VOORBERICHT E Vlamingen stellen natuurlijk een hartelijk belang in het streven van andere volken, die, evenals zij, voor het behoud van hunnen landaard en van hun zelfstandig bestaan lijden en strijden, niet alleen omdat wij door eigen ondervinding kunnen beseffen wat men elders moet verduren, maar tevens met het oog op de dikwijls zeer nuttige lessen, welke uit het aandachtig nagaan van de gebeurtenissen voortvloeien. Onder die kampende nationaliteiten is er geene, die meer dan Ierland recht heeft op onze innige deelneming. Tusschen de Iersche Beweging en de onze bestaat er echter een beduidend verschil. De Vlaamsche Beweging is, althans voor 't oogenblik, voornamelijk een taalstrijd, daar wij de moedertaal volstrekt noodig hebben om ons land op te beuren en ons volk te beschaven. In Ierland daarentegen spelen. staatkundige en economische vraagstukken de hoofdrol. Er is of nauwkeuriger, er was geene taal -- questie, want de landtaal, het Iersch of Gaëlisch, is, zoo niet uitgestorven, in elk geval in het openbaar en zelfs in het privaat leven van geenen tel meer. Eerst in de laatste tijden werden er ernstige pogingen aangewend om de nationale taal uit haren staat van verworpenheid te trekken en weer te beoefenen. Of die pogingen het beoogde doel zullen bereiken, blijft te zien. Intusschen raakt Ierland's struggle for life zooveel andere punten van belang en kan ons op menig gebied zulke kostbare practische wenken geven dat de studie ervan wezenlijk loonend mag heeten. Ongelukkig blijft Ierland's geschiedenis voor den Vlaamschen lezer meesttijds een gesloten boek. Men kent ja de namen van O'CONNELL en PARNELL; men heeft van Katholieke Emancipatie en van Home Rule, van den grooten Hongersnood en van het uitdrijven der plattelandsbevolking hooren spreken; doch hoe dit alles geschiedde, welke gebeurtenissen den tegenwoordigen toestand hebben voorbereid en geschapen, daarvan weet ons publiek, eenige vakmannen uitgezonderd, weinig of niets. Zelfs punten die ons eigen Vaderland in den breeden zin, dus Noord- en ZuidNederland rechtstreeks betreffen, blijven onbekend. Wie ten onzent vermoedt er bij voorbeeld dat, nauwelijks eene eeuw geleden, de Bataafsche Republiek het koen voornemen opvatte uitsluitend met eigen krachten Ierland te verlossen en dat alleen eene reeks onvoorziene tegenkansen het welslagen beletten van eene onderneming, die anders naar alle waarschijnlijkheid haar doel zou bereikt hebben en mogelijk Europa's toekomst gewijzigd? Ik wensch in dit werk een beknopt, maar trouw en volledig overzicht te geven van Ierland's lotgevallen. Inzonderheid acht ik het nuttig mijne lezers op de hoogte te brengen wat aangaat den heugelijken Opstand van 1798, die in zekere opzichten zoo zeer op onzen Boerenkrijg gelijkt en in elk geval als een beslissend keerpunt in 's lands geschiedenis dient te worden beschouwd. Ik wensch ook de Vlamingen bekend te maken met het edel leven van Lord EDWARD FITZGERALD, dien velen onder ons nooit hebben hooren noemen, al was hij een der voornaamste leiders van die mislukte omwenteling en al wordt, tot heden toe, zijn aandenken in het harte van alle Ieren met bijzondere teederheid in eere. gehouden. Misschien zal men vragen waarom juist Lord EDWARD FITZGERALD en niet liever THEOBALD WOLFE TONE bij voorbeeld, die de beweging schiep en inrichtte, later in Frankrijk Ierland's zaak met voorbeeldigen ijver diende en eindelijk ook met zijn leven zijne vaderlandsliefde moest bekoopen? Ik antwoord omdat Lord EDWARD, die trouwens op het beslissend oogenblik in Ierland de hoofdrol speelde, al de beste kenmerken der Iersche natuur in zich vereenigde. Hij was een typische Ier, terwijl TONE eerder als een democratische wereldburger, als een republikein van THOMAS PAINE'S school dient te worden beschouwd. Overigens, in Ierland zelf, is heden nog Lord EDWARD's naam verreweg de meest bekende en populairste onder die der « mannen van '98 ». Het volk aldaar beschouwt hem als de verpersoonlijking van dat woelig tijdstip, juist als vóór hem GRATTAN en na hem O'CONNELL en PARNELL. op een gegeven oogenblik als de vertegenwoordigers van hun ras optraden. Die vier namen resumeeren, als 't ware, Ierland's geschiedenis gedurende meer dan eene eeuw en toonen ons hoe de nationale beweging zich heeft ontwikkeld en vervormd : onder GRATTAN, een edelmoedig verzet van het vrijzinnig gestemd gedeelte der heerschende klas, iets tevens aristocratisch en streng wettelijk; onder Lord EDWARD FITZ GERALD, een revolutionair streven, van de « Fransche gedachten diep doordrongen; onder O'CONNELL, een vreedzame, maar indrukwekkende strijd pro aris et focis; onder PARNELL eindelijk, eene te gelijk economische en politieke beweging met ijzeren wil en uitmuntenden practischen geest geleid. In dat opzicht, zou men, mutatis mutandis, GRATTAN met WASHINGTON, Lord EDWARD met LA FAYETTE, O'CONNELL met JAN FRANS WILLEMS en PARNELL met BISMARCK kunnen vergelijken. Is het wel noodig hierbij te voegen dat ik naar vermogen heb getracht altijd objectief en onpartijdig te blijven? Niemand kan ons ten kwade duiden dat wij onze vurige sympathie eerder aan de verdrukten dan aan de verdrukkers gunnen, maar voor den geschiedschrijver, die zichzelven en zijne lezers eerbiedigt, is het een hoofdplicht nooit uit het oog te verliezen dat het hem verboden is de waarheid te verbloemen of te verzwijgen. Ik heb mij dus beijverd om alle feiten, die met het oog op het behandelde onderwerp van belang zijn, mede te deelen en in het trouwe daglicht te stellen. Daarom ook heb ik het audiatur et altera pars niet vergeten, de getuigenissen van weerskanten gewetensvol gewikt en gewogen en geene enkele daadzaak vooruitgezet, die niet buiten allen kijf is bewezen. Wat de bronnen betreft, kan ik hier natuurlijk geene volledige historische bibliographie van lerland laten volgen zij zou een boekdeel vullen. Ik acht het zelfs overbodig de lange lijst op te geven der honderden werken van grooteren en kleineren omvang, der pamfletten en andere vlugschriften van allen aard, die ik bij het verzamelen en ziften van mijne stof heb geraadpleegd. Immers liggen de meesten buiten het bereik van ons publiek : niet iedereen kan het British Museum of de bibliotheek van het Huis der Gemeenten bezoeken en hier te lande in onze boekerijen vindt men wel al wat er over Frankrijk of in het Fransch is verschenen, maar aangaande andere landen en andere talen bitter weinig buiten eenige klassieken is de voorraad uiterst schraal. Ten gerieve echter van hen, die enkele punten grondiger zouden willen bestudeeren, zal ik zoo vrij zijn hier op eenige der voornaamste werken te wijzen, die zij met nut kunnen lezen. Ik moet intusschen recht ernstig hunne aandacht vestigen op het feit dat Engelsche -en a fortiori Engelschgezinde Iersche schrijvers, wanneer er van Ierland sprake is, eene zeer geringe maat vertrouwen verdienen. Zelfs de beste een MACAULAY, een FROUDE, een GREEN nemen met de waarheid verregaande vrijheden en wat aangaat de dii minores, bij voorbeeld Sir RICHARD MUSGRAVE, hunne vaardigheid in het liegen is dikwijls bepaald verbazend. Dit is soms aan onbekendheid met Iersche toestanden te wijten; vaker, als bij MUSGRAVE, is het met opzet en voorbedachten rade dat men den lezer tracht te bedriegen; maar, in den regel, is de scheeve en partijdige voorstelling, waar ik op wijs, het logisch en onvermijdelijk gevolg van den eigenaardigen zieletoestand waarin de Engelschman verkeert, eenen zieletoestand, die hem tot besluiten drijft, welke wij met de hoofdbeginselen der ethische wijsbegeerte onvereenigbaar achten. Ik bedoel hier niet precies de bij alle Britten diep ingewortelde overtuiging dat zij het puik der aarde zijn, boven alle overige volken hoog verheven staan en dus het recht hebben de geheele wereld te beheerschen. Dergelijke gevoelens toch zijn bij eene groote natie zeer natuurlijk en worden ook elders, bij Franschen en bij Duitschers en zelfs bij Russen en bij Chineezen, niet zelden aangetroffen. Den gewonen Engelschman kan ik het waarlijk als geene misdaad aanrekenen dat hij in gramschap ontschiet wanneer zulke, volgens hem, ondergeschikte schepsels als Ieren, Yankees of Transvaalsche Boeren er voor bedanken |