Actiaque Iliacis celebramus litora ludis.
Exercent patrias oleo labente palaestras
nudati socii; iuvat evasisse tot urbes
Argolicas, mediosque fugam tenuisse per hostis.
Interea magnum sol circumvolvitur annum,
et glacialis hiemps aquilonibus asperat undas.
Aere cavo clipeum, magni gestamen Abantis,
postibus adversis figo, et rem carmine signo:
AENEAS HAEC DE DANAIS VICTORIBVS ARMA.
Linquere tum portus iubeo et considere transtris :
certatim socii feriunt mare et aequora verrunt.
Protinus aërias Phaeacum abscondimus arces,
litoraque Epiri legimus portuque subimus
Chaonio, et celsam Buthroti accedimus urbem.

Meeting with Andromache.

Hic incredibilis rerum fama occupat auris, Priamiden Helenum Graias regnare per urbes, coniugio Aeacidae Pyrrhi sceptrisque potitum, et patrio Andromachen iterum cessisse marito. Obstipui, miroque incensum pectus amore, compellare virum et casus cognoscere tantos. Progredior portu, classis et litora linquens, sollemnis cum forte dapes et tristia dona ante urbem in luco falsi Simoëntis ad undam libabat cineri Andromache, Manisque vocabat

280

285

290

295

300

Hectoreum ad tumulum, viridi quem caespite inanem et geminas, causam lacrimis, sacraverat aras.

305

Ut me conspexit venientem et Troïa circum arma amens vidit, magnis exterrita monstris deriguit visu in medio, calor ossa reliquit; labitur, et longo vix tandem tempore fatur: 'Verane te facies, verus mihi nuntius adfers, nate dea? Vivisne, aut, si lux alma recessit,

310

Hector ubi est?' Dixit, lacrimasque effudit et omnem
implevit clamore locum. Vix pauca furenti
subicio, et raris turbatus vocibus hisco:

'Vivo equidem, vitamque extrema per omnia duco; ne dubita, nam vera vides.

315

Heu, quis te casus deiectam coniuge tanto

excipit, aut quae digna satis fortuna revisit Hectoris Andromachen?

Pyrrhin' conubia servas?'

iussa mori, quae sortitus non pertulit ullos, nec victoris eri tetigit captiva cubile!

Nos, patria incensa, diversa per aequora vectae, stirpis Achilleae fastus iuvenemque superbum, servitio enixae, tulimus: qui deinde, secutus Ledaeam Hermionen Lacedaemoniosque hymenaeos, me famulo famulamque Heleno transmisit habendam.

325

Ast illum, ereptae magno inflammatus amore
coniugis et scelerum Furiis agitatus, Orestes
excipit incautum patriasque obtruncat ad aras.
Morte Neoptolemi regnorum reddita cessit
pars Heleno, qui Chaonios cognomine campos
Chaoniamque omnem Troiano a Chaone dixit,
Pergamaque Iliacamque iugis hanc addidit arcem.
Sed tibi qui cursum venti, quae fata dedere?
Aut quisnam ignarum nostris deus adpulit oris?
Quid puer Ascanius? superatne et vescitur aura,
quem tibi iam Troia —

Ecqua tamen puero est amissae cura parentis?
Ecquid in antiquam virtutem animosque virilis
et pater Aeneas et avunculus excitat Hector?'

Reception by Helenus.

Talia fundebat lacrimans longosque ciebat incassum fletus, cum sese a moenibus heros Priamides multis Helenus comitantibus adfert, adgnoscitque suos, laetusque ad limina ducit, et multum lacrimas verba inter singula fundit. Procedo, et parvam Troiam simulataque magnis Pergama, et arentem Xanthi cognomine rivum adgnosco, Scaeaeque amplector limina portae. Nec non et Teucri socia simul urbe fruuntur : illos porticibus rex accipiebat in amplis ; aulaï medio libabant pocula Bacchi, impositis auro dapibus, paterasque tenebant.

Iamque dies alterque dies processit, et aurae vela vocant tumidoque inflatur carbasus austro. His vatem adgredior dictis ac talia quaeso: 'Troiugena, interpres divom, qui numina Phoebi, qui tripodas, Clarii laurus, qui sidera sentis, et volucrum linguas et praepetis omina pennae,

330

335

340

345

350

355

360

fare age

namque omnem cursum mihi prospera dixit

religio, et cuncti suaserunt numine divi

Italiam petere et terras temptare repostas:

sola novum dictuque nefas Harpyia Celaeno prodigium canit, et tristis denuntiat iras, obscenamque famem- quae prima pericula vito? Quidve sequens tantos possim superare labores?'

Prophecy of Helenus.

365

Hic Helenus, caesis primum de more iuvencis, exorat pacem divom, vittasque resolvit

370

sacrati capitis, meque ad tua limina, Phoebe,
ipse manu multo suspensum numine ducit,
atque haec deinde canit divino ex ore sacerdos :
nam te maioribus ire altum

per

'Nate dea, auspiciis manifesta fides: sic fata deum rex sortitur, volvitque vices; is vertitur ordo pauca tibi e multis, quo tutior hospita lustres aequora et Ausonio possis considere portu, expediam dictis; prohibent nam cetera Parcae scire Helenum farique vetat Saturnia Iuno. Principio Italiam, quam tu iam rere propinquam vicinosque, ignare, paras invadere portus, longa procul longis via dividit invia terris. Ante et Trinacria lentandus remus in unda, et salis Ausonii lustrandum navibus aequor, infernique lacus, Aeaeaeque insula Circae, quam tuta possis urbem componere terra: signa tibi dicam, tu condita mente teneto: cum tibi sollicito secreti ad fluminis undam litoreis ingens inventa sub ilicibus sus triginta capitum fetus enixa iacebit, alba, solo recubans, albi circum ubera nati, is locus urbis erit, requies ea certa laborum.

375

380

385

390

Nec tu mensarum morsus horresce futuros: fata viam invenient, aderitque vocatus Apollo.

'Avoid the Eastern Shore.'

'Has autem terras, Italique hanc litoris oram, proxuma quae nostri perfunditur aequoris aestu, effuge; cuncta malis habitantur moenia Grais. Hic et Narycii posuerunt moenia Locri,

et Sallentinos obsedit milite campos

395

40c

Lyctius Idomeneus; hic illa ducis Meliboei

parva Philoctetae subnixa Petelia muro.

Quin, ubi transmissae steterint trans aequora classes,
et positis aris iam vota in litore solves,
purpureo velare comas adopertus amictu,

405

ne qua inter sanctos ignis in honore deorum hostilis facies occurrat et omina turbet.

Hunc socii morem sacrorum, hunc ipse teneto: hac casti maneant in religione nepotes.

'Sail round Italy.'

'Ast ubi digressum Siculae te admoverit orae ventus, et angusti rarescent claustra Pelori, laeva tibi tellus et longo laeva petantur aequora circuitu: dextrum fuge litus et undas. Haec loca vi quondam et vasta convolsa ruina tantum aevi longinqua valet mutare vetustas dissiluisse ferunt, cum protinus utraque tellus una foret; venit medio vi pontus et undis Hesperium Siculo latus abscidit, arvaque et urbes litore diductas angusto interluit aestu.

Dextrum Scylla latus, laevum implacata Charybdis obsidet, atque imo barathri ter gurgite vastos sorbet in abruptum fluctus rursusque sub auras erigit alternos et sidera verberat unda.

410

415

420