C. PLINI SECUNDI NATURALIS HISTORIAE LIBER XXIIII. CAP. I. SECT. 1. Ne silvae quidem horridiorque naturae § 1 facies medicinis carent, sacra illa parente rerum omnium nusquam non remedia disponente homini ut medicina fieret etiam solitudo ipsa, sed ad singula illius discordiae atque concordiae miraculis occursantibus. Quercus et olea tam pertinaci odio dissident ut altera in alterius scrobe depactae moriantur, quercus vero et iuxta nucem iuglandem. Pernicialia et brassicae cum vite odia; ipsum olus, quo vitis fugatur, adversum cyclamino et origano arescit. Quin et an- 2 nosas iam et quae sternantur arbores difficilius caedi, celerius inarescere tradunt, si prius manu quam ferro attingantur; pomorum onera a iumentis statim sentiri ac, nisi prius ostendantur his, quamvis pauca portent sudare illico. Ferulae asinis gratissimo sunt in pabulo, ceteris vero iumentis praesentaneo veneno, qua de causa id animal Libero patri adsignatur cui et ferula. Surdis etiam rerum sua cuique sunt 3 Ad hunc librum toti sunt excussi Va (omissis in hoc §§ 1-7.) d. Principio codicis a antiqua manus haec adscripsit: „,Initium XXIIII. libri deē trium capitulorum sententiis absentibus. de cetero totum est." medicinae vireret, K. illius, d. illis, § 1. naturae, V. narratae, d. opponente, K. solido, d. ad singula, Td. ad stigula, V1. et est gula, V 2. VT. atque concordiae, om. T. occurrentibus, Td. ipsum, VTd. ipsumque, B. § 2. iam, om. T. sternantur, VT d. ac celerius, Br. inarescere, d. marcescere, tur, V. gratissimo, VTd. gratissimae, B. sternuntur, B. celerius, VTd. V. maturescere, T. attinguan assignant, cui et ferulam, K. venena ac minumis quoque. Philyra coci et polline nimium salem cibis eximunt; praedulcium fastidium sal temperat. Nitrosae aut amarae aquae polenta addita mitigantur ut intra duas horas bibi possint, qua de causa in saccos vinarios additur polenta; similis vis Rhodiae cretae et argillae nostrati. Concordia valent, cum pix oleo extrahitur, quando utrumque pinguis naturae est; oleum solum calci miscetur, quando utrumque aquas odit. Cummis aceto facilius eluitur, atramentum aqua; innumera praeterea alia quae suis locis dicentur adsidue. Hinc nata medicina; haec sola naturae pla- 4 cuerat esse remedia parata volgo, inventu facilia ac sine inpendio et quibus vivimus. Postea fraudes hominum et ingeniorum capturae officinas invenere istas in quibus sua cuique homini venalis promittitur vita. Statim compositiones et mixturae inexplicabiles decantantur, Arabia atque India in medio aestumantur ulcerique parvo medicina a rubro mari inputatur, cum remedia vera cotidie pauperrimus quisque cenet. Nam si ex horto petantur aut herba vel frutex quae- 5 ratur, nulla artium vilior fiat. Ita est profecto, magnitudo populi perdidit ritus vincendoque victi sumus; paremus externis et una artium inperatoribus quoque inperaverunt. Verum de his alias plura. II. 2. Loton herbam itemque Aegyptiam eodem nomine, 6 alias et Syrticam arborem, diximus suis locis. Haec lotos, pilline, V. § 3. Phylira, V. in saccos, V d. et in saccos, B. cibis, V. cibi, dẞr. mitigaretur, V. vis, d. suis, V. nostrati, V Td. nostratis, B. Concordia valent cum, Vd (codd. Gel.) concordia valentium., T. valet, K. pix, Td (codd. Gel.) pia, V. quando utrumque, V d. quoniam utrumque, T. Cummis, ita nos scripsimus coll. ad 32, 24. Gummis, Vr. Commi, O. Gummi, dß. praeterea alia, d. alia praeterea, V. alia praetereo, Gronov. At eadem prorsus breviloquentia Milia praeterea, sc. dicere possum, usus est Plin. 8, 102. adsidue, delet Pint. § 4. Hic, V d. medicinae, V d. et quibus, V Td. ex quibus, ß. ac sine impendio eorum, quibus, Pint. bibimus, d. sitas, V. quique, V'. venali syromititur vitia, V. venalis vita promittitur, Td. cum positiones, V. decantatur, V. media, VTd. medendo, K. remedia, Hard. imponitur, K'. impenditur, K. quisque, om. d'. coenet. Nam, d. centenam, V. - § 5. ortu, V. fiat, V. fiet, Td. magnitudine, Vd. populi, VTd. populi Romani, Br. vincendoque, VT d. vincendo, B. imperaverunt, VTd. Verum, om. V. imperat, B. § 6. Lothon herba, V. Aegyptia, V. cor. 1, 171. PLIN. IV. diximus 13, 104. coll. Dios 4 quae faba Graeca appellatur a nostris, alvom bacis sistit; ramenta ligni decocta in vino prosunt dysintericis, menstruis, vertigini, comitialibus; cohibent et capillum. Mirum his ramentis nihil esse amarius fructuque dulcius. Fit et e scobe eius medicamentum ex aqua myrti decocta, subacta et divisa in pastillos, dysintericis utilissimum pondere victoriati cum aquae cyathis tribus. III. 3. Glans intrita duritias quas cacoethe vocant cum 7 salsa axungia sanat; vehementior est iligna et in omnibus cortex ipse corticique tunica subiecta; haec decocta iuvat coeliacos. Dysintericis et inlinitur vel ipsa glans; eadem resistit serpentium ictibus, rheumatismis, suppurationibus. Folia et bacae vel cortex vel sucus decocti prosunt contra toxica; cortex inlinitur decoctus lacte vaccino serpentis plagae, datur et ex vino dysintericis. Eadem et ilici vis. IV. 4. Coccum ilicis volneribus recentibus ex aceto inpo- 8 nitur, epiphoris ex aqua, oculis subfusis sanguine instillatum; est autem genus ex eo in Attica fere et Asia nascens celerrime in vermiculum se mutans, quod ideo scolecion vocant inprobantque. Principalia eius genera diximus. § 7. cacoethe, ita nos scripsimus. cachoete, V. choete, d. cacoethes, Br. salsa, d. folia, V. vehementior est iligna, ita nos scripsimus. vehementiores ligna, V. vehementiores lichenas, d. vehementioresque lichenas, K. Vehementiora sunt ligna, Br. Sponsorem emendationis nostrae habemus Dioscoridem 1, 143: ὠμαὶ δὲ (βάλανοι) καταπλασθεῖσαι λεῖαι φλεγμονὰς παρηγοροῦσι, σὺν στέατι δὲ χοιρείῳ ταριχηρῷ πρὸς κακοήθεις σκληρίας καὶ πρὸς πονηρευόμενα ἕλκη ἁρμόζουσιν· ἰσχυρότεραι δὲ τῶν δρυΐνων αἱ πρίνιναι τῇ δυνάμει slov. Uti Dioscorides glandibus in universum dictis i. e. quernis opponit ilignas, ita Plinius quoque loquitur; adiectivum autem ilignus aeque est Plinio usitatum atque iligneus, id quod docet index verborum. et, V. Omitt. Kd. corticisque, d. subtecta, V. iuvat coeliacos, d. in vatelia eos, V. etiam, Pr. eadem, Vd. eademque, Br. vel sucus decocti; hic rursus incipit cod. a. et, V d. § 8. illicis, V. recentibus ex aceto, Va d. ex aceto recentibus, B. oculis, VTad. et oculis, Br. instillatum, Vad. instillatur, ẞr. — et Asia, a. etania, Vd, unde suspicari quis possit legendum esse et Edetania, cum Dioscorides 4, 48. narret coccum et in aliis terris, quas inter Ciliciam refert, et in Hispania inveniri, Edetania vero sit pars Hispaniae Tarraconensis. Nihilominus vulgatam retinendam censeo, quia Dioscorides id, quod h. 1. Plinius Attico et Asiatico cocco tribuit, Cilicio proprium esse refert. vermiculum, a. vermis ultimis, VTd. Vulgatam esse interpolatam horum codicum scriptura docet, ex qua Plinio restituendum esse censeo in vermis subtilis i. e. exiles, minutos se mutans, Dioscorides enim dicit hunc vermem γίνεσθαι ὁμοίως κοχλία μικρῷ. 5. Nec pauciora gallae genera fecimus, solidam, perfora- 9 tam, item albam, nigram, maiorem, minorem, vi omnium simili; optuma Commagena. Excrescentia in corpore tollunt, prosunt gingivis, uvae, oris exulcerationi; crematae et vino exstinctae coeliacis, dysintericis inlinuntur, paronychiis ex melle, et unguibus scabris, pterygiis, ulceribus manantibus, condylomatis, ulceribus quae phagedaenica vocantur; in vino autem decoctae auribus instillantur, oculis inlinuntur, adversus eruptiones, panos cum aceto. Nucleus conmanducatus 10 dentium dolorem sedat, item intertrigines et ambusta. Inmaturae ex his aceto potae lienem consumunt; eaedem crematae et aceto salso exstinctae menses sistunt volvasque procidentis fotu; omnis capillos denigrat. 6. Viscum e robore praecipuum diximus haberi et quo 11 conficeretur modo. Quidam contunsum in aqua decocunt, donec nihil innatet, quidam conmanducant acinos, exspuunt cortices. Optumum quod sine cortice quodque levissimum, extra fulvom, intus porraceum; nihil est glutinosius; emollit, discutit tumores, siccat strumas; cum resina et cera panos mitigat omnis generis. Quidam et galbanum adiciunt pari pondere 12 Subtilis vero illo sensu legi docet subtilis arundo 16, 168., subtile semen 18, 129., et ipsae litterae VERMIS VLTIMIS illam emendationem commendant. Permire vero Pint. ulicem coniicit nixus verbis Plinii 33, 76: (ulex) frutex est roris marini similis, asper aurumque retinens. se mutans, ad. remutans, V. scolecion,, codd. Barbari. scolechilum, a (codd. Salmas. exerc. p. 194. b. E.) stultilum, VTd. scolecinum, Salmas. exulicem, Pint. diximus 16, 32. vasque procidentes decoctum earum fotu, K. salsae, V. fotu, a. potu, V d. omnis et denigrat, Var. omnes et denigrant, Tdß. capillos, Var. capillum, Td. § 11. diximus habere, V. habere diximus, d. haberi, a. Vid. 16, 30. 245. coll. Dioscor. 3, 93. conficeretur, V d. conferetur, a. consecetur, r. nihil, VTd innatat, a. commanducant, V. commanquod sine, Vad. est quod sine, Br. corquoque, Vad. intus, Tad. in his, Vd'. glutino sive se mollit, V. tumores, codd. Gel. omni, V. (codd. Barbari). Omitt. aßy. * singulorum eoque modo et ad volnera utuntur. Unguium scabritias expolit, si septenis diebus solvantur nitroque conluantur. Quidam id religione efficacius fieri putant prima luna collectum e robore sine ferro; si terram non attingat, comitialibus mederi, conceptum feminarum adiuvare, si omnino secum habeant; ulcera conmanducato inpositoque efficacissime sanari. ....." 7. Roboris pilulae ex adipe vero ursino alopecias 13 capillo replent. Cerri folia et cortex et glans siccat collectiones suppurationesque, fluctiones sistit; torpentis membrorum partis conroborat decoctum eius fotu, cui et insidere expedit siccandis adstringendisve partibus. Radix cerri adversatur scorpionibus. 8. Suberis cortex tritus ex aqua calida potus sanguinem fluentem ex utralibet parte sistit; eiusdem cinis ex vino calido sanguinem exscreantibus magnopere laudatur. V. 9. Fagi folia manducantur in gingivarum labiorumque 14 vitiis. Calculis glandis fagineae cinis inlinitur, item cum melle alopeciis. 10. Cupressi folia trita serpentium ictibus inponuntur et 15 capiti cum polenta, si a sole doleat; item ramici, qua de causa et bibuntur; testium quoque tumori cum cera inlinuntur, capillum denigrant ex aceto. Eadem trita cum duabus partibus panis mollis e vino amineo subacta pedum ac ner re § 12. Unguium, ad. in gaium, V. expolit, V (ut videtur, a m. pr.) ad (codd. Barbari). expellit, V2T. si, omitt. V d. non solvantur, K. legione, V. collecto, K. attingat, ℗Td. attinguat, V. attigit, aßɣ. manducato, V. сит § 13. vero, Vad. Omitt. By; sed recipiendum putavi hoc adverbium, ita ut quaedam excidisse putarem, quae itidem a praepositione ex inciperent. Hinc lacunae signa posui. capillos, Vad. replet, V d. - fotu cui, ad; atque ita a m. pr. habuisse videtur V, in quo iam sucum substitutum est. insidere, a. insedere, V d2. sedere, d1. adstringendisque, ad. Suberi, V d. utralibet parte, a. utralibus parte, O. utralib; et partes, d. utralibus ex partes, V '. utealibus partibus, V 2. § 14. labiorumque, V. labrorumque, a. laborumque, d. culis, d. Oculis, Mercur. var. lect. 2, 8., K. — idem, Td. Calculis, Va. Caualopicetis, V. § 15. serpentium ictibus, V. serpentibus, Tad. V. Dioscor. 1, 102. si a, ad. sua, V. ramiti, V. cerato, a. e vino, Vad. et e vino, ẞr. amineo, OV. ammineo, adßy. dolorum nervores, V. sedat, d. Ramiti, V. ponuntur, V. § 16. tusis, a. tussi, V d. qui, om. d. prosunt, a. ponunt, V d. -- mixtus, ad. mixas, V. misto, r. |