C. PLINI SECUNDI

NATURALIS HISTORIAE

LIBER XXIX.

CAP. I. SECT. 1. Naturae remediorum atque multitudo in- § 1 stantium ac praeceptorum plura de ipsa medendi arte cogunt dicere quamquam non ignaros nulli ante haec Latino sermone condita ancepsque lubricum esse rerum omnium novarum et talium utique tam sterilis gratiae tantaeque difficultatis in promendo. Sed quoniam occurrere verisimile est omnium qui haec 2 noscunt cogitationi, quonam modo exoleverint in medicinae usu quae iam parata atque pertinentia erant, mirumque et indignum protinus subit nullam artium inconstantiorem fuisse aut etiamnunc saepius mutari cum sit fructuosior nulla, dis primum inventores suos adsignavit et caelo dicavit. Nec non 3

Ad hunc librum toti sunt excussi VRd.

praeceptorum, ignaros, V. igno

§ 1. Naturae, VR2Td. Totum naturae, R'. Natura, Br. OŘ'. praeteritorum, V (ex emend.) R2d (Ambr. II.) By. ros, Ri. ignarus, Td. ignarus sim, R2 (codd. Gel.) Pr. ignarus sum, K. nulli, OVT. nullis, Rd (Ambr. I. II. codd. Gel.) r. nullius, B. sermone, d. sermo nec, VR2. ser nec, R'. ancepsque lubricum, VR&vpy (codd. Gel.) ancepsque ac lubricum, TK'd. lubricum ancepsque, K2. novarum principium, K1 (Ambr. II.) novarum initium, K 2. et talium, OR Td. et italium, V. talium, codd. Gel. Br. et alium, R2r. nec K'. nec aliud, K2. tam (iam, d) sterilis gratiae tantaeque difficultatis, VRTd (Ambr. II.) quam sterilis gratiae difficultatis, r. quam steriles gratiae difficultates, codd. Gel. B. gratiae tam steriles difficultatis, K. gratiae quam sterilis difficultatis, K 2.

aliquid

§ 2. noscunt, VR. noscant, Td (Ambr. I. II.) 7. cognoscant, B. Sed quoniam occurrere est, verisimili omnium qui haec noscant cogitatione, Pint. quoniam, V. usu, R2d. Omitt. ØVR'. in medicina quae, Dalec. iam, Vd(Ambr. II.) tam, Rẞr. temperata, Ambr. I. mirum et, K. nullum martium, V. etiamnunc, VRT. aut etiamnum, Od. et etiamnum, ẞy. — mutari, R2Td (codd. Gel.) militari, VR'. — fructiosior, V1. — dicavit, V. ditavit, T. dictavit, Rd.

aut

et hodie multifariam ab oraculis medicina petitur. Auxit deinde famam etiam crimine, ictum fulmine Aesculapium fabulata, quoniam Tyndareum revocavisset ad vitam; nec tamen cessavit narrare alios revixisse opera sua clara Troianis temporibus, a quibus fama certior, volnerum tamen dumtaxat remediis.

2. Sequentia eius, mirum dictu, in nocte densissima latuere 4 usque ad Peloponnesiacum bellum; tunc eam revocavit in lucem Hippocrates genitus in insula Coo in primis clara ac valida et Aesculapio dicata. Is, cum fuisset mos liberatos morbis scribere in templo eius dei quid auxiliatum esset, ut postea similitudo proficeret, exscripsisse ea traditur atque, ut Varro apud nos credit, templo cremato instituisse medicinam hanc quae clinice vocatur. Nec fuit postea quaestus modus, quoniam Prodicus Selymbriae natus, e discipulis eius, instituens quam vocant iatralipticen reunctoribus quoque medicorum ac mediastinis vectigal invenit.

3. Horum placita Chrysippus ingenti garrulitate mutavit 5

multifariam, R. multifaria, Thesiden, K. Tyndariden, B. a quibus, VRTd. qui

quid auxiliatum, templo,

§ 3. et hodie, R2. nec hodie, VR'd'. hodie, d2. @VTdr. oraculi is, V. Tyndareum, VRTd. Tyndareon, Pint. coll. Muncker. ad Hygin. fab. 49. bus, Br. § 4. Peloponensiacum, V. mos, R2. Omitt. V R1d. VR (codd. Gel.) qui auxiliatus, Td. esse, V. ea, om. d. OVRTd. iam templo, P. Prodicus, d. proditus, R. prodigus, V. Herodicus, Dalec.; at v. C. Fr. Hermann. in diurn. antiquar. 1835. no. 141. p. 1136. coll. Keil. anall. epigr. p. 221. Nomina Prodicus et Herodicus saepe confusa; v. Ast. ad Plat. Rep. p. 465. et Spengel. artium scriptt. p. 94. e discipulis, VRTd. discipulus, B. instituens, V. instituit, ORdy. iatralipticen, d. latraliptice, V. iatralepticen, Rẞy. reunctoribus, VR2. et ultoribus, d. et ultoris, R1. cultoribus, . et unctoribus, y. reductoribus, Dalec. Vid. Schneider. grammat. Lat. 1, 581. mediaestineis, V. media est in eis, d. medias ineis, R2. mediac in eis, R1.

Antiocho, V 2R. an thoco, V'.

§ 5. et ex, VR dr. et a, K. etiam ex, ß. a nistoco, d. Ptolomeo, V. praemio, VRd. artis, R2. aris, VR'd. tendere, VR'd. Quid R a m. sec. habeat, dispicere non potui. cognominant, Td. cognominans, R. cognominas, V. se cognominans, V2B. Acrone, VRTd (codd. Gel.) a Creonte, K. Agragantino, VR1Td. Acragantino, R. Agrigentino, codd. Gel. Br. Empedocles, V. -- physici, d. pysci, V1. crisippi, V 2. Chrysippi, R in rasura.

§ 6. hae, om. R. R2. ex schola, dipp. lus, d. Hepylis, V.

auctoritate, R.

diu scholae, Gronov. discole, Vd. /// scole, R'. ex scola, eae scholae, ß. Herophilus, R. Heropylus, V2. Hepy

descripto, Rd (codd. Gel.) discripto, V. discreto, r. aetatum gradus, Rd. actum gradis, V. eas, VRd. retulimus 26, 12_17.

invenerat; auditor eius, R 2d. invenerat additos eius, V. in venatore ius, R'. Themison, d. Temison, VR'. Themiston, R2. seque, VR1Td. fuisseque, Rop. fuisse qui, &c. qui quae, Barbar. Br. adscripsit illi, VRTd. ad

plurumumque et ex Chrysippo discipulus eius Erasistratus Aristotelis filia genitus; hic Antiocho rege sanato c talentis donatus est a rege Ptolemaeo filio eius, ut incipiamus et praemia artis ostendere.

4. Alia factio ab experimentis cognominant empiricen coepit in Sicilia Acrone Agragantino Empedoclis physici auctoritate conmendato; 5. dissederuntque hae diu scholae et omnis 6 eas damnavit Herophilus in musicos pedes venarum pulsu descripto per aetatum gradus. Deserta deinde et haec secta est, quoniam necesse erat in ea litteras scire; mutata et quam postea Asclepiades, ut retulimus, invenerat; auditor eius Themison fuit seque inter initia adscripsit illi, mox procedente aevi nequitia, sua et placita mutavit, sed et illa Antonius Musa eiusdem auctoritate divi Augusti quem contraria medicina gravi periculo exemerat. Multos praetereo medicos celeberrimosque 7 ex his Cassios, Calpetanos, Arruntios, Rubrios; ducena quinquagena HS. annua iis mercede fuere apud principes. Q. Stertinius inputavit principibus, quod HS. quingenis annuis

scripserit illi, O. scripsit, illo, Barbar. Br. procedente aevi nequitia, ita nos scripsimus. procedente vitia, VRT. praecedente vitia, Od. excedente e vita, K. recedente a vita, Barbar. Br. procedente avaritia, Pint. recedentis a vita, Gronov. In nostra emendatione aevi idem est quod hominum aequalium (2, 54. 14, 44.); et uti Plinius nullam occasionem praetermittit, quin labentem morum integritatem deploret, uti etiam in hac medicinae historia ea utitur, sic Themisonem dicit nequitia aequalium crescente usum fuisse ad sua placita mutanda, se ad nequitiam aequalium composuisse eique obedientem sua quoque placita mutasse. Nequitia autem quo sensu sit h. 1. capienda, apprime docet Tuscul. III. 8, 17: Eius (frugalitatis) videtur esse proprium motus animi appetentes regere et sedare semperque adversantem libidini, moderatam in omni re servare constantiam, cui contrarium vitium nequitia dicitur; coll. Döderlin. latein. Synon. und Etymol. 4, 211. Illa igitur nequitia mollities aliqua intelligenda est, cui molliora etiam i. e. gratiora, minus aspera medicamenta Themison adaptavit. Herophili secta deserta est a medicis inscientioribus; similiter Asclepiadem deseruit deterior Themison. sua et placita, VRTd. ad sua placita, Barbar. Br. sua ad placita, Gronov., qui suam coniecturam ita interpretatur: „,primum sese Asclepiadem professus est, dein mortui placita mutavit ad sua." Probarunt Harduin. et Gesner. chrestom. Plin. p. 725. Musa eius discipulus Augusti auctoritate, Pint. eiusdem Antonius Musa auctoritate Augusti, Dalec. tatem, V. periculae exinierat, V.

auctori

§ 7. his, VR. iis, dẞr. Calpetanos, V2. Calpitanos, R2 B. Carpetanos, VIR Td. Arruntios, R2. Aruntios, 0. Arbuntios, VR'. Aruntios Arbutios, Td. Arruntios, Albutios, Br. Secundum nomen ex dittographia est ortum; de scriptura Arruntius v. Wagner. ad Vergil. Aen. 11, 759. HS., Rd. his, OV. annua iis mercede, ita nos scripsimus. annualis mercedes, V. anulis mercedes, R. annuales mercedes, OTd. annua mercede his, R2. annua mercede iis, Br. Q. Stertinius, R. quae Stertinius, Vd. Q. vero Stertinius, Barbar. By. imputavit, V R2d. ita ut, R. quod, om. d. sestertiis, V.

contentus esset; sexcena enim sibi quaestu urbis fuisse enumeratis domibus ostendebat. Par et fratri eius merces a Clau- 8 dio Caesare infusa est, censusque quamquam exhausti operibus Neapoli exornata heredi HS. ccc reliquere, quantum ad eam aetatem Arruntius solus. Exortus deinde est Vettius Valens adulterio Messalinae Claudi Caesaris nobilitatus pariterque eloquentiae adsectator; is et potentiam nanctus novam instituit sectam. Eadem aetas Neronis principatu ad 9 Thessalum transilivit delentem cuncta placita et rabie quadam in omnis aevi medicos perorantem, quali prudentia ingenioque, aestumari vel uno argumento abunde potest, cum monimento suo quod est Appia via iatronicen se inscripserit. Nullius histrionum equorumque trigari comitatior egressus in publico erat, cum Crinas Massiliensis arte geminata, ut cautior religiosiorque, ad siderum motus ex ephemeride mathematica cibos dando horasque observando auctoritate eum praecessit; nuperque sestertium c reliquit, muris patriae moenibusque aliis paene non minori summa exstructis. Hi rege- 10 bant fata, cum repente civitatem Charmis ex eadem Massilia invasit damnatis non solum prioribus medicis verum et balineis frigidaque etiam hibernis algoribus lavari persuasit; mersit aegros in lacus; videbamus senes consularis usque in

sescena, VR. § 8. effusa, K. hausti operis, R'd. haustis opibus, r.

enumeratis, V Rd. numeratis, Pr.

exhausti operibus, codd. Gel. et Budaei de asse p. 245. exexausti operis, V. exhaustis operis, O. exhausti opera, R2. exNeapoli exornata, VRd (codd. Gel. et Budaei). Neapolis, O. HS. CCC, codd. Gel. sti. ceci, V. h s. u. CCCI, d. HS. trecenties centena milia, R (?) Br. quantum ad eam aetatem, codd. Gel. quantum athenaidem, V (i et m ex emend.) R2. quantum athenade, R'. quantum athena deus, d. quantum athena id est, codd. Budaei. quadragena dena, T. quadragena, Barbar. Aruntius, V. Vettius, R. Vetius, Vd. Vectius, Br. eloquentiae, d. eloquentia, VR. adsectator; is; pro his vv. habent adsectatores VRd. et, V R. ex, d. eam, Br. potentia, d. potentiae, V. potentie, R. Hoc fortasse verum defendi possit verbi adipiscendi similitudine. nanctus, V R. nactus, dẞr. § 9. principatu, R. principatum, V. principis principatu, d. transiit, K. cuncta, VRTd. cuncta maiorum, By. placida, V. omnis aevi, R. omni monimento, omitt. R'd. potest; quod est in, K. Apia, V.

saevit, V d. mendicos, V. abunde pro h. v. habet porta e R, reperta est V. latronicen, V. historionum, V. equorumque, VR1Td. equarumque, R2 (codd. Gel.) Br.. comitatior, R. comitatiore, VT d.. egressus in publico, VR d. egressu in publico, T. egressus in publicum, K'. regressus e publico, K 2. histrionum par, ex quo de trigario comitatu regressus in publico, codd. Barbari. in publico. Erat tunc Crinas Massiliae. Is arte, Pint. ut, V1Rd. ita ut, V 2. – ex, om. R1. ephemeride, VR 2d. ephependide, R'. sestertium C, V R. centies HS., dßɣ. moenibusque, VTd. moenibus, R. moenibus quoque, P. — minore, R. extinctis, T.

ostentationem rigentis, qua de re exstat etiam Annaei Senecae adstipulatio. Nec dubium est omnis istos famam novitate aliqua aucupantis anima statim nostra negotiari. Hinc 11 illae circa aegros miserae sententiarum concertationes, nullo idem censente ne videatur accessio alterius, hinc illa infelix monimenti inscriptio, turba se medicorum perisse. Mutatur ars cotidie totiens interpolis et ingeniorum Graeciae flatu inpellimur palamque est, ut quisque inter istos loquendo valeat, inperatorem illico vitae nostrae necisque fieri, ceu vero non milia gentium sine medicis degant nec tamen sine medicina, sicuti populus Romanus ultra sexcentesimum annum, neque ipse in accipiendis artibus lentus, medicinae vero etiam avidus donec expertam damnavit.

6. Etenim percensere insignia priscorum in his moribus 12 convenit. Cassius Hemina ex antiquissimis auctor est primum e medicis venisse Romam Peloponneso Archagathum Lysaniae filium L. Aemilio M. Livio coss. anno urbis DXXXV. eique ius quiritium datum et tabernam in conpito Acilio emptam ob id publice; volnerarium eum fuisse e re dictum mi- 13 reque gratum adventum eius initio, mox a saevitia secandi urendique transisse nomen in carnificem et in taedium artem omnisque medicos, quod clarissime intellegi potest e M. Ca

§ 10. civitatem, Rd. civitate M., V. civitatem Marcus Charmis, Dalec. Carmis, R. frigidaque, V R. frigida aqua, Td. mersit, R2d. Omitt. V R'. latus, R. ostentationem, V2R (ex corr.) d. ostentione, . ostantionem, V1. annali, V. Senecae epist. 53. et 83. adstipulatio, VRd. astipulatio, pp. stipulatio, B. anima statim nostra, VRTd. animas statim nostras, B. animae fatum vel potius statum nostrae, Gronov.

§ 11. accessio, VRd (codd. Gel.) assertio, r. infelix, VR'. infelicis, R2dBr. inscriptio, R2d. scriptio, VR1. turba se, V2R2 d. tuba re, V1R1. medi orum, V. interpolis, R2Td. interpellis, VR1. interpollis, B. fastu, K. impellit, R'. palamque, Rd. palam quoque, V. VR2d. que, R'. valeat, VR1T. polleat, R2dBr. pollet, K. negant, Vd. medicine, R. sicuti, V R. sicut, dẞr. neque, VRr. nec, dßr. — ipsi, R.

tent, R'. tentus, V'.

est ut quisque,

seu, R1d. P. R., V. accipiendi, d. lentus, d. lentis, V2R 2.

§ 12. percensere, VR 2. recensere, R1Td. heminae, V. antiquissimis, VRTd. antiquis, B.

ex, d.

Livio, R. L. M. Iulio, V d.

nere.

Peloponneson, V d. Lisaniae, V. M. eique, R. eiusque, V d. puplicae, V.

§ 13. vulnerarium. dictum; haec verba traiecta esse dicit Bernhardy Grundr. der Röm. Liter. p. 187. ed. 2.; videtur ea post verba secandi urendique transpofuisse e re dictum, Gronov. fuisse credunt, VRTpq. fuisse // eredunt, d. tradunt fuisse vocatum, B. mirique, V. secandi urendique, V2Rd. secandique, V1. carnificem et, R. carnificem sed, V. carnifice sed, d. carnifices et, OR1. artem omnesque, R2d. artemonesque, V. arte moresque, R'. 22

PLIN. IV.

-