Condebat, donis opulentum et numine divae,
Aerea cui gradibus surgebant limina nexaeque
Aere trabes, foribus cardo stridebat aënis.
Hoc primum in luco nova res oblata timorem
Leniit, hic primum Aeneas sperare salutem
Ausus et afflictis melius confidere rebus.
Namque sub ingenti lustrat dum singula templo,
Reginam opperiens, dum, quae fortuna sit urbi,
Artificumque manus inter se operumque laborem
Miratur, videt Iliacas ex ordine pugnas

450

455

Bellaque iam fama totum vulgata per orbem,

Atridas Priamumque et saevum ambobus Achillen.

Constitit, et lacrimans: Quis iam locus, inquit, Achate,
Quae regio in terris nostri non plena laboris?
En Priamus! Sunt hic etiam sua praemia laudi;
Sunt lacrimae rerum et mentem mortalia tangunt.
Solve metus; feret haec aliquam tibi fama salutem.
Sic ait, atque animum pictura pascit inani
Multa gemens, largoque humectat flumine vultum.
Namque videbat, uti bellantes Pergama circum
Hac fugerent Graii, premeret Troiana iuventus;
Hac Phryges, instaret curru cristatus Achilles.
Nec procul hinc Rhesi niveis tentoria velis
Agnoscit lacrimans, primo quae prodita somno
Tydides multa vastabat caede cruentus,

460

465

470

citer viventem, nach dem homer. obj.) dicht. miseratio casuum, θεοὶ ῥεῖα ζώοντες] 448. nexaeque, hypermetrisch, s. V. 332]· trabes postes] 455. manus, dicht. = pingendi ratio, »Kunstftila458. Achillen, so (auf n) formt Virgil die griech. Nomina auf as und es: Aenean, Hylan, Idan, Anchisen, Niphaten, Oronten etc.]

462. lacrimae rerum (genit.

calamitatum; vgl. 2, 784: lacrimas Creüsae] mortalia res, casus mortalium (hominum), »der Sterblichen Geschick«] — 463. solve metus, námlich corde, wie V. 562; (in Prosa: solve animum metu)] 467. hac... hac, dicht. f. hac... illac] 469. nach Hom. II. 10, 434 ff.] 470. primo somno, im

---

Ardentesque avertit equos in castra, priusquam
Pabula gustassent Troiae Xanthumque bibissent.
Parte alia fugiens amissis Troilus armis,

Infelix puer atque impar congressus Achilli,

Fertur equis, curruque haeret resupinus inani,

475

Lora tenens tamen; huic cervixque comaeque trahuntur
Per terram, et versa pulvis inscribitur hasta.
Interea ad templum non aequae Palladis ibant
Crinibus Iliades passis peplumque ferebant,
Suppliciter tristes et tunsae pectora palmis;
Diva solo fixos oculos aversa tenebat.
Ter circum Iliacos raptaverat Hectora muros,
Exanimumque aúro corpus vendebat Achilles.
Tum vero ingentem gemitum dat pectore ab imo,
Ut spolia, ut currus, utque ipsum corpus amici,
Tendentemque manus Priamum conspexit inermes.
Se quoque principibus permixtum agnovit Achivis,
Eoasque acies et nigri Memnonis arma.
Ducit Amazonidum lunatis agmina peltis.
Penthesilea furens mediisque in millibus ardet,
Aurea subnectens exsertae cingula mammae,
Bellatrix, audetque viris concurrere virgo.

Haec dum Dardanio Aeneae miranda videntur,
Dum stupet obtutuque haeret defixus in uno,
Regina ad templum, forma pulcherrima Dido,
Incessit, magna iuvenum stipante caterva.
Qualis in Eurotae ripis aut per iuga Cynthi

480

485

4.90

495

non aequa

non propitiae, infestae, vgl. 129: aequus Juppitur, i. e. propi tius] 481. tunsae, dichter. eir partic. praes. pass. erfeßend quae tunduntur; so 5, 113; G.. 483 ff. nach Hom. II. 24 492. exsertae

206]

478 ff.]

nuda

Exercet. Diana choros, quam mille secutae

Hinc atque hinc glomerantur Oreades; illa pharetram
Fert humero, gradiensque deas supereminet omnes;
Latonae tacitum pertentant gaudia pectus:

Talis erat Dido, talem se laeta ferebat
Per medios, instans operi regnisque futuris:
Tum foribus divae, media testudine templi,
Septa armis solioque alte subnixa resedit.
lura dabat legesque viris, operumque laborem
Partibus aequabat iustis, aut sorte trahebat:
Cum subito Aeneas concursu accedere magno
Anthea Sergestumque videt fortemque Cloanthum
Teucrorumque alios, ater quos aequore turbo
Dispulerat penitusque alias avexerat oras.
Obstupuit simul ipse, simul percussus Achates
Laetitiaque metuque; avidi coniungere dextras
Ardebant, sed res animos incognita turbat.
Dissimulant, et nube cava speculantur amicti,
Quae fortuna viris, classem quo litore linquant,
Quid veniant cuncti; nam lecti navibus ibant
Orantes veniam, et templum clamore petebant.

Postquam introgressi et coram data copia fandi,
Maximus ilioneus placido sic pectore coepit:
O Regina, novam cui condere luppiter urbem
Iustitiaque dedit gentes frenare superbas,

-

500

505

510

515

520

499. Tempelgewölbes, unter des Tempels Wölbung«] 508. sorte trah. labor., zog durchs Loos die Arbeit, d. i. theitte durchs Loos zu] — .513. percussus auch zu ipse gehörig (nach der Redesigur and noivov)] — 516. dissimulant, absol. = continent se, sie halten an sich] 518. cuncti coniuncti, unâ: vereint (nicht einzeln)] — 519. veniam gratiam,

tae; so 11, 649 und 803]
Diana (wie Ov. M. 8, 352; Hor.
Od. 1, 21, 1 u. a.), sonst bei Virgil
stets Diana] 503. se ferebat,
trug sich, zeigte sich (Ausdruck des
Stolzen Selbstgefühls); so 5, 373; 9,
597505. Sie sprach im Tempel
Recht (v. römischer Sitte übertr.)]
media test., nicht gerade »in der
Mitte,« fond. allgem. »innerhalb des

Troës te miseri, ventis maria omnia vecti
Oramus: prohibe infandos a navibus igne
Parce pio generi, et propius res aspice n
Non nos aut ferro Libycos populare Penat
Venimus, aut raptas ad litora vertere pra
Non éa vis animo, nec tanta superbia vic
Est locus, Hesperiam Graii cognomine dic
Terra antiqua, potens armis atque ubere g
Oenotri coluere viri, nunc fama, minores
Italiam dixisse ducis de nomine gentem.
Hic cursus fuit:

Cum subito assurgens fluctu nimbosus Ori
In vada caeca tulif, penitusque procacibus
Perque undas, superante salo, perque invi
Dispulit: huc pauci vestris annavimus oris.
Quod genus hoc hominum? quaeve hunc tam
Permittit patria? Hospitio prohibemur arena
Bella cient, primaque vetant consistere terra
Si genus humanum et mortalia temnitis arm
At spérate deos memores fandi atque nefand
Rex erat Aeneas nobis, quo iustior alter
Nec pietate fuit nec bello maior et armis;
Quem si fata virum servant, si vescitur aur

favorem, propitiam voluntatem; fo 3, 144; 4, 435 u. a.] — 524. vecti maria, wie oben (V. 67) navigare mare] - 527. populare vertere venimus, nach griech. Art

-

deten Zustande er Virgil das Gedi 536. caeca = = la V.356]-543. s so 4,419; 11,275]

der infin. ft. des supin.] 532. dicht. fas atqu

po

minores, die Jüngeren, hier
steri, Nachkommen; so V. 733; 3, 165;
6, 823; 8, 268] 533. gentem
terram] - 534. Solche Versstücke
finden sich in der Aeneide mehr als
50, großentheils aus dem unvollen-

-

zu quo iustior ist heraufzunehmen: alter nec maior 11, 174: esset på si robur ab annis so bei Pråpositione

Aetheria, neque adhuc crudelibus occubat umbris,
Non metus, officio ne te certasse priorem
Poeniteat. Sunt et Siculis regionibus urbes
Arvaque Troianoque a sanguine clarus Acestes.
Quassatam ventis liceat subducere classem,
Et silvis aptare trabes et stringere remos,
Si datur Italiam, sociis et rege recepto,
Tendere, ut Italiam laeti Latiumque petamus;
Sin absumpta salus, et te, pater optime Teucrum,
Pontus habet Libyae, nec spes iam restat Iuli,
At freta Sicaniae saltem sedesque paratas,
Unde huc advecti, regemque petamus Acesten.
Talibus Ilioneus; cuncti simul ore fremebant
Dardanidae.

Tum breviter Dido, vultum demissa, profatur:
Solvite corde metum, Teucri, secludite curas.
Res dura et regni novitas me talia cogunt
Moliri, et late fines custode tueri.

Quis genus Aeneadum, quis Troiae nesciat urbem,
Virtutesque virosque, aut tanti incendia belli?
Non obtunsa adeo gestamus pectora Poeni,
Nec tam aversus equos Tyria Sol iungit ab urbe.
Seu vos Hesperiam magnam Saturniaque arva,
Sive Erycis fines regemque optatis Acesten,
Auxilio tutos dimittam opibusque iuvabo.
Vultis et his mecum pariter considere regnis:
Urbem quam statuo, vestra est; subducite naves;

550

555

560

565

570

als Object in den Nebensah. So Terenz (Eun. 4, 3, 11): Eunuchum quem dedisti nobis, quas turbas dedit!; so Cicero (Att. 6, 1): Quos cum Matio pueros miseram, epistolam mihi attulerunt; so Livius (1, 1, 3): In quem primum egressi