§ 160. Rac gvetyr: keis y dialtean, yr hýnn a uyd gan yr yspisswyr; a goreu yý hýnný rac pob dolur.

1

§ 161. Rac y mann kymer lygat y dyḍ ar erllyryat, a thara ar diart yn dew; a chymmer dwst a nadher o lâsuaen a dyro ar diaýt iḍaý. a hynny ae gýna yn iach os keiff kynn y2 gysgû.

§ 162. Rac chwŷd o vriý: kymer suḍ y keulon. a suḍ yr erllyryat, a blaýt rŷc a mêl. a gŵynn vŷ, a dot y plastyr hýnný arnav.

§ 163. Rac cornýyt;3 kymer suḍ y morella. a'r erllyryat a blavt heiḍ a gýynn wŷ.

164. Rac attal pissa: kym! y dynat coch ar persli. a gvna plastyr o honaý. a dot ar y grôth îs laý y uogel.

§ 165. Y waret dauattenneu, kymer y tu dieithyr y risc yr helic, a gvin egyr a dot hýnný yn plastyr arnav.

4

§ 166. Rac heint callon: kymer risc y keginderý, a risc y* dû-drem, ar erllyryat; a phýrs y bugeil; ae bervi drvy dýfyr rycheu yn y êl dan y draean; a chymryt y dýfyr hýnný. a gŵnevthur gruel drvy vlaýt gýenith peilleit.

Arall yý: kymer dýfyr karaýn. a llaeth geifyr yn deu hanner, a sud yr erllyryat yn y blith. ae uervi gvenithuein yr5 auon, ae rodi na nieu iḍat: ac na chymysger diaýt idav, onyt honno ehun.

§ 167. Rac dolur dýyuron; kymṛ eiryn y koet lawer, a mortera yn ffest, a chymysc grvf newyd iawn ac ef; a dot y myýn crochan priḍ newyd yn y dayar; dros yr ymyleu; ae adu yno nav nieu; a na nos; ae roḍi y bore yn gyntaf; ac yn diwethaf y nos yr dŷn.

§ 168. Y wneuthur gvin egyr; kym! heiḍ glan a dot y myýn gvin dros nos hyt trannoeth ucher."

§ 169. Y gyuannu asgýrn, kym! consolida maior a briv

1 Yspissvr, T. 5 Nid yw yr yn T.

2 Nid yw y yn T.
6 Ucha, T.

7

3 Y cornwyt, T. Majr, T.

4 Nid yw y yn T.

drvy win, a phybyr, a mêl ac yuet beunyḍ hyt ympenn y1 na nieu. ac vynt a gyvannant oll yn un lle.

§ 170. Y wneuthur eli llygeit. kym' suḍ......a suḍ gfeiḍ y feingyl, a suḍ y celidonia, a llysseu y wennol a blonec hých a mêl, ac ychydic o win egyr, a gŵaet llasswen, a bystyl keilaýc. ae dodi y myn llestyr efuyd yu y ulodeuho: ac ef a naeth y kyfryý hýnný dynyon wedi colli y drem y gaffel. § 171. Gwybydet baýp na ellir keissa dim onyt drvy nerth; nyt oes nerth ony byd iechyt; nyt oes3 iechyt ony byd kymhedrolder yn yr annyan: ny byd kymhedrolder yn yr añyan ony byḍ kỹhedýl y gres yn yr aelodau : Duý a ossodes ketwiraeth ar y mod y katwei dyn y yechyt. ac ae dangosses yr philoffwyr y wasanaethwyr ehun. ac yr proffvydi y dewisswyr." y rei yssyd gyflawn or yspryt glan ; a duw ae hurdad vynt o'r geluyḍyt hoño.

5

8

§ 172. Y lladinwyr. a gŵyr pers. ar7 groecwyr. y hynn a dewissom ni a garn: Yr hynn a geissom a ueḍylyýn am dana. Ac am hynny gŵybyḍet baýb y duý rodi gýybodolyaeth y wyr groec ỹ ragoravl y adnabot pob keluydyt, ac annyan pob peth y ragor ar y kenedloed ereill; y mod y keidý dyn y iechyt.

§ 173. Y philffwyr 10 ar gfyr doethon a racwelsant rywneuthur dyn o bedwar defnyḍ. a phob un o naḍunt ÿ vrthfyneb y gilyd yr hýñ y mae reit iḍaý výyt a diaýt bop amser; ac onys keiff ffaelu a wna: or kymer dyn ormod neu ry uychan o výyt neu o lynn. gvanhau a wna y gorff a syrthyav y myýn cleuyt; a heuyd myýn llawer o betheu gýrthýynebus. or kymer ynteu výyt a llynn ỹ gÿhedraýl. cryfhau a wna y gorf, a chadý y iechyt heuyt.

§ 174. Y philosoffwyr a dywedant 11 pvy bynnac a výyttao

2 A vy, T. 3 Nid yw oes yn T.

4 Kymedrolder, T.

Nid yw y wasanaethwyr ehun. ac yr proffvydi y dewiss8 Yr, T. 9 Gvybodaeth, T.

10 Philosoffwyr, T.

2

neu a yvo mýy noc a1 dylyo, neu lei: neu a gysco my neu lei, neu a lauuryo my neu lei; neu a orffowysso my neu lei. myýn prytuerthrýyd, neu myýn3 caledi yd ymrod y ormod neu yr neb a aruero o elling graet peidyaý o hona; heb petrust' ny dieinc yn digleuyt. Or petheu hynn y traethýn ni ar uyrder; ac am y peth a uo goreu yr defnyḍyeu hynn.

4

§ 175. Gvyr doethon a dywedassant. púy bynnac a ymgattwo rac yuet neu výytta gormod; ac a gymero kymedrolder o výyt a llynn. megys y kannattao y annyan; hvnný a geif iechyt. a dydyeu hirion; sef yý hyñy hir uucheḍ. ny dywaýt philosofwyr eiryoet dim amgen. Chvant a charyat, ac erbynuyeit urḍas bydaýl: y rei hynn yssyd y nerthu, ac ý kanhorthwyo yr hoedyl or gýneir drvy gymedrolder. Ac5 o achaís hynny pvy byñac a uo chwannavc y vywyt ac y parhau. keisset y peth a uo parhaus. ar hynn a gatwo y bywyt.

:

6

10

§ 176. Pvy bynnac a uynno y uywyt, reit yý idav arbet y ewyllys, ac nyt býyta gormod ar benn gormod. Mi a gigleu y Ipocras gadý y vywyt, trvy yr hýñ y goḍeuavḍ ef lawer o wendit a henaint; ac yna y dywedassant y disgyblon 8 Vrtha Tydi y mar dysgavdyr yn y doethineb; pei bvyttaut neu pei hyuut laver, ny byḍei y gvendit yssyd arnat? Yna yd attebavḍ ipocs 11 vy meibion i heb ef; ydwyfi yn býyta dogyn ýrth vot yn vyý arna; ny byḍýn vyý i yv býyta bŵyta yn ry uynych yr parhau hoedyl dŷn. nyt yr býyta y mae reitaf keisaý parhau; kanys llawer a weleis i yn meirý o výyta y ry vynych.

§ 177. Arbet yr ewyllys ar glythineb. a býyta yn araf; y rei hynn a uydynt hir hoedlavc; ac ual hyn y gellir y

1 Y, T.

2 Orffwyss, T. 3 Myn, T. 4 Petrussny, T. 5 Yn lle yr hoedyl or gvneir drvy gymedrolder. Ac ymae dyn bydawl, T 6 Ipocrates, T. 7 Honn, T. Nid yw disgyblon yn T. (Sef y disgyblon) Tydi, T. 10 Fe bwytaent, T. 11 Ipocras, T.

9

a

broui. Gyr yr auia y rei yssyd myn myneḍed choetyd diffeith. y rei hynny a uyḍant hŵya y hoedel; a hynny a wna arbet gormodyon býyteu a llynn. Y my n deu voḍ y mae kad iechyt: Nyt amgē. y kyntaf yý aruer o'r býydeu a vo kymedrýl y oedran ac y añyan-Sef y◊ hynny. arv' o honaf o'r kyffelyp výydeu a llyñ ac y magyssit arnadunt. Yr eil yf ymdywallt o'r petheu a gynhullaýd yn y gylla fford y peñ uchaf idav.

§ 178. Heuyt gýybyḍet pavb mae kyrff y dynion yssyḍ yn erbyn y býydeu ar llyn: a bot pavb onadunt hayach yn afiachus. Heuyt llygredic ynt y kyrf o dra gvres. yr hynn yssyd yn sychu yr annyan. yr húnn yssyd yn meithrin y korf. Heuyt llygredic ynt y kyrf gan dra gíres yr heul, yr htñ yssyd yn sychu yr anyan: ac yn enwedic corfforoed yr aniueileit. y rei yd ynn borthir arnaḍunt. Pann vo y korf y wressavc býdeu kedyrn a berthynāt idaý, kanys haýd vyd eu treulaý.

4

§ 179. Pañ uo y5 korf ỹ vreisc, ac y sych, býydeu bonheḍic a berthynāt idaý; a býydeu îr; kanys y rei hyny a dreula ef y havḍ. Yn y môḍ hyspyssa y digavn dŷn kynnal y iechyt, ac aru' o výydeu a llyñ a uont gỹedraýl oe añyan. hyñ a brouet.

§ 180. Or byd dŷn a chorf gýressave y annya idav, bvydeu gfressave a berthynant iḍav.

§ 181. Or byd corff oeruelavc, býydeu oeruelavc a berthynant idav.

§ 182. Heuyt y gorf glyboravc, neu gorf sych anyā 8 býydeu oeruelavc a waharḍir.

183. Kylla géressaýc býydeu kedyrn a vyd goreu idaý, kanys y kyffelyb9 gylla hýnný a gyffelybir y tan a losco

ysgyrion breiscyon.

Kylla oeruelaýc bŵydeu gŵañ a uyḍ goreu ida; kanys y kyffelyb hýnný a gyffelybir y tan yn llosgi gfellt.

§ 184. Arýwydon kylla iach ynt, bot y corff y escut, a bot y eglur y deall, a mynych chýennychu býyt.

§ 185. Arvydon kylla afiachus ynt; trymder corf, anorbeidrýyd ymdeimla ac ef, diogi yn y weithretoed; hŵyd yn y wyneb. dileugen y uynych a golýc ymatlaes, a brytheiryav ÿ uyñych; a phan glywer hyny y chwerv; kanys hyny a uac gýynnoed yn y kylla ; y rei a darḍant drvy y korf ar1 y2 aelodeu, ac a barant gassau býyt.

2

3

§ 186. Pan gyuottych oth wely; rottya dogyn, oḍyna ymestyn dy aelodeu trvy grynoi dy benn ath vynýgyl. hynny a gadarnhaa y corf, a chrynoat y penn a wnâ redec yr anyan o'r kylla yr peñ; ac or peñ pan gysgych y syrth yr corf drachefyn. Yr hâf ymenneina myn défyr oer: hynny a gyneil gŵres yn y peñ, ac o hynny y megir chvant býyt. Gredy hynny. gvisc dillat têc ym danat: kanys meḍýl dyn a lawenhââ myýn petheu têc, a'r gallon a dyrcheif. Gredy hyñy sych dy ḍañed a risc y coll sychyon, kanys gloevach vydant o hynny; ac eglurach vyd dy ỹadýd ;* a pherach vyd yr anadyl. Heuyt sâf weitheu myŵn amseroed; kanys llês maŵr a vnâ, ac agori a ŵna y greadur, a breisgau a vna'r vynýgyl. tecach uyḍ llit yr wyneb a breisgau a vna'r breicheu, a gellau yr olvc, a rvystraý arnat lydya, a chadarnhau y gôf. Ymḍiḍan a chyt gerdet ac tytual ydaruereist o výyta ac o yuet. y gymhedraýl gýnâ, a llauurya dogyn o gerḍet neu o varchogaeth; kanys hyny a nertha y corf-ac a dinustyr gvynnoed' o vyn yr kylla; ac escudach vyḍ dyn a chryfach, a gýressogach vyḍ y gylla, a thynerach vyḍ y gieu.

2 Yr, T.

3 Hel, T. 4 Ymadravd, T. 8 Y, T.

5 Dy, T.

1 Nid yw ar yn T. 6 Vynt, T. 7 Gvyned, T.