam sedem pariturae terra negavit.

Nec caelo nec humo nec aquis dea vestra recepta est,
Instabilemque locum Delos dedit. Illa duorum

40 Facta parens: uteri pars haec est septima nostri.
Sum felix: quis enim neget hoc? Felixque manebo:
Hoc quoque quis dubitet? Tutam me copia fecit.
Maior sum, quam cui possit Fortuna nocere;
Multaque ut eripiat, multo mihi plura relinquet.
45 Excessere metum mea iam bona. Fingite demi
Huic aliquid populo natorum posse meorum,
Non tamen ad numerum redigar spoliata duorum,
Latonae turbam: qua quantum distat ab orba?
Ite, satis pro prole sacri est; laurumque capillis
50 Ponite!" Deponunt, infectaque sacra relinquunt,
Quodque licet, tacito venerantur murmure numen.
Indignata dea est summoque in vertice Cynthi
Talibus est dictis gemina cum prole locuta:
,,En ego vestra parens, vobis animosa creatis
55 Et, nisi Iunoni, nulli cessura dearum,

An dea sim, dubitor. Perque omnia saecula cultis
Arceor, o nati, nisi vos succurritis, aris.

Nec dolor hic solus: diro convicia facto
Tantalis adiecit, vosque est postponere natis
60 Ausa suis, et me quod in ipsam reccidat
Dixit et exhibuit linguam scelerata paternam."
Adiectura preces erat his Latona relatis:

orbam

,,Desine!" Phoebus ait,,,poenae mora longa querella est." Dixit idem Phoebe. Celerique per aëra lapsu

65 Contigerant tecti Cadmeida nubibus arcem.

Planus erat lateque patens prope moenia campus
Assiduis pulsatus equis, ubi turba rotarum
Duraque mollierat subiectas ungula glaebas.
Pars ibi de septem genitis Amphione fortes
70 Conscendunt in equos, Tyrioque rubentia suco
Terga premunt, auroque graves moderantur habenas.
E quibus Ismenos, qui matri sarcina quondam
Prima suae fuerat, dum certum flectit in orbem
Quadrupedis cursus spumantiaque ora coercet:
75,,Ei mihi!" conclamat, medioque in pectore fixa