page of the British Museum copy (the only one now known) has unhappily been lost. According to the British Museum Catalogue it runs thus, mutatis mutandis, to adapt it to the modern orthography: "Y Drych Cristianogawl yn yr hwn y dichon pob Cristion ganfod gwreiddin a dechreuad pob daioni sprydawl, sef, gwybod modd i wasanaethu Duw, drwy ei garu a'i ofni yn fwy na dim, ag i daflu ymaith beth bynnag ar a fo rwystr i hynny. Y rhan gyntaf yn peri gwasanaethu Duw drwy ei garu." "The Christian Mirror, in which every Christian may see the root and beginning of all spiritual goodness, namely, to know how to serve God by loving and fearing Him above all things, and to cast away whatever shall be a hindrance to that. The First Part, causing to serve God by loving Him. Edited by R. S. (ie. Rosier Smith ?), B.L. [Apud hæredes I. Favonis, Rhotomagi, 1585.] 12mo. The work is set down by Rowlands under the year 1584, who gives the title correctly as far as the word dim, adding, &c., and “There is no author's name to this book", showing that he could not have looked into it as far as the preface. The preface, however, commences as follows: and here I am met, at the outset, by the bi-lingual difficulty, which has asserted itself in so marked a manner in the Principality, and which, I fear, I can meet in no other way than by giving extracts from the respective works in both languages. The original has:-" YR AWDWR NEU R GWR A WNAETH Y LHYFR YMA AT EI GAREDIGION GYMRY YN ERCHI PHYNNIANT A LHWYDHIANT IDHYNT." Wrth fedhwl am fraint a bri 'r Cymry gynt, a'i lhesced ai diystyred yr owran, mae dolur a chlefyd yn magu yn fynghallon." Which may be thus translated:"The author, or the man who made this book, to his beloved Cymry, beseeching success and prosperity for them. On reflecting on the privilege and honour of the Cymry of old, and their dispirited and despised condition at present, pain and sickness are fostered in my heart."

:

On page 11 of the Preface, the running title of which is "At Gymry" (To Welshmen) is the following:-" Drych Cristianogawl yr henwais i y l'yfr yma am fod pob Cristiawn yn gal'u canfod yndo, os mynn, lun y petheu yssyd ido eu canlyn neu gochel yn y byd yma, megis y cenfyd dyn mywn drych o wydr lun gwrthdrych y peth a fo ar gyfeiryd y drych"; i. e., "I have named this book the Christian Mirror, because every Christian may see therein, if he will, the form of the things that he is to follow or to avoid in this world, as a man sees in a glass-mirror the opposite form of the object that is presented to the mirror."

The last three paragraphs run thus :-"Hynn o damchwain o liw beiau a gasclai rhyw fath ar dynion yn y l'y fr yma ac erail' ryw eilun beieu o faith aral'; Ond o chaf wybod un bai nag aral', mi a fydaf barod i ymostwng ag i vfudhau i'r sawl bynnag ai daghosso, yn enwedig o dihangawd dim o'm geneu drwy anghof yn y l'yfr yma a fo yn anghytuno mywn dyal' a medwl a r Eglwys Gatholic fy Mam sprydol.

"Ni cheisiaf na thal na diolch am fy mhoen am hewyl'ys da, ond bod yn gyfrañol o wedi pob Cymro phydlon, or a gapho dim didanwch na l'es yw enaid wrth darl'ain neu glywed y l'yfr hynn.

"Duw a Mair gyda a chwi ol', ag a drefno i ni fyw yma. ynghorlañ Crist, megis y gal'om i gyd gyt gyfwrd ym Paradwys nefawl, a theyrnasu gyd a Duw yn dragywydawl. Amen." I. e., "Some persons may gather faults of one kind in this book, and others some appearance of faults of another kind. But if I get to know one fault or another, I shall be ready to submit myself to and obey anyone, whosoever he may be, that shall point them out, especially if anything has escaped from my lips through forgetfulness, that is discordant in understanding and thought with the Catholic Church, my spiritual mother.

"I shall seek neither pay nor thanks for trouble and my my good-will, save to be partaker of the prayer of every faithful

Welshman, who shall gain any comfort or benefit to his soul by reading or hearing this book.

"God and Mary be with you all, and order us so to live. here in the fold of Christ, as that we may be able to meet together in the heavenly Paradise, and reign with God for ever. Amen."

"O Fulan, yr eidoch,

"G. R.

("From Milan, Yours, G. R.") [GRIFFITH ROBERTS.]

Then comes a blank page, the next to which begins as follows:

"YR ACHOS A'R MODH Y

dodwyd y lhyfr yma mywn Print."

"Y mae blwydhyn bellach a chwaneg er pann dhaeth i m lhaw yn Nhir Phreine lyfr Cymbraeg o waith yr Athro mawr o Dhinas Fulan yngwlad yr Idal. Ewylhys yr Athro ydoedh dhanfon y lhyfr mywn scrifeñlaw i blith y Cymry: Am nad oedh dim modh yw brintio ef yno ac am fod y phord yn rhy bell rhy faith i dhanfon mawr nifer o lhyfreu o r Idal i wlad Gymbry: Rhag torri ar ewyllys yr Athro, mi a dhanfonais o Phrainc i ynys Brydain vn copi o'r l'yfr mewn yscrifen law, ag a gedwais gopi aral' gyd a mi fy hunan yn Phrainc. Yn y mann ar ol tirio 'r lhyfr a dyfod yn hoeth (sic for noeth) ac yn anrhefnus wedi ei wlychu gann fordwy a heli, idhwylo Cymbry, cafodh (fal y clywais) wisc yn ei gylch ai sychu ai ymgledhu yn ewyl'ysgar ag yn chwannog dhigon. Yna cerdhed a wnaeth dros amser o law i law drwy aml faneu odir Cymry, yn cael mawrbarch a chroeso ymhob mann pawb or a glywei son amdano yn chwañog i gael cydnabod arno: rhai yn deisyf ei dharlhain: erailh, yrhai nis medret dharlain yn damuno clywed ei dharlhein: y drydedh rann yn fodhlon yw gopio ai scrifennu, i gael aml gopiæ i fyned ar hyd y wlad. Pann dhoeth y gair o hyn i dir Phrainc

The yr oedhwn i yn trigo, ef a fu lawen a chynes fynghallon wrth glywed chwant ag awydh y Cymru i wrando cynghor sprydol. Yma y tyfodh gobeith mawr yn fy medhwl, y gelhyd achub llawer o eneidiau yn Ghymry rhag discyn i yphern, pe y baei fod y dhãgos ydhynt eu peryglon sprydol. Wrth fedhwl am hyn ny fedrwn i weled vn modh phrwythlon gymhwys, ony baei gael gossod dodi i maes y lhyfr mywn Print. O fywn Deyrnas ny welwn dhim gobaith i gael nag arian, na gweithwyr, na lhe cymhwys cyfadhas. Wrth hir fedhwl, a gweled egni y Saeson phydlon yn printio lhyfreu Saesnec o'r tu yma ir mor, mywn gwledydh dieithr, mi a ganfuum mewn rheswm y galhei i Printwyr o Phrainc brintio Cymbraeg yn gystal a Saesnec, gan fod y dhwy iaith yn gyfdhieithr idhynt. Ac ynghyferyd y mawr nifer o lhyfreu Saesnec a ossoded alhan er pan lygrwyd Phydh a Chrefydh yn ynys Prydein, drwy boen a thrafael y Saeson Catholic: rhag cywilydh a cholhed i holh Gymry, cymesur a phyrdferth y gwelwn ossod a dodi alhan vn lhyfr Cymraec, gan fod cymeint o eiseu a r Cymbry, mor chwannoc i gael lhyfreu, a Duw wedy trefnu Printwyr mywn tref ar fin y mor yn barod. er cyflog i brintio Cymraec cystal a Saesnec. Mi a gymerais arnaf (nid heb gyfarch a chennad yr Athro) ossod mewn Print y Rhan gyntaf o'r tair. Canys, megis y gelhwch dhealht wrth lythyr yr Athro o r blaen nid yw 'r holh waith onyd vn lhyfr yn cynhwys teir Rhann: Ag os Duw a dhenfyn rhwydheb mifi a ossodaf alhan y Rhanneu erailh yn gyntaf a galhwyf, sef yr ail a'r drybydd (sic. for drydydd) pob un yn ei hordor ai gradh. Lhythrenneu Seisnic a gawson ir gwaith, ag yn lhe y D. a r L. dybledigion y rhoesom dh. ag lh. ar ol arfer yr hen gymreigwyr gynt, y peth ysydd wedheidhiach na dyblu'r llythrennau. Gan na fedrem gael D. ag L. a nodæ danynt ar ol ordor yr Athrawaeth Gristnogawl a brintied ym Mulan, mewn ymhel' fanneu chwychwi a gewch D. ag L. wedi eu nodi yn eu penneu: a r rhai hynny i gyd sy n

arwein sain y lheilh ag yn arbed yr H. Ag os cawn yn ol hyn dhigon o honynt wedi nodi yn eu penneu, nyni a beidiwn yn gwbl a chydiaw r H. gyda D. ag L. Y mae r gost a r darul ísic by a misprint for draul) ar boen yn fawr iawn ag yn flin: Am hynny i mae pob Cymbro phydhlon gar bron Duw yn rhwymedig i roi help a chanhorthwy ir Gwaith drwy wedhi a modheu eraill, pawb yn ei radh a i alhu. Ag am fod gwyr aghyfarwydh anghyfiaeth mywn gwlad dierth heb dhealht yr iaith Gymbraeg yn gelhwg odh dann eu dwylo fagad o feieu drwy gamgymeryd a cham ossod y lhythrenneu, a beieu erailh at hynny: rhaid o madheu y fath feieu bychan : Gan na ellid cael petheu mywn modh gwelh o dan dhwylo dieithred anghyfarwydh. Yn olaf peth ydh wyf yn deisyf ar bob Cymro phydhlon fedhwl amdanaf iñeu yn ei wedhi, a chophau hefyd yn i wedhi pob math ar dhyn or a fu or a fydh yn helpu r gwaith hynn drwy gost, traul, blinder, neu fodhion eraill yn y byd.

"O DREF ROAN,

"Eych gwladwr caredig,
R. S."

TRANSLATION.

"It is now a year and more since there came into my hand, in the land of France, a Welsh book, the work of the great master of the city of Milan, in the country of Italy. It was the master's wish to send the book, in manuscript, among the Welsh: because there were no means to print it there, and because the way was too far and tedious to send a great number of books from Italy into the country of Wales. Not to infringe the master's wish, I sent from France to the Isle of Britain one copy of the book in manuscript, and kept another copy with myself in France. Immediately after travelling, and coming bare and disordered, after being wetted by the salt water, into the hands