Billeder på siden
PDF
ePub

Cael myned atti; ond nis cai gusan cymmod nes dangos y gân. Wrth glywed hynny tynnu 'r gân o'i fynwes a'i gosod o'i blaen.

"Yn awr, ar dy wir", ebe hi, "gwed wrthof ai ti a wnaeth y gan hon?"

Ebe fe 'n atteb, "Mi dreiglais hyd bob afon ym Morganwg o'r pen isaf iddei blaen, ond afiechyd a ddaeth arnaf o fod gymmaint ag y buof i maes yn y tywydd, gwlyb a sych, rhew ag eira, gwres ag oerfel. Ond er gwneuthur hyd eitha 'n gallu corph ag enaid i ddodi enwau'r cyfan ar gân, ni ellais etto foddloni 'm hunan mewn un gair bychan. A thyna itti 'r gwir fal yth attebwyf o flaen Duw. Edrych ar fy ngwedd a'm lliw llwyd. Wedi rhoi'r cyfan i fynydd o'm gobaith dan dorr calon, fawr lai na gwallgof, daeth Bachgen ifanc glan ar dro i'r ty lle 'dd oeddwn yn llettŷa, ac a edewis ar y gobennydd lle (bu) ef yn gorwedd noswaith yn yr un gwely a mi y papur a ddodes o'th flaen. Ni chredaf lai nad angel o'r nef oedd hwnnw. Gwna er ei fwyn ef y peth nis gwnai er fy mwyn i. Tosturia bellach wrthof. Gwna hynn er mwyn yr angel ag er mwyn y Duw a'i danfonwys."

"Gan itti erchi er mwyn Duw a'i angel", ebe hi, ymgymmodaf a thi."

"mi

Ag felly y bu, a phriodi a wnaethant maes o law wedyn, ac a fuont fyw yn hir mewn cariad ac happusrwydd, yn dad a mam llawer o blant, ac yn Adda ag yn Efa i holl Brydyddion y wlad, ond y rhai sy'n dywad o'r chwiorydd ereill, canys nid oes Brydydd yn y sir nad yw 'n dyfod o un o ferched y Ty Talwyn (meddir); ag o hynn y daeth y ddiareb gyffredin ym Morganwg hyd heddy.

Beth na wna merch er mwyn ei chariad? Ni ellais hyd yn hyn gael un clyw na gwybod.

Digon (sic) amlwg pa bryd neu amser o'r byd ydd oedd Merched y Ty Talwyn yn byw ; ond y mae rhywfaint o le i gredu taw ynghylch deucant o flynyddau 'n ychydig fwy neu

lai ydd oedden nhw 'n byw. Wrth Bennillion y Llwyn blodeuawg, a wedir taw gwaith y merched hynny ydyn nhw, gallai rhai feddwl taw ynghylch pump neu chwechant o flynyddau 'n ol ydd oedden nhw 'n byw. Ond gwyddys o'r goreu i'r ffordd hynny o ganu, sef ar gynhanedd unod heb gynghanedd o gytsain, barhau ym Morganwg hyd yn ddiweddar iawn:

Y Ferch gyntaf.

Docco lwyn yn fwyn ei drwsiad
Glasliw glwyslou dirion dyfiad
Yn ochr y maes ai laes gynghenau
Tew gofleidiog teg ei flodau.
Yr ail Ferch

Docco lwyn yn fwyn wedi'i drwsio
Gwyn ei fyd a gai fyned dano
Dail mor loyw llwyn hoyw a hyfryd
Gwn fod wrthaw llaw f' anwylyd.
Y drydedd Ferch

Llwyn myllynog deiliog dulas

Hardd 'i gampau gwyrdd oi gwmpas

Plethiad gwead gwiail irion

Tew gwyn gliad torriad tirion.

Dymma sydd genni o'r saith gair canu a fu ryng y chwech hwaer a'u brawd i'r llwyn 'spyddaden. Gwyddwn un arall lawer blwyddyn yn ol, ond y mae wedi myned yn angof. Ydd wyf yn meddwl ei bod ar gof traddodiad y wlad idd eu cael etto, a bod dyn ymagocco yn eu gwybod. Ond lled ryfedd yw un peth genni, hynny yw, er cymmaint o son traddodiadol y sydd ym Morganwg am Ferched y Ty Talwyn ni welais i air hyd yn hynn am danyn nhwy mewn ysgrifen erioed. A pheth iawn dda hynod yw hynn, a chymmaint o ysgrifenadau Prydyddion ag Areithwyr o bob rhyw y sy gan y ni ym Morganwg yn anad un sir yn neheubarth Cymru, ag ni wn ni lai n’allwn i wedyd yn anad un sir yn holl Gymru, Gwynedd a Deheubarth, ag er amled y pethau hynn, ni chyrddais erioed a gair bach yn ysgrifenedig am Ferched y Ty Talwyn, oddi wrth rhyw beth bach gan Sion

Bradford o'i goffhad ei hunan. Bu'r brawd farw yn wr iefanc heb fod erioed yn briod. Priodwys bob un o'r merched, ag, medd y wlad, y mae mwy neu lai o awen Prydyddaidd ymhob un o'u heppil yn parhau hyd heddyw. Mynych y clywais wedyd yn ddiarheb fal hyn, "Nid rhyfedd ei fod e'n brydydd; y mae'n dyfod o Ferched y Ty Talwyn". Y mae'r Ty Talwyn yn Nhu deau Plwyf Llangynwyd yng nghwmwd Tir Iarll ag am y ffin a Phlwyf Margam, yn dŷ Ffermwr lled dda, sef da ymhlith tai Morganwg, y tai goreu yng Nghymru tu hwnt i bob cymmhariaeth."

106

A DESCRIPTION OF THE DAY OF
JUDGMENT.

THE following article is taken from the Cotton MS. Titus D. xxii, in the British Museum, which contains eight other articles in Welsh and Latin, and among them the Welsh Lives of Saints David, Catharine, and Margaret, published in Rees' Cambro-British Saints, pp. 102-116, and 211-231. In the Catalogue of Cotton MSS., p. 566, the volume is incorrectly represented to include a chronicle of the Church of Llandaff, which, however, it does not contain. A corrected table of contents is now prefixed to the volume from the pen, and bearing the signature, of "T. Price, Carnhuanawc, November 4, 1839."

The extract here printed is the first article in the MS., extending from folio 1 to folio 19, and containing thirty-six pages and seven lines. Each page contains fifteen lines. It is very well written, but the writing has become illegible in one or two places.

The MS. dates from the early part of the fifteenth century,

[1] LLynma gyfrбythyt achouyon a geir nyr yscriptur lan o i6rth y trabluthe gouudyon a dolureu adiskynnant kynnáll kyn teruin byd achos anwir ac angret yrei aossodes yr vchelarglбyd o neef kyn kymryt kana6d or blayn hyt ytraythir herwyth dysk y yspryd ef o giudode y profáydi a gwedy kymryd knaбd y dangosses crist argl6yth yr eilweith yr vnri6 pynkeu ny gyfreitheu ef yrei aydys yn vynych ny traythu myбn gwasnaythe yr egl6ys.1 ¶ ytrabluthe hyn adoant

1 In the MS. these paragraph marks are in red ink.

but the article itself is probably older. Its style is not very attractive, being marked by some awkward sentences and uncouth forms. The constant use of adjectives in the plural, such as "aruthredigyon", "llithredigyon", etc., is quite a marked feature in the composition. The writer was a SouthWalian, and apparently a native of the southern part of Cardiganshire, or North Pembrokeshire. Such forms as the following may be observed, among many others, as characteristic of the dialect of this district: lleisse: gnuthyr (32) coranu (ib), agilant (ib), heblyth (ib), geire (6), neueilieid gwyllton (62), wethel (7), weched (9), and wimmwth (15), which are still wheddel, wheched, and whimmwth: ymhoylant (8), and ymhoylyd (15), llysewyn, eiswys (10), dehuach (11), ouan (112), iste (ib), cluste (ib), milioyth (12), tayred vo yr heul (ib), drein (13), gwabre, etc. The dropping of the final dental in trus (6) "trwst", trydy and pedwery, point in the same direction. It is possible that the writer may have been one of the patriotic monks of the great Abbey of Ystrad Fflur.

The orthography of the MS. has been scrupulously followed, even in its blunders. It will be observed that the scribe occasionally uses the peculiar “6” for “u”, as, for example, in galló, hebl, llebat, i.e., "gallu", " heul", "lleuat".

HERE follow the instruction and records which are found in the Holy Scripture concerning the troubles, afflictions, and sufferings which will happen for a season before the end of the world on account of iniquity and unbelief, and which the high Lord of Heaven set forth in times past before He took flesh, as far as they are related through the teaching of His spirit by the bands of the prophets; and, after He took flesh, Christ, the Lord, revealed the same things a second time in His laws, which are frequently rehearsed in the services of the

« ForrigeFortsæt »