M. Tityre, tu patulae recubans sub tegmine fagi silvestrem tenui musam meditaris avena:

nos patriae fines et dulcia linquimus arva.

nos patriam fugimus: tu, Tityre, lentus in umbra
formonsam resonare doces Amaryllida silvas.
T. 0 Meliboee, deus nobis haec otia fecit.
namque erit ille mihi semper deus, illius aram
saepe tener nostris ab ovilibus imbuet agnus.

ille meas errare boves, ut cernis, et ipsum
ludere quae vellem calamo permisit agresti.

Tityre

5

10

TESTIMONIA. ECL. I. 1 Tityre tu p.' Terentianus Maurus v. 1675 sub' Sacerdos VI 513 K. patulae... fagi' Porphyr. Hor. serm. II 4, 34 Servius Aen. VI 283 'recubans fagi' anthol. Laf. 17, 131 R. 2 Asper 115, 7 K. Quintilianus IX 4, 86 3 'nos dulcia' Marius Victorinus VI 73 K. dulcia 1. a.' schol. Bern. ge. II 511. 4 Nonius 338, 3 'nos p. f.' Macrobius Sat. IV 3, 11 comm. Lucani 'ta... umbra' Servius Aen. XII 237 5 Asper 115, 18 K.

II 488 U.
ult. syll. IV 236 K. Arusianus VII 505 K.
6-10 'deus agresti' Seneca de benef.
semper deus.' Seneca epist. 73, 10

Servius

ecl. VIII 22 IV 6 6 sq. o Meliboee 7 illius a.' ult. syll. IV 234 K.

set.

9 sq. Seneca epist. 73, 11 schol. Hor. carm. IV 5, 17 agresti' Servius ecl. X 1 9 Priscianus 773 P. ille ... boves' schol. Hor. epod. 2, 12 9 sq. ipsum. . . agresti' 10 Diomedes I 346 K. schol. Hor. carm. I 32, 2 VII 489 K.

Servius ecl. VII 17 ludere q. v.' Arusianus

VARIA LECTIO. ECL. I. De compositione huius eclogae dixi in Fleckeiseni ann. philol. LXXV 74 2 agrestem Quintilianus: cf. v. 10 et ecl. VI 8 3 finif b 5 formonsam Asper: cf. prol. 434 FORMOSAM PRyb

RIBBECK, Vergil. I.

1

M. Non equidem invideo, miror magis: undique totis usque adeo turbatur agris. en ipse capellas

protenus aeger ago: hanc etiam vix, Tityre, duco. hic inter densas corulos modo namque gemellos spem gregis, a, silice in nuda conixa reliquit.

saepe malum hoc nobis, si mens non laeva fuisset, de caelo tactas memini praedicere quercus.

set tamen iste deus qui sit da, Tityre, nobis.

T. Vrbem quam dicunt Romam, Meliboee, putavi

stultus ego huic nostrae similem, quo saepe solemus pastores ovium teneros depellere fetus.

15

20

sic canibus catulos similes, sic matribus aedos noram, sic parvis componere magna solebam.

verum haec tantum alias inter caput extulit urbes, quantum lenta solent inter viburna cupressi.

25

TESTIMONIA. 11 'non equidem i.' Marius Victorinus VI 22 K. 11 sq. totis... agris' Quintilianus I 4, 28 12 usque... agris' Consentius V 372 K. Servius Dan. Aen. I 272 12 sq. 'en... ago' Nonius 377, 20 ("protenus, valde . . . . . ut sit et animo et corpore valde aeger, aut si aliud enuntiat, refertur ad illud ago, ut sit longe, porro ago') 14 sq. Augustinus reg. V. 524 K. 'modo... gregis' Servius Aen. II 504 15 a... reliquit' Priscianus 1024 Diomedes I 427 K. anecd. Helv. 237 H. 'a! silice in nuda' Nonius 225, 18 Phocae ars V 420 K. 'silice in n.' Quintilianus I 6, 2 Probus de nom. IV 209 K. 16 sq. Philargyrius ge. IV 7 16 Nonius 331, 20 17 Servius Aen. 1 230 X 177 18 Nonius 278, 29 'da T. nobis' schol. Lucani I 559 Servius Aen. I 676 II 65 VI 66 19 sq. urbem... similem' Priscianus 1192 P. 21 ovium . . . fetus' schol. Bern, ecl. VII 15 22 'canibus catulos et matribus haedos' Quintilianus V 11, 30; 22 sq. sic... noram' Columella de r. r. III 9, 4 23 'sic... solebam' Servius Aen. I 374

VARIA LECTIO. 12 sane vera lectio est turbatur ... si enim turbamur legeris, videtur ad paucos referri' Servius: cf. idem ad Aen. I 272 turbatur 12, Quintilianus, Consentius TVRBAMVR PRb1? turba (suprascr. glossa: expellimur) y 13 PROTENVS Pyb, Servius, Nonius PROTINVS R p. 196

422

14 CORYLOS P corilof b

OS

20 QVAEPE P

ago] cf. Lachmannus Lucr. 18 SED Rb: cf. prol. 398

22 AEDOS Ty 23 componere y cf. prol. 394

HAEDOS Rb: cf. prol.

M. et quae tanta fuit Romam tibi causa videndi?

T. Libertas, quae sera tamen respexit inertem, candidior postquam tondenti barba cadebat,

respexit tamen et longo pos tempore venit, postquam nos Amaryllis habet, Galatea reliquit.

namque, fatebor enim, dum me Galatea tenebat, nec spes libertatis erat nec cura peculi.

quamvis multa meis exiret victima saeptis, pinguis et ingratae premeretur caseus urbi,

non umquam gravis aere domum mihi dextra redibat.

35

M. Mirabar quid maesta deos, Amarylli, vocares; eni pendere sua patereris in arbore poma:

TESTIMONIA. 26 Diomedes I 417 K. 'et quae Romam tibi fuit c. v.' Donatus in Ter. Andr. I 1, 21 Augustinus regul. V 521 K. 27 Philargyrius ad ge. IV 25 Servius Aen. XI 3 28 schol. Med. ecl. X 7 schol. Persii I 15 29 Marius Victorinus VI 116 K. 'longo. . . venit' Sorvius in Don. IV 420. 443 K. Cledonius V 24. 75 K. Pompeius V 270. 279 K, anecd. Helv. 171 'et... venit' Diomedes I 455 K. 30 Donatus in Ter. Phorm. prol. 1 32 Priscianus p. 735 P. fr. Bob. V 556 K. 'nec c. p.' Consentius V 359 K. Servius Aen. I 332 X 167 34 Charisius 179 K. Nonius 200, 7 'pingues premere caseos' dub. nom. V

576 K.

VARIA LECTIO. 27 sq. candidior postquam . . . aut mutatio personae est, ut quendam rusticum accipiamus loquentem, non Vergilium... aut certe est mutanda distinctio, ut sit non barba candidior, sed libertas. . . et bene candidior libertas' Servius: cf. Pro

bus

P. 7, 4 K. 29 sq. et longo... Galatea reliquit: iungendum est hoc totum' Servius 29 POSTEMPORE (T suprascr. m. ant) P: cf. prol. 442 POSTTEMPORE Ryb longo post, ut postposita videatur esse praepositio et in unitatem coacta' Servius, ut fortasse etiam scribi voluerit longopos tempore, sicut in inscriptionibus praepositiones cum suis nominibus coalescunt: cf. Ritschelius Opusc. II 548 sqq. 572 sq. 34 pinguis melius ad victimam, quam refertur' Servius CAESEVS (del. E pr.) P DEXTERA (del. E altera) R 37 MALA (AL m. rec. corr.

ad caseum

35 NVMQVAM (del. N) R

36 maesta Amarylli iungit Servius

in M, PO suprascr. m. rec.) R poma in ras. y

Tityrus hinc aberat. ipsae te, Tityre, pinus,
ipsi te fontes, ipsa haec arbusta vocabant.

T. Quid facerem? neque servitio me exire licebat
nec tam praesentis alibi cognoscere divos.
hic illum vidi iuvenem, Meliboee, quodannis
bis senos cui nostra dies altaria fumant.
hic mihi responsum primus dedit ille petenti:
'pascite ut ante boves, pueri: summittite tauros.'
M. Fortunate senex! ergo tua rura manebunt.
et tibi magna satis, quamvis lapis omnia nudus
limosoque palus obducat pascua iunco.

non insueta gravis temptabunt pabula fetas,
nec mala vicini pecoris contagia laedent.
fortunate senex! hic inter flumina nota
et fontis sacros frigus captabis opacum.
hinc tibi, quae semper, vicino ab limite saepes

TESTIMONIA. 38 sq. ipsae

41 Servius ge. I 10

40

45

50

vocabant' Servius Aen. VIII 38 42 sq. hic... dies' Quintilianus IX 3, 53 hic i. v. i.' schol. Bern, ecl. VII 7 44 Quintilianus IX 3, 53 "hic dedit' Servius Aen. I 1 'responsum . . . petenti' schol. Bern. ecl. VII9 45 Nonius 390, 6 'pascite boves p.' Consentius V 369 K. 'pascite pueri' schol. Bern. ecl. VII 10 47 Servius ecl, IX 7 ducat p. i.' Nonius 360, 30 49 Nonius 313, 33 Servius Aen. I 51. 274 gravis t. p. f.' Servius Aen. VI 516 temptabunt p. f.' Servius Aen. II 238 50 Charisius I 71 K. Nonius 199, 6 schol. Iuvenalis II 80 schol. Hor. epod. 16, 61 51 hic... nota' Servius Aen. Vi 221 ge. IV 155

48 oll

52 frigus c. o.' schol. Hor. carm. III 13, 10 53 sq. Priscianus 1176 P. 53 vicina... seps' de dub. nom. V 590 K. 'saepes' Ausonius grammaticomast. 11

312

VARIA LECTIO. 38 NOBIS (suprascr. PINV) P: cf. 18 prol. 40 ME SERVITIO R 41 PRAESENTES Pyb 42 QVODANNIS P: cf. prol. 398 QVOTANNIS (sed corr. T ex D) R, ybc 45 SVBMITTITE Ry: cf. prol. 389 bouis Nonii Guelf. pueri et Nonii (praeter Bern. B) exempl. tauris Peerlkampus Mnem. X 8 49 grauef b Iuvenalis 52 fontef ybc 53 ас

50 ne... .. laedant schol. Intellego: hinc tibi, quae

semper suasit, saepes etiam postea suadebit somnum. nom. legitne grammaticus seps est?' Hauplius

seps dub.

Hyblaeis apibus florem depasta salicti
saepe levi somnum suadebit inire susurro.

hine alta sub rupe canet frondator ad auras:
nec tamen interea raucae tua cura palumbes)
nec gemere aëria cessabit turtur ab ulmo.

T. Ante leves ergo pascentur in aequore cervi, et freta destituent nudos in litore pisces;

ante pererratis amborum finibus exul

aut Ararim Parthus bibet aut Germania Tigrim,

quam nostro illius labatur pectore voltus.

M. At nos hinc alii sitientis ibimus Afros,

55

60

IV 225 K.

TESTIMONIA. 54 florem d. s.' Servius Aen. I 194 55 schol. Hor. epod. 2, 27 57 Nonius 219, 4 Cassiodorius VII 191 K. Servius Aen. IX 85 raucae . . . palumbes' Charisius I 106 K. 58 ult. syll. 59-62 Aldhelmi prologus de septenario in A. Mai auct. class. V 514 59 sq. Probus 5, 13 K. 59 Priscianus 976 P. Probi inst. IV 149 K. scianus 989 P. Victorinus de metr. VI 215 K. Audacis exc. VII 340 K. Tigrim' schol. Bern. ge. I 509 Tigrim' Charisius I 89 K.

crobius Sat. IV 3,9

Lucani IV 588

61 sq. Pri62 Priscianus 645 P.

60 Servius Aen. V 871 61 Priscianus 976 P.

...

'Ararim . . 64 sq. Ma

64 Servius ecl. I 13 'sitientes i. A.' schol.

VARIA LECTIO. 54 rorem schol. Bern. 55 saepe levi] et laeto thesaurus nov. lat. 57 palumbae Cassiod. 59 PASCVNTVR P aequore Morelanus quartus, Probi Vat., probavit H. Keilius philol. II 166 cf. Herodotus V 92, Ovidius metam. XIV 37 Calpurnius ecl. VIII 75 AETHERE PRaben, Servius, Probi inst., Prisciani ex., Probi comm. Par. et ed. pr. etera y1. aethere tuebatur cum aliis Ameisius spicileg. explic. Verg. 3 cf. Wagnerus lectt. Virg. 311 De permutatis his vocibus vide quos laudat Ungerus in Valgio p. 484 EXSVL P prol. 445 ARAREM Py, Victobibat Prisc. Bamb. Aeneidis locis velut VVLTVS P2ybc: cf. prol.

61 PERERRANTIS R
62 ARARIM Raben, testatur Priscianus
rini Gothanus Albim Parthis Schraderus

Halb.
I 684 IV 4 VII 416 commendatur

63 LABATVR (N sup.) P, quod

438 84.

64 fitientef c