Die beslissing der Iersche Parlementsleden heeft men met bitterheid gehekeld en hun verweten dat zij PARNELL ondankbaar hadden bejegend. De onpartijdige beoordeelaar zal echter besluiten dat zij bezwaarlijk anders konden handelen. Zij wisten toch dat, vooral na het afkondigen van PARNELL'S manifest, zijn behoud als leider met eene oorlogsverklaring aan de Engelsche Liberalen gelijk stond. Zij wisten ook dat, naar alle waarschijnlijkheid, de aanstaande verkiezingen den val van het conservatief Ministerie na zich zouden sleepen, dat GLADSTONE weer aan het roer zou komen en indien de goede verstandhouding tusschen hem en de Iersche partij bleef bestaan, zijn Home-Rule-voorstel opnieuw zou indienen, en ditmaal doordrijven. Er viel dus te kiezen tusschen PARNELL en Ierland, tusschen eenen man en het vaderland... Was het mogelijk te aarzelen? Hoe zeer het hun speet zich van hunnen aanvoerder, al was het maar tijdelijk, te moeten afscheiden, hoe zij alles beproefden om zijne waardigheid te eerbiedigen, om zelfs zijne eigenliefde te sparen, hebben zij trouwens duidelijk genoeg laten blijken. Hunne pogingen waren vruchteloos. PARNELL toonde zich meer dan halsstarrig, wilde van niets hooren. Zeker waren die eigenzinnigheid, die bijna ziekelijke prikkelbaarheid te begrijpen en te verschoonen als men denkt aan hetgeen de man had moeten doorstaan; maar de gevolgen ervan bleven niettemin onvermijdelijk.

De splitsing der Iersche partij gaf het sein van eenen bitsigen broedertwist, die van weerszijden met betreurenswaardige heftigheid werd gevoerd. Maar weldra bleek het dat de overgroote meerderheid van het Iersche volk PARNELL'S afzetting goedkeurde. Toch liet de gevallen leider den moed niet

zakken. Met koortsachtigen ijver werkte hij onophoudend voort, liep van stad tot stad, van vergadering tot vergadering, kortom toonde eene rustelooze bedrijvigheid, welke zijn uitgeput lichaamsgestel en zijne wankelende gezondheid onmogelijk konden volhouden. Geen jaar was er verloopen toen hij te Brighton den 6 October 1891 na eene korte ziekte stierf. Hij was maar 45 jaar oud!

PARNELL's dood dompelde geheel Ierland in den rouw. Zij zelven, die hem hardnekkig hadden bekampt, vergaten de treurige geschiedenis der laatste maanden om alleen aan de onschatbare diensten te denken, welke de afgestorvene aan zijn vaderland had bewezen. Het lijk werd van Brighton naar Dublin gebracht en met koninklijke pracht in het kerkhof te Glasnevin teraardebesteld. Maar treffender dan alle eerbewijzen was de droefheid der ontelbare menigte, welke de straten van Ierland's hoofdstad vulde. Het volk toch begreep dat het den man had verloren, wien het zijne redding te danken had, eenen man, die noch een schitterend genie, noch eene onberispelijke natuur bezat, eenen man die zware fouten had begaan, doch tevens eenen man buiten wiens toedoen er geen Ierland meer zou bestaan.

X.

Het tweede Home-Rule-voorstel.

aangenomen, door de Lords verworpen. Glad-
stone's aftreden. Verdachte houding zijner op-
volgers. De eendracht hersteld in de Iersche
partij.
Besluit.
Hare vooruitzichten.

ADDEN de Unionisten zich ingebeeld dat PARNELL'S val hen redden zou, dan werden zij deerlijk teleurgesteld. Hun wanbestuur in Ierland en niet minder hunne machteloosheid om in Engeland ongeduldig verwachte hervormingen tot stand te brengen, hadden het kiezerskorps ten zeerste misnoegd en de slechte indruk door de zaak PARNELL gemaakt, werd grootendeels uitgewischt toen het bleek dat de leren, hoe ongaarne ook, hunnen aanvoerder hadden opgeofferd. De uitslag der verkiezingen, welke na de ontbinding van het Parlement (28 Juni 1892) plaats grepen, was dus te voorzien. In het nieuwe Huis der Gemeenten waren er 275 Liberalen, 268 Conservatieven, 46 afgescheidene Liberalen en 81 Iersche. Nationalisten (9 Parnellieten en 72 Anti-Parnellieten). Sedert 1886 hadden dus de Liberalen 81 zetels gewonnen, terwijl de Conservatieven er 49 hadden verloren, de afgescheidene Liberalen 27 en de leren 5. Het verlies van deze laatsten was uitsluitend toe te schrijven aan den strijd tusschen Parnellieten en Anti-Parnellieten, die ongelukkig na PARNELL's dood was blij ven voortduren, ten gevolge waarvan in eenige kiesomschrijvingen, waar de partijen min of meer in even

Geschiedenis van het ier sine Voir

-7

wicht stonden, de vereende Loyalisten over de verdeelde Nationalisten zegepraalden (1).

Hoe 't zij, in 't Parlement bedroeg de meerderheid tegen de Regeering 42, en gesteld zelfs de 9 Parnellieten zich lieten verleiden iets dat de Tories zich niet schaamden te beproeven, toch zou de meerderheid nog 24 beloopen, hetgeen desnoods kon volstaan. Niettemin toonde zich Lord SALISBURY nogmaals alles behalve geneigd om de plaats te ruimen en wachtte totdat het Huis der Gemeenten hem uitdrukkelijk de deur wees. Dit geschiedde door 350 stemmen tegen 310 den 11 Augustus 1892.

GLADSTONE, thans in zijn 83 jaar, aanvaardde de taak om een Ministerie te vormen, waarvan hij natuurlijk het hoofd werd. Zijne voornaamste collega's waren Lord ROSEBERY (2), minister van Buitenlandsche zaken; Sir WILLIAM HARCOURT (3), minister

(1) Voor het Parlement bestaat er geene balloteering en wordt dus de volstrekte meerderheid niet vereischt om gekozen te worden. Wie de meeste stemmen bekomt is benoemd, zelfs wanneer de andere candidaten te zamen er meer hebben dan hij. Van de 103 Iersche zetels, zijn er hoogstens 9, die ernstig kunnen betwist worden; 15 (met inbegrip der 2 van Dublin's Hoogeschool) waar de Conservatieven vast mogen op rekenen, en 79, die de Nationalisten terecht als hun toebehoorende beschouwen. Dit hebben nu vijf algemeene verkiezingen (1885, 1886, 1892, 1894 en 1900) aldoende bewezen. Eruit blijkt dat Ierland van 79 tot 88 Nationalisten en van 15 tot 24 Conservatieven afvaardigt. Edoch werd in 1900 een Tory te Galway (stad) gekozen, alhoewel de negen tienden der kiezers ijverige Nationalisten zijn. Maar dit was eene verrassing aan bijzondere en overigens voorbijgaande omstandigheden te wijten.

(2) ARCHIBALD PHILIP PRIMROSE, vijfde Graaf van ROSEBERY, geboren den 17 Mei 1847.

(3) Sir WILLIAM VERNON-HARCOURT, geboren in 1827, was misschien de knapste luitenant van GLADSTONE, maar hij heeft in zijne eigene partij vele vijanden en zij hebben weten te beletten dat hij tot leider werd gekozen. Hij is getrouwd met de dochter van J. LOTHROP MOTLEY, den beroemden schrijver van The Rise of the Dutch Republic.

van Financiën (Chancellor of the Exchequer); Lord HERSCHELL (1), Kanselier; SHAW-LEFEVRE, minister van Openbare werken (First Commissioner of Works); Lord RIPON (2), minister van Koloniën, en HERBERT HENRY ASQUITH (3), minister van Binnenlandsche zaken (Home secretary). Lord HOUGHTON (4), zoon van den dichter en zelf een verdienstelijk schrijver, werd Lord-Luitenant van Ierland met JOHN MORLEY (5) als staatssecretaris.

De Iersche questie had bij den kiesstrijd de hoofdrol gespeeld. Zijt ge voor of tegen Home Rule? was de eerste vraag, die overal aan de candidaten

(1) Farrer HERSCHELL Baron HERSCHELL, geboren in 1837. (2) GEORGE FREDERICK SAMUEL ROBINSON, Markies van RIPON, geboren in 1827, ging in 1874 tot de R. K. Kerk over en maakte zich bekend door den moed waarmede hij, als Onderkoning van Indië, de inboorlingen tegen hunne Engelsche verdrukkers trachtte te verdedigen.

(3) HERBERT HENRY ASQUITH, geboren in 1852, gaf reeds te Oxford blijken van buitengewone begaafdheid en onderscheidde zich niet minder als advocaat, o. a. voor de Parnell Commissie, waar hij Sir CHARLES RUSSELL ter zijde stond en zeer behendig hielp. Lid van het Parlement sedert 1886, heeft hij aldaar dadelijk eene voorname plaats ingenomen. Dubbel te bejammeren is het dus dat hij tegenwoordig aan Lord ROSEBERY's zijde dezelfde rol schijnt te willen spelen als CHAMBERLAIN in 1886. ASQUITH behoort, helaas! tot het getal dergenen, die om vooruit te komen altijd met den stroom zwemmen : daarom ook is hij thans Imperialist.

(4) ROBERT OFFLEY ASHBURTON CREWE-MILNES Baron HOUGH. TON (sedert 1895 Graaf van CREWE), geboren in 1858, vervulde met onderscheiding het ambt van Lord-Luitenant van Ierland, niettegenstaande de pogingen der aristocratische Tories om hem te boycotten. Sindsdien, onder den invloed van ROSEBERY, met wiens dochter hij getrouwd is, verflauwde zijn ijver : hij schrijft thans dat Home Rule onbepaald moet worden uitgesteld.

(5) Onder GLADSTONE's opvolgers is JOHN MORLEY degene, die het meest op zijnen leermeester gelijkt en zijne sporen drukt. Evenals hij, is hij een groot redenaar en een geleerd schrijver; evenals hij durft hij de waarheid belijden en het goede recht verdedigen. JOHN MORLEY is te Blackburn in 1838 geboren. Hij behoort tot de balie, maar letterkunde is eigenlijk zijn vak.