65 Perque vices modo 'Persephone,' modo Filia!' clamat, Clamat et alternis nomen utrumque ciet.
Sed neque Persephone Cererem, nec filia matrem
Audit, et alternis nomen utrumque perit.
Unaque, pastorem vidisset an arva colentem,
Vox erat 'Hac gressus ecqua puella tulit?'
Iam color unus inest rebus, tenebrisque teguntur
Omnia. iam vigiles conticuere canes.
Alta iacet vasti super ora Typhoëos Aetne,
Cuius anhelatis ignibus ardet humus.
75 Illic accendit geminas pro lampade pinus
Hinc Cereris sacris nunc quoque taeda datur ...
Est specus exesi structura pumicis asper,
Non homini regio, non adeunda ferae:
Quo simul ac venit, frenatos curribus angues
80 Iungit, et aequoreas sicca pererrat aquas.
Effugit et Syrtes et te, Zanclaea Charybdis,
Et vos, Nisaei, naufraga monstra, canes,
Hadriacumque patens late, bimaremque Corinthon.
Sic venit ad portus, Attica terra, tuos.
85 Hic primum sedit gelido maestissima saxo.
Illud Cecropidae nunc quoque triste vocant.
Sub love duravit multis inmota diebus
Et lunae patiens et pluvialis aquae.
Fors sua cuique loco est. Quo nunc Cerialis Eleusin,
Dicitur hoc Celei rura fuisse senis.
Ille domum glandes excussaque mora rubetis
Portat et arsuris arida ligna focis.
Filia parva duas redigebat rupe capellas,
Et tener in cunis filius aeger erat.
95 'Mater!' ait virgo... mota est dea nomine matris ...
"Quid facis in solis incomitata locis?'
Restitit et senior, quamvis onus urget, et orat
Tecta suae subeat quantulacumque casae.
Illa negat. simularat anum, mitraque capillos
100 Presserat. instanti talia dicta refert:
"Sospes eas, semperque parens! mihi filia rapta est.
Heu! melior quanto sors tua sorte mea est.'
Dixit, et ut lacrimae neque enim lacrimare deorum est
Decidit in tepidos lucida gutta sinus.
105 Flent pariter molles animis virgoque senexque:
E quibus haec iusti verba fuere senis:
'Sic tibi, quam raptam quereris, sit filia sospes,
Surge, nec exiguae despice tecta casae.'
v. 76. Erklärung des dadouxos v. 83. Vergl. Horaz od. I, 7 v. 2. bei den eleusinischen Mysterien.
Cui dea Duc!' inquit, 'scisti, qua cogere posses',
Seque levat saxo, subsequiturque senem.
Dux comiti narrat, quam sit sibi filius aeger,
Nec capiat somnos, invigiletque malis.
Illa soporiferum, parvos initura penates,
Colligit agresti lene papaver humo.
115 Dum legit, oblito fertur gustasse palato,
Longamque inprudens exsoluisse famem.
Quae quia principio posuit ieiunia noctis,
Tempus habent mystae sidera visa cibi.
Limen ut intravit, luctus videt omnia plena.
Iam spes in puero nulla salutis erat.
Matre salutata mater Metanira vocatur
Iungere dignata est os puerile suo.
Pallor abit, subitasque vident in corpore vires.
Tantus caelesti venit ab ore vigor.
125 Tota domus laeta est: hoc est, materque paterque
Nataque. tres illi tota fuere domus.
Mox epulas ponunt, liquefacta coagula lacte
Pomaque et in ceris aurea mella suis.
Abstinet alma Ceres, somnique papavera causas
Dat tibi cum tepido lacte bibenda, puer.
Noctis erat medium, placidique silentia somni:
Triptolemum gremio sustulit illa suo,
Terque manu permulsit eum, tria carmina dixit,
Carmina mortali non referenda sono,
135 Inque foco corpus pueri vivente favilla
Obruit, humanum purget ut ignis onus.
Excutitur somno stulte pia mater, et amens
"Quid facis?' exclamat, membraque ab igne rapit.
Cui dea Dum non es,' dixit, 'scelerata fuisti:
Inrita materno sunt mea dona metu.
Iste quidem mortalis erit. sed primus arabit
Et seret et culta praemia tollet humo.'
Dixit et egrediens nubem trahit, inque dracones
Transit et alifero tollitur axe Ceres.
145 Sunion expositum Piraeaque tuta recessu
Linquit et in dextrum quae iacet ora latus.
Hinc init Aegaeum, quo Cycladas adspicit omnes,
Ioniumque rapax Icariumque legit:
Perque urbes Asiae longum petit Hellespontum,
Diversumque locis alta pererrat iter.
Nam modo turilegos Arabas, modo despicit Indos,
v. 118. mystae] die in die kleinen Mysterien, welche zu Ehren der Proserpina gefeiert wurden, Einge
weihten, während Epoptae die in die grossen, zu Ehren der Ceres gefeierten Mysterien Eingeweihten heissen.
Hinc Libys, hinc Meroë, siccaque terra subest: Nunc adit Hesperios, Rhenum, Rhodanumque, Padumque. Teque future parens, Thybri, potentis aquae. 155 Quo feror? inmensum est erratas dicere terras. Praeteritus Cereri nullus in orbe locus.
Errat et in caelo, liquidique inmunia ponti
Adloquitur gelido proxima signa polo.
'Parrhasides stellae, namque omnia nosse potestis,
Aequoreas numquam cum subeatis aquas
Persephonen natam miserae monstrate parenti!'
Dixerat. Huic Helice talia verba refert:
'Crimine nox vacua est. Solem de virgine rapta
Consule, qui late facta diurna videt.
165 Sol aditus Quam quaeris,' ait, 'ne vana labores,
Nupta Iovis fratri tertia regna tenet:?
Questa diu secum sic est adfata Tonantem,
Maximaque in voltu signa dolentis erant:
'Si memor es, de quo mihi sit Proserpina nata,
Dimidium curae debet habere tuae.
Orbe pererrato sola est iniuria facti
Cognita. conmissi praemia raptor habet.
At neque Persephone digna est praedone marito,
Nec gener hoc nobis more parandus erat.
175 Quid gravius victore Gye captiva tulissem,
Quam nunc te caeli sceptra tenente tuli?
Verum inpune ferat, nos haec patiemur inultae:
Reddat et emendet facta priora novis.'
Iuppiter hanc lenit, factumque excusat amore,
Nec gener est nobis ille pudendus' ait.
"Non ego nobilior. posita est mihi regia caelo :
Possidet alter aquas, alter inane chaos.
Sed si forte tibi non est mutabile pectus,
Statque semel iuncti rumpere vincla tori,
185 Hoc quoque temptemus, siquidem ieiuna remansit.
Si minus, inferni coniugis uxor erit.'
Tartara iussus adit sumptis caducifer alis,
Speque redit citius visaque certa refert.
'Rapta tribus', dixit, solvit ieiunia granis,
Punica quae lento cortice poma tegunt.'
Haud secus indoluit, quam si modo rapta fuisset,
Maesta parens. longa vixque refecta mora est.
Atque ita Nec nobis caelum est habitabile', dixit,
"Taenaria recipi me quoque valle iube.'
195 Et factura fuit. pactus nisi luppiter esset, Bis tribus ut caelo mensibus illa foret,
v. 159. Parrh. st.] der grosse Bär. v. 164. Vergl. Odyssee XII, 323.
Tum demum voltumque Ceres animumque recepit,
Inposuitque suae spicea serta comae:
Largaque provenit cessatis messis in arvis,
200 Et vix congestas area cepit opes.
Bacchus findet den Honig.
Ante tuos ortus arae sine honore fuerunt,
Liber, et in gelidis herba reperta focis.
Te memorant Gange totoque oriente subacto
Primitias magno seposuisse lovi.
5 Cinnama tu primus captivaque tura dedisti,
Deque triumphato viscera tosta bove.
Nomine ab auctoris ducunt libamina nomen
Libaque, quod sacris pars datur inde focis.
Liba deo fiunt, sucis quia dulcibus idem
Gaudet, et a Baccho mella reperta ferunt.
Ibat arenoso satyris comitatus ab Hebro.
Non habet ingratos fabula nostra iocos.
Iamque erat ad Rhodopen Pangaeaque florida ventum:
Aeriferae comitum concrepuere manus.
15 Ecce novae coeunt volucres tinnitibus actae,
Quosque movent sonitus aera, sequuntur apes.
Colligit errantes et in arbore claudit inani
Liber, et inventi praemia mellis habet.
Ut satyri levisque senex tetigere saporem,
Quaerebant flavos per nemus omne favos.
Audit in exesa stridorem examinis ulmo,
Adspicit et ceras dissimulatque senex:
Utque piger pandi tergo residebat aselli,
Adplicat hunc ulmo corticibusque cavis.
25 Constitit ipse super ramoso stipite nixus
Atque avide trunco condita mella petit.
Milia crabronum coeunt et vertice nudo
Spicula defigunt, oraque sima notant.
Ille cadit praeceps et calce feritur aselli,
Inclamatque suos, auxiliumque rogat.
Concurrunt satyri, turgentiaque ora parentis
Rident. percusso claudicat ille genu.
Ridet et ipse deus, limumque inducere monstrat.
Hic paret monitis et linit ora luto.
35 Melle pater fruitur. liboque infusa calenti Iure repertori candida mella damus.
III. v. 7. Die Etymologie ist schwerlich recht ernstlich gemeint, ihr Zweck scheint nur zu sein einen
VOLZ, römische Elegie.
leichten Uebergang zur folgenden Bacchussage zu bilden.
v. 19. lēvis]=calvus, vergl. v. 27.
Nocte minus quarta promet sua sidera Chiron,
Semivir et flavi corpore mixtus equi.
Pelion Haemoniae mons est obversus in austros:
Summa virent pinu, cetera quercus habet.
5 Phillyrides tenuit. saxo stant antra vetusto,
Quae iustum memorant incoluisse senem.
Ille manus olim missuras Hectora leto
Creditur in lyricis detinuisse modis.
Venerat Alcides exhausta parte laborum,
Iussaque restabant ultima paene viro.
Stare simul casu Troiae duo fata videres:
Hinc puer Aeacides, hinc love natus erat.
Excipit hospitio iuvenem Philyreïus heros,
Et causam adventus hic rogat, ille docet. 15 Perspicit interea clavam spoliumque leonis,
"Vir'que ait, 'his armis, armaque digna viro!"
Nec se, quin horrens auderent tangere saetis
Vellus, Achilleae continuere manus.
Dumque senex tractat squalentia tela venenis,
Excidit et laevo fixa sagitta pede est.
Ingemuit Chiron, traxitque e corpore ferrum:
Adgemit Alcides Haemoniusque puer.
Ipse tamen lectas Pagasaeis collibus herbas
Temperat et vana volnera mulcet ope.
25 Virus edax superabat opem, penitusque recepta
Ossibus et toto corpore pestis erat.
Sanguine Centauri Lernaeae sanguis echidnae
Mixtus ad auxilium tempora nulla dabat.
Stabat, ut ante patrem, lacrimis perfusus Achilles.
Sic flendus Peleus, si moreretur, erat.
Saepe manus aegras manibus fingebat amicis:
Morum, quos fecit, praemia doctor habet
Oscula saepe dedit. dixit quoque saepe iacenti:
"Vive, precor, nec me, care, relinque, pater!" 35 Nona dies aderat, cum tu, iustissime Chiron, Bis septem stellis corpora cinctus eras.
IIII. v. 1. Am 3. Mai geht das Sternbild des Centauren (Schützen) auf,
das nach Ovid (v. 36) aus 14 Sternen besteht, nach anderen aus mehreren.
|