potius crediderim, Bellona. Circum scriptum est M. Mettius: itaque forte innuitur vi eum hostibus ereptum, Vel, si, ut aliis visum, bigæ Lunæ consecratæ, fortassis obscure indica tur vaticinium Germanarum fœminarum, quæ ut ait Cæsar, dicebant, Non esse fas Germanos superare, si ante novam Lunam prælio conten dissent.' Sed hæc, ut incerta, mitto. Illud miror Æneam Vicum ignorasse, quis. hic Mettius sit. Nisi forte, ejus ætate in excusis Codd. Cæsaris Titius erat, uti et Plantinus excudit. Vossius. Adde Ursinum ad Familias Romanas.

LIV. 2 Quos Ubii—insecuti] Ita restituerunt B. Rhenanus rerum Germ. 1. III. et Fr. Hotomannus; quæ quidem emendatio mihi vehementer år-, ridet; Ubios enim proxime Rhenum habitasse constat ex Plinii H. N. IV. 17. et veteres inimicitias cum Suevis exercuisse docet Cæsar B. G. IV. 3. In antiquis tamen editt. et Mss. legitur 'quos ubi qui proxime' (vel proximi) Rhenum incolunt perterritos senserunt insecuti,' &c. Quam lectionem quin imperiti Librarii aut Correctores intulerint, nullus dubito. Adservatur in Bibliotheca Collegii Petrensis apud Catabrigienses Q. Curtii scriptum exemplar, quod A. D. 1495. innumeris in locis correxit Raphael de Marcatellis Episcopus Rosensis et Abbas S. Bavonis juxta Gandavum, ut ipse in calce libri testatus est. At sane quam plurimum antiquam lectionem temere mutavit, ut liquet ex ejus vestigiis non penitus erasis. Hoc si contigerit viro tum temporis inter doctos numerato, nemo dubitet, quin idem indoctis Librariis potuerit evenire, præcipue cum de nominibus propriis aut paullo rarioribus ageretur. Sic apud Julium Firmicum de err. prof. Rel. p. 36. legitur; Hic (Saturnus) ex Creta fugiens; in Italia a Sparta nis absconditur.' Scribe Sicanis, qui

primi Italiam incoluerunt. Vide Dionysium Halicarnasseum Ant. 1. 1. p.8. ed. R. Steph. et Servium ád Vir. gilii Æn. 1.1. Librarios fefellit vox minus nota. Joan. Frid. Gronovius Obs. Eccles. c. 9. reponit Jano Pa tre.

Sed hæc emendatio nimium abit a receptæ lectionis vestigiis; ideo me meæ conjecturæ non pœnis tet. Davis. 'Quos Ubii, qui prox ime Rhenum incolunt, perterritos insecuti,' &c. Pulchra Rhenani et Hotomanni emendatio: quam et Græcus in sue Codice repperit. Mss. et Editt. Vett. 'Quos ubi,' vel, 'ubiii, qui proxime Rhenum incolunt, perterritos senserunt; insecuti,' &c. Clark. Optime viri docti ex quos ubi, pro quo in Ms. Duker. a m. pr. est q. nisi, et in Ed. Incerta est quo nisi, emendarunt q. Ubii. Nomina propria creberrime esse corrupta, constat inter omnes. Sed quod viri docti, quos jam R. Stephanus et Scalig. in suis Edd. secuti sunt, tam audacter ejiciant verbum senserunt, in omnibus ac vetustissimis membra nis repertum, nescio, an probari des beat. Hotomannus hoc videtur, send sisse; nam ille legebat, quos cum Ubii, &c. perterritos senserunt. Carrariensis Codex habet quos ubi cuncti, alii ubi ii. Vide, num olim fuerit ubi Ubii, ut harum litterarum repetitio, mendæ fuerit caussa; vel ut, Ubii. Friburg. Ed. A. 1527. exhibet Q. Ubii, q. p. R. i., ubi perterr. senserunt.' Favet Rhenano et Brantio ceterisque Græcus interpres, qui non agnoscit vocem senserunt.

3 Proxime Rhenum] Ita primi, quod sciam, ediderunt Lipsius et Scaliger. Priores cum Mss. omnibus proximi, nisi quod ex meis Gottorp. et Voss. tertius habent proximum cuur Ed. Incerta. Ill. N. Heinsius in margine sui libri conjecerat 'proximi Rheno.' Ut c. 6. proximum Helvetiorum finibus.' 11. 12. ‘proximi Remis.' 111. 11. ' proximi flumini

CAP. I. 8. Partim qui ut Germanos] Penultimam vocem reposui ex editione Veneta, et Metaphraste; nec sine ea constat sententia, ut vidit acutissimus vir J. F. Gronovius ad Livii XXII. 27. Davis. Voculam hanc, Librariorum incuria in Mss. omissam, nec a Scaligero aliisque Recentiorum observatam, optime ex Græco et Vett. quibusdam Editt. restituit Davisius. Clark.

9 Versari noluerant] Ita omnino legendum esse, (non, ut Scaliger et Recentiores omnes, nollent,) ostendit tum temporum ratio, (jam enim ante ejecti erant e Gallia Germani,) tum Interpr. Græcus, qui habet, ПРO'ΤΕΡΟΝ οὐκ ἠβουλήθησαν; tum Μss. codices, in quibus omnibus unica tantum corrupta literula, legitur, voluerant. Idem. Legendum noluerant, ut recte Cl. Clarkius: et ita dudum ediderant Gryphius et Ursinus: ex Gallia enim Germani jam erant expulsi. Mssti voluerant. Perperam ; ita tamen ut indicent, quæ vera sit lectio. Davis. cur. sec. Primo ut recte docet addi debere Gronovius,

sed male capit pro quamvis, licet, deceptus scilicet vulgari lectione toû nollent. Ut jam habent omnes fere Edd. ante Scaligeranam, item Lovan. et Dukeri Codd. Ursinus primus dixit in suis Mss. illud non videri, qui et sequens nollent produxit; cum antea editum esset noluerant; quod et flagitat sensus, et Mss. mei ad unum omnes præter Andinum et Scaliger. exhibent, nisi quod unus det noluerunt. E meorum nullo enotavi voluerant: quamquam perparva in Mss. sit distinctio inter n et u.

12 Ab nonnullis etiam, quod in Gallia a potentioribus] Legendum censet Fr. Hotomannus, ab nonnullis enim poten tioribus. Quæ quidem conjectura mihi videtur paullo audacior, (omittit enim quatuor voculas, quæ in omnibus Mss. comparent,) nec sane opus est, ad eam confugiamus: nam repetendum ἀπὸ κοινοῦ sollicitarentur Belge, et onnia evadent clara. Davis, et Clark.

15 Imperio nostro consequi] Corrupte codd. nonnulli in imperio: quod frustra Cæsari asserere Hotomannus nititur. Imperio nostro tantundem est quam si

dicat, quando imperium nostrum est, vel quando imperium nos habemus. Sic quoque Cæsar locutus 1. 18. Imperio P. R. non modo de regno, sed etiam de ea quam habeat gratia desperare. Vossius. Fatendum tamen, illud in comparere in Bongars. sec. Cuj. Palat. Egm. Gott. Vossianis omnibus, Lovan. duobus Leidd. Duk. Dorvill., et cunctis Edd. Vett. 1. 33. In tanto imperio populi R.' quare cum Cortio ad Sall. B. Jug. c. 14. 'In imperio vestro extorrem patria,' hoc loco in imp, prætuli: non tamen cum eo ubivis id velim intrudi: uti 1. 18. ait a se in Mss. repertum esse. In nullo meorum illic est, neque opus esse, alas exemplis patet, nisi velimus ubique e Mss, novitiis quibusdam præpositionem inculcare. Vossio hic adstipulatur Clarkius, et carent in Bong. pr. Scalig. Leidensis pr. et alii. Imperio i. e. dum nos ibi imperamus. Vide ad J. Obseq. c. 61. et Cel. Drakenb. ad Livium 11. 36. 'Ludis mane,' &c. Adde c. 25. et VIII. 96. Galliæ defectione.' B. Civ. 11. 30. militum consiliis.' Hirt. B. Alex. c. 1. 'incendio tuta est Al.' c. 34. 'occupatione belli civilis.' Nep. Pelop. e. 4. Lentrica pugna.' Sic Mss. non in L. Uti videre est in notis. Adleverat oræ libri sui N. Heinsius ea sub imperio n.

II. 2 Ineunte æstate] Sic Mss. Reg. et Vossii, et Editt. Rom. Græcus item, ΑΡΧΟΜΕΝΟΥ τοῦ θέρους. Scaliger et Recentiores, inita æstate: quod et in Ms. Eliensi reperitur. Clark. Ineunte legitur quoque in Leid. pr. sec. Voss. pr. Oxon. Andin. et tribus aliis, ac plerisque Edd. Antiquis; sed Ursinus, Faërnus, Hotom. et Brantii Codices, item Bongarsiani tres, Cujac. in quo hieme pro astate, Petav. Egmond. et ceteri com Ed. Incerta præbent inita: quod idcirco minime proscribere velim. In fine hujus libri 'inita proxima æstate.' 11. 7. ! Inita hieme.' v. 23. inita se

cunda vigilia:' ubi vide tamen. Sed et Hirt. B. Afric. c. 26. æstate inita.'

5 Interiorem Galliam] Lego ulterio rem Galliam; uti recte in prioribus editionibus fuerat, quod Scaligerum mutasse miror. Anonymus quoque,

eosque per Q. Pedium legatum suum ulteriorem in Galliam transmittit.' Vossius. Hæc vera est lectio, licet refragetur D. Vossius, ac indignetur Scaligero, antiquissimas editt. secuto; ita enim exhibent non solum Ms. Norv. sed etiam editt. Rom. Ven. Beroald. Et optime quidem; id enim vocatur interius, quod ab extremis finibus longe removetur. Cl. Mamertinus Pan. II. 14. 1. ' Vos in interiora imperii vestri secesseritis.' Tacitus Annal. 11. 24. ' Redemptos ab interioribus (Germanis) reddidere.' Pomp. Mela 1. 2. p. 18. Interiora, et littora tenent usque ad sinum Persicum.' Plura sunt ad ma num exempla, sed rei notissimæ non immorabor. Davis. Omnes mei Codd. et aliorum ac Edd. Vett. habent quoque interiorem, præter optimos Codices Oxon. Scalig. et Leid. prim. Quare, licet retinuerim receptam jam lectionem, ulterior rectius mihi videtur, ut obpositum citeriori, quam alterum, præsertim cum magis amet Cæsar Galliam vocare ulteriorem, quam interiorem.

10 Ad eos proficisceretur] Græcus ΩΣ ΤΑΧΙΣΤΑ ἰέναι. Cujusmodi vocabulum aliquod deesse videtur. Recentiores Editt. ad eos duodecimo die proficisceretur. Quod tamen in plerisque Mss. non reperitur. Clark. Gruterus quoque duod. die credidit esse spuria, et ex Ursini Msto in textum intrusa, et certe præter Vett. Edd. quæ eas voces ignorant, desunt quo que in Bongars. primo, sec. Petav. Palat. Oxon. Lovan. Duker. Leid. tertio et Dorvill. Uncis itaque eas inclusi; nam ejicere ob aliorum codi cum auctoritatem non ausus fui cum

Clarkio. Forsan scripserat Cæsar pria mo die i: e. quam primum.; vel ut aliter dicitur primo quoque die: quod non intellectum abierit in XIImo die: quæ verba celerrimi Cæsaris præcis piti ingenio plane sunt contraria.

11 Provisa] Mss. Reg. Eliens. et Vossii comparatu. Clark. Hanc lectionem a Scaligero ex Ursini et suo Codice adreptam confirmant mem branæ Andinæ, Oxonienses et Cu jacii. III. 19. re frumentaria provisa. IV. 29. frumentum provisum,' Ces teri omnes cum olim editis comparata: ut 1. 37. IV. 17. et passim ; quod præs ferebat hic Gruterus ob seq. in pró viso. Sed aptius et celeritati convenientius videtur fuisse, Cæsarem mo. do providisse, quomodo sibi suppor. taretur frumentum, quam hic in lon gum iter comparasse. V. 1. 23. 40. infra c. 5. III. 17.

111. 1 Celeriusque omnium opinione} Nemo dubitare potest, quin hæc bene Latina sint: attamen in nullo codice ita reperio. Omnium enim deest in Leid. tert. et Ed. Incerta, ut apud Sallust. B. Jug. c. 85. Opinione asperius: ubi adi Cortium. Cicero ad Famil. Ep. XIV. 23. 'Opinione ce lerius venturus esse dicitur.' Verum tres Bongarsiani, Petav. Lovan. Scal: Leidens. pr. Voss. prim. Carrar. Eg mund. et quinque alii cum editionibus primis exhibent omni opiniones quod recipere nón hæsitassem, nisi haberemus etiam vi. 30. Celeriter contraque omnium opinionem.' VIL 56. Contra omnium opinionem.' B. Alex. c. 71. 78. Celerius omnium opinione.' Omnes voluntates sic forsan dixit pro omnium mente v. 53. ubi vide.

. 3 Primos civitatis suæ] Ejeci ultimam voculam auctoritate Bongars. sec. Petav. Lovan. Egm. et septem aliorum ac Edd. Vett. .quibus acce. dunt Ursini et Brantii Codices. V.

etiam 1. 3.

+4 Qui dicerent] In optimis mem

branis deesse verba qui dicerent testä» tur J. Fr. Gronovius ad Senecæ de Benef. VII 30. Nèque a Cæsare esse censet. Eadem mihi in animo stat sententia, cum Cæsarem alibi sic locutum esse sciam. Igitur ille B. G. 111. 8. 'communem legationem ad P. Crassum mittunt, si velit suos recipere, obsides sibi remittat.' `Si militer etiam scriptor de bello His pan. c. 19. Cæsarem adierunt : Si sibi vitam concederet, sese in se quenti die oppidum esse dedituros.' Nostri tamen libri voces eas reti nent. Davis. cur. sec. Scilicet aba sunt hæc verba a membranis Andi nis, quibus suffragantur Oxonienses i et certe facile iis carere possemusi Vide 1, 17. et 34. et B. Civ. 1. 69. ubi plura. Verum cum ceteri Mss. ea retineant, nihil temere mutare velim, præsertim cum et alibi sic loquatur quoque Cæsar. 1. 7. Legatos ad eum mittunt nobilissimos civitatis, qui dicerent, sibi esse in animo,' &c. B. Civ. 11. 36. Nuncii præmissi ab rege Juba venerunt, qui illum adesse dice rent.' B. Afr. c. 57. missus, qui diceret,' &c. B. Gall. v. 1. Legatos ad eum mittunt, qui doceant, nihil,' &c. Eodem modo vi. 9. Scilicet variavit hæc eleganter Cæsar. Ómisit enim B. G. 11. 7. adde B. Civ. 11. 20. Hirt. B. Alex. c. 34. In aliis locis ait, “quo rum hæc fuit oratio,' qui ad hunc modum locuti sunt:' et similia. In quibus sine Mstorum consensu innovare aliquid fas non est, quomodo Clar. Cortius ad Sallust. Jug. c. 62. < Mittuntur legati, qui Jugurtham imperata facturum dicerent,' temere contra omnes Mstos, e textu ejecit qui dicerent.

5 Cum reliquis Belgis] Ms. Norvic. cum Belgis reliquis; editiones antiquissimæ Rom. Ven. Beroald. tum' Belgis reliquisque: quam lectionem ipse verissimam arbitror: nam Ger mani, qui cis Rhenum incolebant, sese cum Belgis conjunxerant; iffi