Expatiata ruunt, spumantibus æstuat undis
Diluvium, rapidique effusa licentia ponti.
Nulla tacet secreta poli mirabile vitrum,
Quin varios cœli vultus et tempora prodit.
Ante refert, quando tenui velamine tutus
Incedes, quando sperabis frigidus ignem.
Augurio hoc fretus, quanquam atri nubila cœli Dirumpunt, obscura diem, pluviasque minantur; Machina si neget, et sudum promittat apertum, Audax carpat iter nimbo pendente viator; Nec metuens imbrem, poscentes Messor aristas Prosternat: terræ jam bruma incumbit inermis, Frigoraque haud nocitura cadunt, feriuntque paratos.
PRÆLIUM INTER PYGMÆOS ET GRUES
COMMISSUM.
PENNATAS acies, et lamentabile bellum
Pygmeadum refero: parvas tu, Musa, cohortes
Instrue; tu gladios, mortemque minantia rostra,
Offensosque Grues, indignantesque pusillam
Militiam celebra; volucrumque hominumque tumultus.
Heroum ingentes animos et tristia bella
Pieridum labor exhausit, versuque sonoro
Jussit et æterna numerorum assurgere pompa :
Quis lectos Graium juvenes, et torva tuentem
Thesea, quis pedibus velocem ignorat Achillem ?
Quem dura Æneæ certamina, quem GULIELMI
Gesta latent? fratres Thebani, et flebile fatum
Pompeii quem non delassavere legentem?
Primus ego intactas acies, gracilemque tubarum
Carmine depingam sonitum, nova castra secutus ;
Exiguosque canam pugiles, Gruibusque malignos
Heroas, nigrisque ruentem è nubibus hostem.
Qua solis tepet ortu, primitiisque diei
India læta rubet, medium inter inhospita saxa
(Per placidam vallem, et paucis accessa vireta)
Pygmæum quondam steterat, dum fata sinebant,
Imperium. Hic varias vitam excoluere per artes
Seduli, et assiduo fervebant arva popello.
Nunc si quis dura evadat per saxa viator,
Desertosque lares, et valles ossibus albas
Exiguis videt, et vestigia parva stupescit.
Desolata tenet victrix impune volucris
Regna, et securo crepitat Grus improba nido.
Non sic, dum multos stetit insuperabilis annos
Parvula progenies; tum, si quis cominus ales
Congredi, et immixtæ auderet se credere pugnæ,
Miles atrox aderat, sumptisque feroculus armis
Sternit humi volucrem moribundam, humerisque reportat
Ingentem prædam; cæsoque epulatur in hoste.
Sæpe improvisas mactabat, sæpe juvabat
Diripere aut nidum, aut ulcisci in prole parentem.
Nempe larem quoties multa construxerat arte,
Aut uteri posuisset onus, volucremque futuram;
Continuo vultu spirans immane minaci
Omnia vastaret miles, fœtusque necaret
Immeritos, vitamque abrumperet imperfectam,
Cum tepido nondum maturuit hostis in ovo.
Hinc causæ irarum, bella hinc, fatalia bella,
Atque acies letho intentæ, volucrumque virumque
Commissæ strages, confusaque mortis imago.
Non tantos motus, nec tam memorabile bellum,
Mæonius quondam sublimi carmine vates
Lusit; ubi totam strepituque armisque paludem
Miscuit: hic (visu miserabile!) corpora murum
Sparsa jacent juncis transfixa, hic gutture rauco
Rana dolet, pedibusque abscisso poplite ternis
Reptar humi, solitis nec sese saltibus effert.
Jamque dies Pygmæo aderat, quo tempore cæsi
Poenituit fœtus, intactaque maluit ova.
Nam super his accensa graves exarsit in iras
Grus stomachans; omnesque simul, quas Strymonis unda,
Aut stagnum Mareotidis, imi aut uda Caystri
Prata tenent, adsunt, Scythicaque excita palude,
Et conjurato volucris descendit ab Istro,
Stragesque immensas et vulnera cogitat absens,
Exacuitque ungues ictum meditata futurum,
Et rostrum parat acre, fugæque accommodat alas.
Tantus amor belli, et vindictæ arrecta cupido.
Ergo ubi ver nactus proprium, suspensus in alto
Aëre concussis exercitus obstrepit alis,
Terræque immensos tractus, semotaque longe
Equora despiciunt, Boreamque at nubila tranant
Innumeri: crebro circum ingens fluctuat æther
Flamine, et assiduus miscet cælum omne tumultus.
Nec minor in terris motus, dum bella facessit
Impiger, instituitque agmen, firmatque phalangas,
Et furit arreptis animosus homuncio telis:
Donec turma duas composta excurrat in alas,
Ordinibusque frequens, et marte instructa perito.
Jamque acies inter medias sese arduus infert
Pygmeadum ductor, qui majestate verendus
Incessuque gravis reliquos supereminet omnes
Mole gigantea, mediamque assurgit in ulnam.
Torvior aspectu (hostilis nam insculpserat unguis
Ore cicatrices) vultuque ostentat honesta
Rostrorum signa, et crudos in pectore morsus.
Immortali odio, æternisque exercuit iris
Alituum gentem, non illum impune volucris
Aut ore, aut pedibus peteret confisus aduncis.
Fatalem quoties Gruibus distrinxerat ensem,
Truncavitque alas, celerique fugam abstulit hosti!
Quot fecit strages! quæ nudis funera pullis
Intulit, heu! quoties implevit Strymona fletu!
Jamque procul sonus auditur, piceamque volantum Prospectant nubem bellumque hostesque ferentem. Crebrescit tandem, atque oculis se plurimus offert Ordinibus structus variis exercitus ingens Alituum, motisque eventilat aera pennis. Turba polum replet, specieque immanis obumbrat Agmina Pygmæorum, et densa in nubibus hæret : Nunc densa, at patriis mox reddita rarior oris. Belli ardent studio Pygmæi, et lumine sævo Suspiciunt hostem; nec longum tempus, et ingens Turba Gruum horrifico sese super agmina lapsu Præcipitat gravis, et bellum sperantibus infert : Fit fragor; avulsæ volitant circum aera plumæ. Mox defessa iterum levibus sese eripit alis, Et vires reparata iterum petit impete terras. Armorum pendet fortuna: hic fixa volucris
VOL. I.
R
Cuspide, sanguineo sese furibunda rotatu
Torquet agens circum, rostrumque intendit in hostem
Imbelle, et curvos in morte recolligit ungues.
Pygmæi hic stillat lentus de vulnere sanguis,
Singultusque ciet crebros, pedibusque pusillis
Tundit humum, et moriens unguem execratur acutum.
Estuat omne solum strepitu, tepidoque rubescit
Sanguine, sparguntur gladii, sparguntur et alæ,
Unguesque et digiti, commistaque rostra lacertis.
Pygmeadum sævit, mediisque in millibus ardet,
Ductor, quem late hinc atque hinc pereuntia cingunt
Corpora fusa Gruum; mediaque in morte vagatur,
Nec plausu alarum, nec rostri concidit ictu.
Ille Gruum terror, illum densissima circum
Miscetur pugna, et bellum omne laborat in uno:
Cum, subito appulsus (sic Dî voluere) tumultu
Ex inopino ingens et formidabilis Ales
Comprendit pedibus pugnantem; et (triste relatu)
Sustulit in cœlum; bellator ab unguibus hæret
Pendulus, agglomerat strepitu globus undique densus
Alituum; frustra Pygmæi lumine mœsto
Regem inter nubes lugent, solitoque minorem
Heroem aspiciunt Gruibus plaudentibus escam.
Jamque recrudescit bellum, Grus desuper urget
Pygmæum rostro, atque hostem petit ardua morsu;
Tum fugit alta volans; is sursum brachia jactat
Vulneris impatiens, et inanes sævit in auras.
Talis erat belli facies, cum Pelion ingens
Mitteret in cœlum Briareus, solioque Tonantem
Præcipitem excuteret; sparguntur in æthere toto
Fulminaque scopulique: flagrantia tela deorsum
Torquentur Jovis acta manu, dum vasta Gigantum
Corpora fusa jacent, semiustaque sulphure fumant.
Viribus absumptis penitus Pygmeïa tandem
Agmina languescunt; ergo pars vertere terga
Horribili perculsa metu, pars tollere vocem
Exiguam; late populus Cubitalis oberrat.
Instant a tergo volucres, lacerantque trahuntque
Immites, certæ gentem extirpare nefandam.
Sic Pygmæa domus multos dominata per annos, Tot bellis defuncta, Gruum tot læta triumphis, Funditus interiit: Nempe exitus omnia tandem
Certus Regna manet, sunt certi denique fines,
Quos ultra transire nefas: sic corruit olim
Assyria Imperium, sic magnæ Persidis imis
Sedibus eversum est, et majus utroque Latinum.
Elysii valles nunc agmine lustrat inani,
Et veterum Heroum miscetur grandibus umbris
Plebs parva: aut, si quid fidei mereatur anilis
Fabula, Pastores per noctis opaca pusillas
Sæpe vident umbras, Pygmæos corpore cassos.
Dum secura Gruum, et veteres oblita labores,
Lætitiæ penitus vacat, indulgetque choreis,
Angustosque terit calles, viridesque per orbes
Turba levis salit, et lemurum cognomine gaudet.
AD ALTARE COL. MAGD. OXON.
EGREGIOS fuci tractus, calamique labores, Surgentesque hominum formas, ardentiaque ora Judicis, et simulachra modis pallentia miris, Terribilem visu pompam, tu carmine Musa Pande novo, vatique sacros accende furores.
Olim planitiem (quam nunc fœcunda colorum Insignit pictura) inhonesto et simplice cultu Vestiit albedo, sed ne rima ulla priorem Agnoscat faciem, mox fundamenta futuræ Substravit pictor tabulæ, humoremque sequacem Per muros traxit; velamine moenia crasso Squallent obducta, et rudioribus illita fucis.
Utque (polo nondum stellis fulgentibus apto) Ne spatio moles immensa dehiscat inani, Per cava cœlorum, et convexa patentia late Hinc atque hinc interfusus fluitaverat æther; Mox radiante novum torrebat lumine mundum Titan, et pallens alienos mitius ignes Cynthia vibrabat; crebris nunc consitus astris Scintillare polus, nunc fulgor Lacteus omne Diffluere in cœlum, longoque albescere tractu.
|
