Billeder på siden
PDF
ePub
[ocr errors]

XVIII.

ΕΛΕΝΗΣ ΕΠΙΘΑΛΑΜΙΟΣ.

Ἔν ποκ' ἄρα Σπάρτα ξανθότριχι πὰρ Μενελάῳ παρθενικαὶ θάλλοντα κόμαις ὑάκινθον ἔχοισαι πρόσθε νεογράπτω θαλάμω χορὸν ἐστάσαντο, δώδεκα ταὶ πρᾶται πόλιος, μέγα χρῆμα Λακαινᾶν, ἁνίκα Τυνδαρίδα κατεκλάξατο τὰν ἀγαπατάν μναστεύσας Ελέναν ὁ νεώτερος Ατρέος υἱός. ἄειδον δ ̓ ἄρα πᾶσαι ἐς ἓν μέλος ἐγκροτέοισαι ποσσὶ περιπλέκτοις, ὑπὸ δ ̓ ἴαχε δῶμ ̓ ὑμεναίῳ.

XVIII. Brautlied der Helena. Nach dem Schol. nahm Theokrit Einiges für dieses Gedicht aus einem Epithalamium der Helena, welches Stesichorus dichtete. In wie weit diese Nachricht begründet ist, wissen wir nicht. Dass bei einem Hochzeitsliede gewisse Gedanken und bestimmte Ausdrücke immer wieder kehren, ist ganz natürlich. Der Art ist der Schlussvers, der Art die Aehnlichkeit mit Versen aus Brautliedern der Sappho, v. 16, v. 49. Man vergleiche mit unserem Gedichte die Hochzeitslieder bei Catull. 61 und 62. Theokrit scheint dieses Gedicht zunächst in der Absicht geschrieben zu haben, dasselbe nach Vorausschickung eines Prooemium (wie id 11, 1-6 oder 13, 1 flg.) als Hochzeitsgedicht bei einem bestimmten Falle zu benutzen. So erklärt sich άga Vers 1. · Litteratur s. gr. Ausg. p. 90.

[ocr errors]
[blocks in formation]

5

3. χορ. ἔστ., derselbe Ausdruck wie in dem Citate Anm. 13, 43.

4. χρῆμα. Der kernige, feste Schlag der spartanischen Jungfrauen, die nach Männerart kräftigender Leibesübungen pflegen (v. 23), wird mit einem Ausdrucke bezeichnet, mit der wir am besten den bei Prop. 2, 5, 28 vergleichen können: Cynthia forma potens. Bei Xen. Cyrop. 1, 4, 8 heisst es von einem Hirsche: καταβάλλει τὴν ἔλαφον, καλόν τι χρῆμα καὶ μέγα, ein schönes, grosses Stück. Vgl. übrigens Anm. zu 15, 83 und die von Renier angeführten Stellen, z. Β. Plut. M. Anton. 31: ἔστεργε δ ̓ ὑπερφυῶς τὴν ἀδελφήν, χρῆμα θαυμαστόν, ὡς λέγεται, γυναικὸς γενομένην. Komisch ist der Ausdruck bei Plaut. Merc. 4, 4, 15 satis scitum filum mulieris. In gewisser Beziehung lässt sich vergleichen σῶμα, Soph. Oed. 643.

5. Τυνδαρίδα κτλ., quum Menelaus inclusisset (κατεκλάξατο, Dor. § 1204), in thalamum abduxisset Tyndarei caram filiam Helenam. Mit Τυνδαρίς Ἑλένα vgl. 15, 110, mit der Dehnung der Ultima unten v. 20. [Vulg. Τυνδαριδᾶν. S. gr. Ausg. p. 93.]

7 8. ἐγκρ. π. Hor. Od. 3, 18 extr. und Catull. 61, 14 pellere humum (terram) pedibus.

[ocr errors]

5

Οὕτω δὴ πρωϊζὲ κατέδραθες, ὦ φίλε γαμβρέ; ἡ ῥά τις ἐσσὶ λίαν βαρυγούνατος; ἢ ῥα φίλυπνος; ἦ ῥα πολύν τιν' ἔπινες, ὅτ ̓ εἰς εὐνὰν κατεβάλλευ; ότι εὕδειν μὲν χρήζοντα καθ ̓ ὥραν αὐτὸν ἐχρῆν τυ, παῖδα δ ̓ ἐᾶν σὺν παισὶ φιλοστόργῳ παρὰ ματρί παίσδειν ἐς βαθὺν ὄρθρον, ἐπεὶ καὶ ἕνας καὶ ἐς ἀπ κεἰς ἔτος ἐξ ἔτεος, Μενέλαε, τεὰ νυὸς ἅδε. ὄλβιε γάμβρ', ἀγαθός τις ἐπέπταρεν ἐρχομένῳ τοι ἐς Σπάρταν ἅπερ ἄλλοι ἀριστέες, ὡς ἀνύσαιο. μοῦνος ἐν ἡμιθέοις Κρονίδαν Δία πενθερὸν ἑξεῖς. Ζανός τοι θυγάτηρ ὑπὸ τὴν μίαν ἵκετο χλαίναν, οἷα 'Αχαιϊάδα γαῖαν πατεῖ οὐδεμί'. ἄλλα.

ή μέγα κέν τι τέκοιτ ̓ εἰ ματέρι τίκτοι ὁμοῖον. ἄμμες δ' αἱ πᾶσαι συνομάλικες, αἷς δρόμος αυτός

[ocr errors]

9. οὕτω δὴ – siccine - ?“ (Catull. 65, 132 und 134). πρωϊζὲ, o du frühzeitiger (=so früh). Attraction wie 17, 66. Tibull. 1, 7, 53. [πρωϊζέ ist Emendation von Ahr. statt vulg. πρώϊζα]. γαμβρέ. γαμβρός hat hier die Bedeutung sponsus wie v. 15 vvós die von sponsa. In dieser Bedeutung finden wir das Wort wiederholt in den Bruchstücken von Sappho's Hochzeitsliedern p. 271 (372) No. 91. 99. p. 272 (373-374) Nr. 103. 104 in Bergk's Anth. Lyr. Der Ausdruck ist hier dem Munde der Aeltern von Braut oder Bräutigam entnommen, für welche Bräutigam oder Braut nun Schwiegersohn oder Schwiegertochter werden. Indem ich diess sage, weiss ich recht wohl, dass das Wort auch für anderweitige Verhältnisse der Verschwägerung gebraucht wird. Vgl. auch Haupt in dem zu 15, 77 genannten Programm.

11. πολύν τιν ̓ ἔπ. Auch im Deutschen ist die Ellipse verständlich, wenn es heisst: er hat einen zu viel getrunken. Tis steht neben πολύς wie Lucian. Menipp. 11. Lucian. Catapl. 3 u. a. Vgl. gr. Ausg. p. 94. - κατεβάλλευ. S. Dor. § 18. 12. αὐτὸν ἐχρῆν τυ, dormire te solum oportebat. Vgl. 5, 85.

14. παίσδειν. Vgl. 14, 8, unten ν. 32 πανίσδεται. ἔνας, perendie, was bei Aristoph. Eccles. 796 ἕνης (ἔνης), Acharn. 172 εἰς ἕνην heisst.

10

15

20

Hesiod. ἔργ. 410 ἔς τ' αὔριον ἔς τ'
ἐς ἀπ, eras. Vgl. 15,
ἔννηφιν.
132. Ilias 8, 470 u. a.

16. ὄλβιε γ. Sappho sagte in einem Brautliede: ὄλβις γάμβρε, σοὶ μὲν δὴ γάμος, ὡς ἄρας, ἐκτετέλεστ ̓, ἔχης δὲ πάρθενον, ἂν ἄραο. Bergk. Anth. Lyr. p. 271 (373). ἀγαθός τις, bonus aliquis propitiusque tibi deus dextrum tibi omen sternuit. Vgl. 7, 96. Hor. Od. 4, 5, 1 divi boni. Catull. 61, 202 bona Venus. Vgl. gr. Ausg. p. 92.

17. ὡς ἀνύσ., ut voto potireris, ut id, quod cupiebas, perficeres, ut Helenam duceres, wörtlich: damit du es fertig brächtest. Eben so lässt sich 5, 144 fassen: ich habe mir das Lamm ermacht, ich habe es glücklich fertig gebracht mit dem Lamme. Vgl. Arist. Plut. 196.

19. τὰν μίαν κτλ., sub unum illud, quo iam communiter tegimini, stragulum tibi venit. Die wollene χλαῖνα dient hier als Zudecke wie 24, 61. Odyss. 14, 520. 11, 189. Soph. Trach. 539. Ζu τὰν μίαν vgl. Ilias 11, 174.

20. Αχαιϊάδα γαϊαν. Mit dem Ausdrucke vgl. Odyss. 21, 107 οἵη νῦν οὐκ ἔστι γυνὴ κατ' Αχαιΐδα γαῖαν. Soph. Ai. 819. 984; mit der Dehnung der Endung -a in der Hauptcäsur oben v. 5, Odyss. 10, 42, gr. Ausg. p. 95.

22-23. δρόμος κτλ. Plut. Lycurg. 14: Λυκούργος τὰ μὲν σώματα τῶν παρθένων δρόμοις καὶ πάλαις

χρισαμέναις ἀνδριστὶ παρ' Ευρώταο λοετροῖς, τετράκις ἑξήκοντα κόραι, θῆλυς νεολαία, τάων οὔτις ἄμωμος, ἐπεί χ ̓ Ἑλένα παρισωθῇ. πότνι ̓ ἅτ ̓ ἀντέλλοισα καλὸν διέφανε πρόσωπον Δως ἢ ἅτε λευκὸν ἔαρ χειμῶνος ἀνέντος ὧδε καὶ ἡ χρυσέα Ελένα διαφαίνετ ̓ ἐν ἡμῖν. πιείρᾳ ἅτε λᾷον ἀνέδραμε κόσμος ἀρούρα

η

ἢ κάπῳ κυπάρισσος ἢ ἅρματι Θεσσαλὸς ἵππος, ὧδε καὶ ὁ ροδόχρως Ελένα Λακεδαίμονι κόσμος. οὔτε τις ἐκ ταλάρω πανίσδεται ἔργα τοιαῦτα, οὔτ ̓ ἐνὶ δαιδαλέῳ πυκινώτερον ἄτριον ἱστῷ κερκίδι συμπλέξασα μακρῶν ἔταμ ̓ ἐκ κελεόντων ̇ οὐ μὴν οὐδὲ λύραν τις ἐπίσταται ὧδε κροτῆσαι Αρτεμιν ἀείδοισα καὶ εὐρύστερνον ̓Αθάναν,

ὡς Ἑλένα, τᾶς πάντες ἐπ ̓ ὄμμασιν ἵμεροι ἐντί. ὦ καλὰ ὦ χαρίεσσα κόρα, τὺ μὲν οἰκέτις ἤδη, ἄμμες δ ̓ ἐς δρόμον ἦρι καὶ ἐς λειμώνια φύλλα ἑρψοῦμες στεφάνως δρεψούμεναι ἡδὺ πνέοντας,

καὶ βολαῖς δίσκων διεπόνησεν. Am Eurotas hielten die spartanischen Jungfrauen einen öffentlichen Wettlauf. Arist. Lysistr. 1308 άτε πῶλοι δ' αἱ κόραι πὰρ τὸν Εὐρώταν ἀμπάλλοντι πυκνὰ ποδοῖν ἐγκονιῶσαι. ταὶ δὲ κόμαι σείονθ' άπερ Βακχάν κτλ. - συνομάλ. = συνομήλικες – αυτός. 11, 34.

24. θῆλυς. Vgl. Odyss. 5, 467. Krüger I, I § 22, 8 A 1.

26-27. Diese Stelle ist eine crux interpretum. Vulg. 4ως ἀντέλλοισα κ. δ. πρ. πότνια νύξ ἅτε κτλ. Ich gebe hier die Emendation Hermanns. Weiteres s. gr. Ausg. p. 96. λευ κὸν ἔαρ, ver candidum, sagt auch Callim. Hymn. in Cer. 123 zur Bezeichnung der hell und heiter strahlenden Schönheit, wofür Virg. Georg. 2, 319 ver rubens sagt. Odyss. 10, 94 λευκὴ γαλήνη. Soph. Αi. 709 λευκὸν εὐάμερον φάος. Catull. 8, 3 fulsere quondam candidi tibi soles.

χειμ. ανέντος, postquam cessavit hiems, postquam hiems soluta est. Herod. 4, 152 ἀνίει τὸ πνεῦμα.

28. χρυσέα. Vgl. z. B.Ilias 3, 64. 29. λαον. S. Anm. 10, 3. Mit ἀνέδραμε vgl. Iliad. 18, 56 ὁ δ ̓ ἀνέ

25

30

35

40

δραμεν ἔρνεϊ ἶσος. - κόσμος. Virg. Ecl. 5, 32 vitis ut arboribus decori est, ut vitibus uvae, tu decus omne tuis. Ecl. 7, 65. [Verschiedene Ansichten s. gr. Ausg. p. 97.]

[ocr errors]

30. κυπάρισσος. Als hoher und schlank gewachsener Baum wird die Cypresse wiederholt erwähnt. Vgl. 11, 45. 22, 41. Virg. Ecl. 1, 25. Martial. 12, 50 aëriae cupressi. Pausan. 8, 24, 4. verkürzt wie 22, 11. S. zu 25, 170. Θεσσαλός. Nach Lucan. Phars. 6, 397 hatte Poseidon in Thessalien das Ross entstehen lassen. Vgl. den Vers: ἵππον Θεσσαλικήν, Λακεδαιμονίην δὲ γυναῖ κα, Athen. 7 p. 278, E. Anm. 14, 49. ἵππος verstehe ich von der schlanken Gestalt, Zetzsche von der Schnelligkeit des Rosses.

32. πανίσδεται. S. Dor. § 117. 36. εὐρύστερνον. Die breite Brust deutet auf die Stärke. - Orph. Lith. 542 εὐρύστερνος ̓Ατρυτώνη. Iliad. 2, 479. 3, 194.

39. δρόμον, auf die Rennbahn, wo du bisher mit uns gewesen bist. - φύλλα. Vgl. 11, 26.

40. ἑρψοῦμες, δρεψούμεναι. S. Dor. § 14. Vgl. unten v. 46 στα

[ocr errors]

πολλὰ τεοῦς, Ελένα, μεμναμέναι ὡς γαλαθηναί
ἄρνες γειναμένας ὄϊος μαστὸν ποθέοισαι.
πράτα του στέφανον λωτῶ χαμαὶ αὐξομένοιο
πλέξασαι σκιερὰν καταθήσομες ἐς πλατάνιστον,
πράτα δ ̓ ἀργυρέας ἐξ ἔλπιδος ὑγρὸν ἄλειφαρ
λαζύμεναι σταξεῦμες ὑπὸ σκιερὰν πλατανιστον·
γράμματα δ ̓ ἐν φλοιῷ γεγράψεται, ὡς παριών τις
ἀννείμῃ, Δωριστί· σέβου με· Ἑλένας φυτὸν εἰμί.
χαίροις, ὦ νύμφα, χαίροις, εὐπένθερε γαμβρέ.
Λατὼ μὲν δοίη, Λατὼ κουροτρόφος, ύμμιν
εὐτεκνίαν, Κύπρις δέ, θεὰ Κύπρις, ἶσον ἔρασθαι
ἀλλάλων, Ζεὺς δέ, Κρονίδας Ζεύς, ἄφθιτον ὄλβον,
ὡς ἐξ εὐπατριδῶν εἰς εὐπατρίδας πάλιν ἔνῃ.
ενδετ ̓ ἐς ἀλλάλων στέρνον φιλότητα πνέοντες
καὶ πόθον, ἔγρεσθαι δὲ πρὸς ἀπ μὴ ἐπιλάθησθε.
νεύμεθα κἄμμες ἐς ὄρθρον, ἐπεί κα πρᾶτος ἀοιδός
ἐξ εὐνᾶς κελαδήσῃ ἀνασχων εὔτοιχα δειράν.
Ὑμὴν ὦ Υμέναιε, γάμῳ ἐπὶ τῶδε χαρείης.

-

στεφάνως,

ξεῦμες, stillabimus.
Dor. § 77. Mit δρέψ. στεφάνως vgl.
Athen. 15 p. 676, Ε στεφάνους τε
μόντες, ἀγγέλους εὐφημίας.

41. τεοῦς wie 11, 25.

42. μαστόν. S. Dor. § 117.

43. λωτῶ αὐξομένοιο. S. Dor. § 75. λωτός ist hier Steinklee, melilotus, κροκίζων καὶ εὐώδης, wie Dioscor. 3, 41 sagt. Geibel: ein Mägdlein windet Blüth' und Klee, der Tod tritt heran, ihr wird so weh wer mag den Strauss vollenden? Vgl. Gerhard, auserl. gr. Vasengem. 1 p. 129. Der λωτός heisst χαμαί αὐξ. im Gegensatz zu dem 24, 45 Anm. erwähnten λωτός. 45. ὑγρόν. Vgl. 15, 117. 46. λαζύμεναι λαζόμεναι (8, 84) wie Eurip. Bacch. 503 u. a. σταξεῦμες. S. zu v. 40. ρὰν πλατάν. Vgl. Anm. zu 25, 20.

=

[ocr errors]

σκιες

47. γράμματα κτλ. Ovid. Her. 5, 21 incisae servant a te mea nomina fagi, et legor Oenone falce notata tua. Prop. 1, 18, 22 scribitur et vestris Cynthia corticibus.

48. Δωριστί nach treuer Dorer

45

50

55

art. S. gr. Ausg. p. 99. Sannazario sagt in der Arcadia, ecl. 12: e vedrai scritto un verso in su lo stipite: ,,Arbor di Philli io son, pastor inchinati".

49. χαίροις κτλ. In einem Brautlied der Sappho hiess es: χαῖρε, νύμφα, χαῖρε, τίμιε γαμβρε, πόλλα. Bergk, Anth. Lyr. p. 272 (374).

50. Λατώ. Mit der Wiederholung des Wortes vgl. Virg. Aen. 8, 71 Nymphae, Laurentes Nymphae. Ecl. 6, 55-56. Cic. pro Sest. 12, 29.

52. ὄλβ. Οdyss. 4, 207. 6, 188. 53. ἔνθη wie 8, 35.

56. νεύμεθα. Vgl. Iliad. 18, 136 νεῦμαι. Dor. § 545.

57. εὔτοιχα. Vgl. Plut. advers. Stoic. 19 πτερά ποικιλοτρίχων οἰωνῶν. Anth. Pal. 9, 136 δασύτριχα μαλα νομεύειν.

58. Ὑμὴν ὦ Ὑμ. ist der stehende Ruf bei dem Brautgesange. Vgl. Arist. Αν. 1736. Catull. 62, 5 Hymen, o Homenaee, Hymen ades, o Hymenaee. Catull. 61, 4. Ovid. Her. 12, 143. — γάμῳ ἐπί. Mit dem Hiatus vgl. z. B. Iliad. 6, 15.

THEOKRIT VON FRITZSCHE. 2. Aufl.

13

*ΧΙΧ.

ΚΗΡΙΟΚΛΕΠΤΗΣ.

[ocr errors]

Τὸν κλέπταν ποτ' Ἔρωτα κακὰ κέντασε μέλισσα
κηρίον ἐκ σίμβλων συλεύμενον, ἄκρα δὲ χειρῶν
δάκτυλα πάνθ' ὑπένυξεν. ὁ δ ̓ ἄλγεε καὶ χέρ ̓ ἐφύση
καὶ τὰν γᾶν ἐπάταξε καὶ ἅλατο, τα δ ̓ Αφροδίτα
δειξέ τε τὴν ὀδύναν καὶ μέμφετο, ὅττι γε τυτθόν
θηρίον ἐστὶ μέλισσα καὶ ἁλίκα τραύματα ποιεῖ.
χὰ μάτηρ γελάσασα· τί δ ̓; οὐκ ἴσος ἐσσὶ μελίσσαις,
ὃς τυτθὸς μὲν ἔφυς, τὰ δὲ τραύματα ταλίκα ποιεῖς;

XIX. Der Honig dieb. Dieses Gedicht ist unächt, aber jedenfalls alt, wie die verschiedenen Nachah

66

5

mungen desselben, vorzüglich Anacr. 40 (33), beweisen. Weiteres siehe gr. Ausg. p. 101 flg.

*XX.

ΒΟΥΚΟΛΙΣΚΟΣ.

Εὐνείκα μ ̓ ἐγέλασσε θέλοντα μιν

ἡδὺ φιλᾶσαι,

καί μ ̓ ἐπικερτομέοισα τάδ ̓ ἔννεπεν· ἔρρ ̓ ἀπ ̓ ἐμεῖο.
βουκόλος ὢν ἐθέλεις με κύσαι, τάλαν; οὐ μεμάθηκα
ἀγροίκως φιλέειν, ἀλλ ̓ ἀστικὰ χείλεα θλίβειν.

μὴ τύ γέ μευ κύσσῃς τὸ καλὸν στόμα μηδ' ἐν ὀνείροις.
οἷα βλέπεις, ὁπποῖα λαλεῖς, ὡς ἄγρια παίσδεις,
ὡς τρυφερὸν λαλέεις, ὡς κωτίλα ῥήματα φράσδεις

XX. Der verschmähete Liebhaber. Ein Rinderhirt macht seinem Grolle Luft, den er in sich trägt, weil er von einer stolzen Städterin, welche er hatte küssen wollen, spöttisch abgefertigt worden ist. Um zu zeigen, wie unrecht diese Spröde ihm gethan habe, schildert er seine nicht zu bezweifelnde Schönheit und thut aus der Mythologie dar, dass der Hirt gar nicht so verachtet sei. Das Gedicht ist unächt. S. gr. Ausg. p. 106.

1. Εύν. Name wie Th. 13, 45.

2. ἐπικερτομέοισα. Vgl. v. 11 μυθίζοισα, 13 μυχθίζοισα, βλέ ποισα, 17, 38. Dor. § 128.

5

4. ἀγροίκως. S. Dor. § 77 (nicht rustice).

5. τὸ κ. στ. 2, 126. 1, 146.

6. οἷα βλέπεις. Nach der Beobachtung von Mein. hat Theokrit die Anwendung des kurz bleibenden Vocales vor Bλ und yλ in den bukolischen und mimischen Gedichten vermieden und blos einmal im epischen Gedichte 17, 136 sich erlaubt.

« ForrigeFortsæt »