ficit, fistulas purgat, mox et persanat, item nervorum dolores frigore ortos contractionesque, contunsas vero partis cum oleo, carnis excrescentis in ossibus cum aceto et nitro, scorpionum et canum plagas cum oleo. Corticis per se cinis conbustis pilos reddit.

4. Omphacium qua fieret ratione incipientis uvae puber- 7 tate, in unguentorum loco docuimus; nunc ad medicinam de eo pertinentia indicabimus. Sanat ea quae in umore sint ulcera, ut oris, tonsillarum, genitalium; oculorum claritati plurumum confert, scabritiae genarum ulceribusque angulorum, nubeculis, ulceribus quacumque in parte manantibus, cicatricibus marcidis, auribus purulente limosis. Mitigatur vehementia eius melle aut passo. Prodest et dysintericis, sanguinem exscreantibus, anginis.

5. Omphacio cohaeret oenanthe quam vites silvestres fe- 8 runt, dicta nobis in unguenti ratione. Laudatissima in Syria, maxume circa Antiochiae et Laodiceae montis et ex alba vite; refrigerat, adstringit, volneribus inspergitur, stomacho inlinitur, utilis urinae, iocineri, capitis doloribus, dysintericis, coeliacis, cholericis, contra fastidia obolo ex aceto pota. Siccat manantis capitis eruptiones, efficacissima ad vitia quae sint in umidis, ideo et oris ulceribus et verendis ac sedi cum melle et croco. Alvom sistit, genarum scabritiem emen- 9 dat oculorumque lacrimationes, ex vino stomachi dissolutionem, ex aqua frigida pota sanguinis exscreationes. Cinis eius ad collyria et ad ulcera purganda et paronychia et pterygia probatur; uritur in furno, donec panis percoquitur. Massaris

§ 7. Omfacium, V. Ceterum v. Dioscor. 5, 6. docuimus 12, 130. 131. de eo, ad. deo, V. humore, VTd. numero, a'. numera, a2. humido, ßr. humidis, Dalec. sint, Va. sunt, Tdẞr. tonsellarum, V.

V a.

V.

quamcunque,

auribus, Hard. ex Dioscor. Ta nuoppouvτa. ossibus, ad ßr. ussibus, purulentis et limosis, K. Mitigatur, VTd. Fatigatur, a. Frangitur, թ. et, om. a. anginis, V d. sanguinis, a. Om. r.

refrigerat, K. doloribus, a d. sint, V d. sunt,

§ 8. serunt, V. Ceterum v. Dioscor. 5, 5. dicta 12, 132. nobis, Va. a nobis, dẞr. Laoditiae, V. montes. Et ex alba vite stomacho, a. in stomacho, Vd. iocineri, a. iocineris, V d. doloris, O. dolori, V. coeliacis, cholericis, V. Omitt. adry. αβγ. ideo, Vad. ideoque, B. sede, V d.

scabiem, Vadẞy. potae, purganda et, V. purganda, percoquitur, d. perco

*

odoribus tantum gignitur, omniaque ea aviditas humani ingeni nobilitavit rapere festinando.

CAP. I. 6. Maturescentium autem uvae vehementiores 10 nigrae; ideo vinum ex his minus iucundum; suaviores albae, quoniam e tralucido facilius accipitur aer. Recentes stomachum et spiritus inflatione alvom turbant; itaque in febri damnantur, utique largiores; gravedinem enim capiti morbumque lethargum faciunt. Innocentiores quae decerptae diu pependere, qua ventilatione etiam utiles fiunt stomacho aegrisque; nam et refrigerant leviter et fastidium auferunt.

7. Quae in vino aut in dulci conditae fuere caput temptant. 11 Proxumae a pensilibus in palea servatae; nam e vinaceis servatae et caput et vesicam et stomachum infestant, sistunt tamen alvom, sanguinem exscreantibus utilissimae; quae vero in musto fuere peiorem vim etiamnum habent quam quae in vinaceis; sapa quoque inutilis stomacho facit. Saluberrimas 12 putant medici in caelesti aqua servatas, etiamsi minume iucundas, sed voluptatem earum in stomachi ardore sentiri et in amaritudine iecoris fellisque vomitione et in choleris, hydropicis cum ardore febrium aegrotantibus. At in ollis servatae et os et stomachum et aviditatem excitant; paulo tamen graviores existumantur fieri vinaceorum halitu. Uvae florem in cibis si edere gallinacei, uvas non attingunt.

8. Sarmenta earum in quibus acini fuere adstringendi vim 13 habent, efficaciora ex ollis.

9. Nuclei acinorum eandem vim optinent. Hi sunt qui in vino capiti dolorem faciant; tosti tritique stomacho utiles

§ 10. uvarum, K. ideo, Vad. ideoque, Br. et ralucido, d. et e tralucido, V. etlucido, a. e translucido, Br. et spiritus, Brot. et spiritum, VTadẞ. inflatione, VTad. inflammatione, 0. inflant, B. alvum, VTad. alvumque, P. Hard. coniecit: Recentes stomachum spiritus inflatione alvumque turbant, secutus Dioscoridem 5,3: ἐχταράσσει κοιλίαν καὶ ἐμπνευματοῖ στόμαχον; at propter codicum scripturam etiam h. 1. errorem Plinii agnosco, quo accedit, quod per Harduini coniecturam verba spiritus inflatione turbant ad utrumque, et stomachum et alvum, pertinent contra sententiam Dioscoridis. gravidinem, V. capitis, K. lethargum, OV Tad. lethargicum, Br. § 11. Quae, Vd. Quae autem, aßr.. aut in dulci, Vd (Murbac. ap. Cornar. ad Dioscor. 4, 11.) aut dulci, a. et dulci, K. dulci, ẞy. Eadem qua h. 1. ratione opponuntur sibi vinum et dulce 20, 161. condita, V d. @VTd. ea, a. sunt, Murbac. Br. paleas, V. e vinaceis, Tad. et vinaceis, V. in vinaceis, Br. etiamnunc, Vd. inutiles stomacho, Vd. stomacho inutiles, aẞy. § 12. Saluberrimas, a. Saluberrimum, V d. ardore sentiri et, d. ardores sentiri et, V. ardores sentient, a. iecoris, a. coris, V. oris, K. cordis, Td.

-

a,

sunt. Inspergitur farina eorum polentae modo potioni et dysintericis et coeliacis et dissoluto stomacho. Decocto etiam eorum fovere psoras et pruritum utile est.

10. Vinacei per se minus capiti aut vesicae nocent quam 14 nuclei, mammarum inflammationi utiles cum sale triti. Decoctum eorum veteres dysintericos et coeliacos iuvat et potione ac fotu.

11. Uva theriace, de qua suo loco diximus, contra serpentium ictus estur. Pampinos quoque eius edendos censent inponendosque, vinumque et acetum ex his factum auxiliarem contra eadem vim habet.

12. Uva passa quam astaphida vocant stomachum, ven- 15 trem et interanea temptaret, nisi pro remedio in ipsis acinis nuclei essent; iis exemptis vesicae utilis habetur et tussi alba utilior. Utilis et arteriae et renibus, sicut ex his passum privatim e serpentibus contra haemorroida potens. Te- 16 stium inflammationi cum farina cumini aut coriandri inponuntur, item carbunculis, articulariis morbis, sine nucleis tritae cum ruta; fovere ante vino ulcera oportet. Sanant epinyctidas et ceria et dysinteriam cum suis nucleis; et in oleo coctae gangraenis inlinuntur cum cortice raphani et melle. Podagris et unguium mobilibus cum panace et per se ad purgandum os caputque cum pipere conmanducantur.

13. Astaphis agria sive staphis, quam uvam taminiam ali- 17 qui vocant falso, suum enim genus habet, cauliculis nigris, rectis, foliis labruscae, fert folliculos verius quam acinos,

vomitionis, VTad. bac.) hydropi, V. os, a. in os, Vd.

et in, VTad (Murbac.) in, Br. hydropicis, ad (Murhydrope, T. febri, VT. aegrotantibus, om. Murbac. cibis si, a. cibos si, V. cibos, d. dere, V. adstringendi vim, a. adstringendum, Vd. capiti, VT d. faciant, Va. faciunt, Tdẞr. potioni, Dalec. ad. potionis, OVT. et dysintericis, VT. dysentericis, adß7. in dysentericis, Dalec. dissoluto, VTad. dissolutis, B.

§ 13. acinis, V. capitis, a Br.

earum, V d.

§ 14. utiles cum sale triti, Vd. triti cum sale utiles, aẞr. ac fotu, a. et potu, Vd. et fotu, Br. luco, V. diximus 14, 117. que, V. et vinum, a. Om. d. habet, Vad. habent, B.

vinum

§ 15. et interanea, VTad. interanea, B. De ipsa re v. Dioscor. 5, 4. temptarent, Vd. his, V d. sed tussi, Dalec. haemorroidam, V.

§ 16. articulariis, Vad. articularibus, B. si nucleis, V. e Dioscoride. et teria, Tad. et theria, V. et ceteriam, &. Om. ß. V. commanducatur, V.

§ 17. Astafis, V. De ipsa re v. Dioscor. 4, 153. statis, V. erectis, VT.

viridis, similis ciceri, in his nucleum triangulum. Maturescit
cum vindemia nigrescitque, cum taminiae rubentis norimus
acinos sciamusque illam in apricis nasci, hanc non nisi in
opacis. His nucleis ad purgationem uti non censuerim pro-
pter ancipitem strangulationem, neque ad pituitam oris sic-
candam, quod faucis laedunt. Phthiriasi caput et relicum 18
corpus triti liberant, facilius admixta sandaraca, item pruritu
et psoris; ad dentium dolores decocuntur in aceto, ad au-
rium vitia, rheumatismos cicatricum, ulcerum manantia. Flos
tritus in vino contra serpentis bibitur; semen enim abdica-
verim propter nimiam vim ardoris. Quidam eam pituitariam
vocant; plagis serpentium utique inlinunt.

14. Labrusca quoque oenanthen fert satis dictam, quae a 19
Graecis ampelos agria appellata, spissis et candicantibus fo-
liis, geniculata, rimoso cortice, fert uvas rubentis cocci modo,
quae cutem in facie mulierum purgant et varos; coxendicum
et lumborum vitiis tunsae cum foliis et suco prosunt. Radix
decocta in aqua pota in vini Coi cyathis duobus umorem
alvi ciet; ideo hydropicis datur. Hanc potius crediderim esse
quam volgus uvam taminiam vocat. Utuntur ea pro amuleto 20
et ad exspuitionem sanguinis quoque adhibent, non ultra
gargarizationes et, ne quid devoretur, addito sale, thymo,
aceto mulso; ideo et purgationibus ancipitem putant.

15. Est huic similis sed in salictis nascens; ideo distinguitur nomine, cum eosdem usus habeat, et salicastrum vo

cineri, V. Maturescitque, a. V d. nullam, a. neque ad, V. ciendam, K. quod fauces, T.

cum, ad. Om. V. taminia, d. illam, neque, d. nec ad, aẞr. siccandam, Vad. quae fauces, Vad. fauces enim, Br. § 18. relicum, V. triti liberant, VTad. liberant triti, ẞy. epiphoris, T. decoquntur, V. reumatismos, V d. rheumatismum, aßr. ulcera, K. manantium, d. enim, Vad. etiam, Dalec. Om. r. eam pedicularem, K. plagis, Vd. et plagis, aẞr.

psoris, Vad.

§ 19. dictam. Quae a, K. Ceterum v. 12, 132. 15, 29. 21, 65. 23, 8. 9. et Dioscor. 4, 180. a Graecis, Vd. Graecis, a. appellata, ad. appellatur, ν βγ. uvas, ad. quas, V. varos, Ka. varios, V. variis, dß. Coi, 2. Omitt. VTd. Et quamquam Dioscorides quoque nihil de Coo vino dicit, simpliciter vinum memorans, adiectivum tamen illud gentile retinendum fuit propter 27, 44., ubi Plin. hunc locum ad verbum repetit. ideo, ad. et ideo, V T.

san

§ 20. expuitionem, codd. Gel. expiationem, VTad (codd. Barbari). guinis, V Tad. sanis, K. et ultra ad gargarizationes, Dalec. thymo, ad. cymo, V. ideo et, a. ideo, d. idem et, V. iidem et, r. ancipiti temptant, d. Est, Va. Et, d. saliscastrum, a.

catur.

Scabiem et pruriginem hominum quadripedumque aceto mulso trita haec efficacius tollit.

16. Vitis alba est quam Graeci ampeloleucen, alii staphy- 21 len, alii melothron, alii psilotrum, alii archezostim, alii cedrostim, alii madon appellant. Huius sarmenta longis et exilibus internodiis geniculata scandunt; folia pampinosa ad magnitudinem hederae dividuntur ut vitium. Radix alba, grandis, raphano similis initio; ex ea caules asparagi similitudine exeunt. Hi decocti in cibo alvom et urinam cient; 22 folia et caules exulcerant corpus, utique ulcerum phagedaenis et gangraenis tibiarumque taedio cum sale inlinuntur. Semen in uva raris acinis dependet, suco rubente, postea crocino. Novere id qui coria perficiunt; illo enim utuntur. Psoris et lepris inlinitur; lactis abundantiam facit coctum cum tritico potumque. Radix numerosis utilitatibus nobilis contra ser- 23 pentium ictus trita drachmis duabus bibitur; vitia cutis in facie varosque et lentigines et suggillata emendat et cicatrices, eademque praestat in oleo decocta; datur et comitialibus potus, item mente conmotis aut vertigine laborantibus drachmae pondere cotidie anno toto; et ipsa autem largior aliquando sensus purgat. Illa vis praeclara, quod ossa infracta 24 extrahit in aqua inposita ut bryonia, quare quidam hanc albam bryoniam vocant; alia vero nigra efficacior in eodem usu cum melle et ture. Suppurationes incipientis discutit, veteres maturat et purgat; ciet menses et urinam.

§ 21. ampeloleucen, V. ampelon leucen, d. ampelon leuchen, a. e. alii stafilen, Vd. a fistafilen, a. alii ophiostaphylon, Barbar. e Br. Scripturam a nobis receptam tuentur etiam codd. indicis melotrum, d. cedrostim, Barbar. cedrosin, Va. cedrusin, d. ex ea, V d. ex eo, a.

asparagis, d.

Ecligma 25

alii staphylen, Dioscor. 4, 181. huius libri. agrostin, T.

Idem decocti, d. Idem cocti,

§ 22. Hi decocti, a. idecocti, V. Iidem decocti, T. cient, V d. gignit, a. taedio cum; pro his vv. habent taedioque cum a, taediumque cum Vd. Fructus in uva, Dalec. rasis, a. crocino, VT (Murbac. ap. Cornar. ad Dioscor. 4, 161.) croci, adßr. § 23. in facie, omitt. Td. varisque, V1. variisque, V2. in oleo decocta, VTad. decocta in oleo, Br. datur, VTad (Murbac.) Decoctae datur, Br. et comitialibus, V d. in comitialibus, a. aut vertigine, VTd. et vertigine, αβγ. aliquando, Vad. aliquanto, βγ. ὑποταράττει δὲ ἐνίοτε τὴν διάνοιαν, Dioscor., unde Cornar. probabiliter turbat coniicit. § 24. fracta, a. inpota, a.

ut, codd. Barbari. aut, V d. et, K. Om. a. bryenia, codd. Barbari. alia, ad. aliam, VK1. alba, K 2. nigram, VK. efficaciorem in eodem usu. Cum melle et ture suppurationes, K. messes, V.

§ 25. Eligma, Vd.

nigra, ad.