genyf, a thywys fi yn y ffordd | ys Duw i'r dyben o'i gadw, a dragywyddol.' feddylir, a hyny sydd yn gwneyd yr addewid o'r Ysbryd mor angenrheidiol ac mor werthfawr.— Rhoddaf hefyd fy Yspryd o'ch mewn, a gwnaf i chwi rodio yn fy neddfau, a chadw fy marnedigaethau, a'u gwneuthur.' Ac wrth gadw tystiolaethau Duw fel hyn, y mae y credadyn yn cadw i fynu nodweddiad un ac sydd yn ei geisio ef â'r holl galon.'

Drachefn-Pa fath yw fy rhodiad? Ai oddiar yr egwyddor fywiol o undeb â Christ-yr unig ffynnonell uniawn o fywyd ysbrydol-wedi fy mywâu yn gyntaf ynddo ef, ac yna rhodio ynddo ac ar ei ol ef?-Ai hwn yw fy rhodiad diysgog, cyson, a chynnyddol i?—fel pe bawn yn gwrando ar y llais nefolaidd Myfi wyf Dduw Hollalluog; rhodia ger O! pa faint sydd yn ceisio, ac fy mron i, a bydd berffaith.' yn ceisio yn ofer, oblegyd yn Sier yw fod digon o halogrwydd unig eu bod heb ei geisio â'r holl yn y ffordd fwyaf dihalog, a digon galon.-Calon y bydol a ymo annghysondeb yn y rhodiad ranodd; yn awr y ceir ef yn mwyaf cyson, o'r eiddom, i feius.d Y proffeswr â'i enau a wneuthur tystiolaeth rasol yr E-ddengys gariad, ond ei galon fengyl yn werthfawr genym. Os sydd yn myned ar ol ei gybyddpecha neb, y mae i ni Eiriolwr dod.' Y gwrthgiliwr ni ddychgyda'r Tad, Iesu Grist y Cyfiawn.' welodd ataf fi â'i holl galon, ond 2. Gwyn fyd y rhai a gadwant ei mewn rhagrith, medd Ardystiolaethau ef; ac a'i ceisiant ef a'u glwydd.' Y credadyn ffyddlon, holl galon. cywir, yn unig sydd yn dwyn ei galon, ei holl galon at yr Arglwydd.'- Pan ddywedaist, Ceisiwch fy wyneb, fy nghalon a ddywedodd wrthyt. Dy wyneb a geisiaf, O Arglwydd.' agwedd hon, mwyneir y fendith, a chywirir yr addewid,-Ceisiwch fi hefyd, a chwi a'm cewch, pan y'm ceisioch â'ch holl galon.'

Y dystiolaeth yn y rhif unigol, a arwydda yn gyffredinol, holi ganon yr ysgrifeniadau santaidd ; y datguddiad o ewyllys Duw i ddynolryw; prawf-reol ffydd ei

bobl.a

yr

Yn yr

Na fydded i mi gilio yn ol rhag yr holiad-Ai cadw ei dystiolaethau ef yr ydwyf oddiar orfodaeth ynte gariad? Yn ddiau pan ystyriwyf wrthwynebrwydd gelyniaeth naturiol fy nghalon fy hun i gyfraith Dduw, a'r perygl

Gellir ystyried y tystiolaethau fel yn dynodi yn benaf, y rhan orchymynol o'r Ysgrythyr :b a hyfryd yw nodi y cyssylltiad yn mha un y defnyddir y gair yn y Salm hon, fel yn dangos yr hyfrydwch ysbrydol a'r rhyddid perffaith a fwyneid yn wastadol gan Ddafydd yn ngwasanaeth ei Dduw. Nodwn yr iaith a ddef nyddia; Bu mor llawen genyfo ffordd dy dystiolaethau â'r holl olud. Cymerais dy orchymynion (saes. tystiolaethau) yn etifeddiaeth dros byth; oherwydd llawenydd fy nghalon ydynt.' Ondi ryw beth yn ychwaneg na 'r weithred allan, y perthyna y gwynfyd hwn.c Yrarferiad feunyddiol hono o ymofyn am wybodaeth o ewyll.

a Gwel Esai. 8. 20. b Adn. 138. e Trysori ei dystiolaethau.-Horsley.

a

hunan-dwyll yn ngwasanaeth allanol yr Arglwydd, y mae genyf lawer o achos gweddio-Gostwng fy nghalon at dy dystiolaethaupar i mi ddeall-achub fi, a chadwaf dy dystiolaethau.e Ac os gwynfydedig yw y rhai a'i ceisiant ef â'u holl galon, pa fodd yr ydwyf fi yn ei geisio? Och fi! gyda pha faint o anhrefn! gyda chyn lleied o waith calon !

A ydwyf fi yn ceisio yr Arglwydd | Eiriolaeth diorphwys yn y nef ar a'i nerth ef mewn trefn i geisio ei wyneb.a

Arglwydd, chwilia, dysg, gostwng, cynnal fi. Cymhorth fii ddadleu dy addewid 'Rhoddaf iddynt galon i'm hadnabod, mai yr Arglwydd ydwyf; a hwy a fyddant yn bobl i mi, a minau a fyddaf yn Dduw iddynt hwy; canys hwy a droant ataf fi a'u holl galon.'

eu rhan, oni fernir fod pechod yn trigo yn eu calonau hyd ddiwedd eu pererindod daearol? Pa beth a feddylir wrth y deisyfiad yn rasol-ngweddi eu Harglwydd, yr hwn a'u dysga i ofyn am faddeuant, a gwaredigaeth beunyddiol rhag profedigaeth, fel am eu bara beunyddiol? Na-pechaduriaid ydynt etto; ond nid yn rhodio yn ol helynt, nac yn cyflawni chwantau pechod. Y mae gweithrediad pechod yn awr fel ysgogiad y garreg tuag i fynu yn ormesol ac annaturiol. Os nad yw wedi ei fwrw allan, y mae wedi ei ddiorseddu. Nid ydynt fel o'r baen, yn bobl ewyllysgar iddo, ond yn gaethion anewyllysgar, ac ymrysongar. Nid yw yn ddydd ei nerth arnynt.

3. Y rhai hefyd ni wnant anwir edd; hwy a rodiant yn ei ffyrdd ef.

Ai hyn oedd eu nodweddiad o'r dechreuad? Pobl Dduw pa fath rai oeddynt unwaith? Yn gwneuthur dim ond anwiredd yn ddigymysg-yn ddibaido ben y ffynnon.b A pha beth ydynt yn awr? Ni wnant anwiredd.' Gwelid hwy unwaith fel ereill yn rhodio yn ol helynt Ond a ydym ni yn gallu y byd hwn, yn ol ffordd eu dywedyd bob amser am bechod, calon eu hun-yn ddieithriaid, ac mai y peth sydd gås genym estroniaid gelynol i Dduw.c Yn ydyw ein bod yn pechu yn awr, hwy a rodiant yn ei ffyrdd erbyn ein hewyllys gwell, felly ef. Dywedodd yr hwn oedd nad nyni sydd mwy yn gwneuthur yn eistedd ar yr orsodd faine, Wele byny, eithr y pechod yr hwn sydd yr wyf yn gwneuthur pob peth yn trigo ynom ni ?e A ydyw yn newydd. Pan y llefara efe, addewid yr Efengyl o warediggan hyny, y gair hwn am ei bobl, aeth oddiwrth bechod yn felus felly y bydd; Yr hen bethau a genym? Ac, a ydym ni yn sylaethant heibio; wele! gwnaeth- weddoli yr ernes o'i berffaith pwyd pob peth yn newydd.' gyflawniad, yn y gwrthwynebiad Y mae ganddynt yn awr, anian buddugol y galluogir ni i'w newydd, trwy yr hon y ganed wneuthur, yn ein hymarferiadau hwy o Dduw, ac nid ydynt yn beunyddiol yn y frwydr ysbrydol? gwneuthur pechod, oblegyd y Iesu bendigedig! pa faint yw mae ei had ef yn aros ynddynt, ein dyled i dy groes di, am ein ac ni allant bechu, am eu geni gwaredigaeth bresennol oddiwrth hwynt o Dduw.d Y mae eu ei euogrwydd a'i felldith, a llawer casineb at bechod a'u gwrthwyn- mwy am yr olygfa wynfydedig ebiad iddo, yn awr, mor reddfol o'r cyflwr gogoneddus hwnw, pan ag oedd eu gelyniaeth a'u gwrth- na chaiff y llettŷwr câs hwn wynebiad gynt i Dduw. Ond a drigiannu ynom mwy.f O bydd. feddyliwn ni fod pobl yr Ar. ed i ni gymeryd gwir argraff dy glwydd fel y saint a berffeithiwyd angau di, ar ein heneidiau, yn y rhai ni wnant anwiredd? Pa lenghroeshoeliad beunyddiol pechgan hyny y mae yr angen o od.g Gwybod y byddom am rym dy adgyfodiad di mewn

a Salm 105. 4. b Gen 6. 6. a 8. 21. Jer. 17. 9. 10. Mat. 15. 19. c Ephes. 2.2, 3. d 1 Ioan 3. 9.

e Rhuf 7. 17. 20. f Dat. 21. 27. g Rhuf 6, 6.

parâus rodiad mewn deb buchedd.h

newydd- | O Arglwydd, ond i'th enw dy MINIMUS. hun dod ogoniant."- Ond etto, nid ydym yn meddwl ein bod ar Adroddiad o'r Ysgol Sabbothol yn ben ein digon, nac wedi cyrhaedd mhlith y Trefnyddion Calfinaidd sefyllfa uwchlaw cynnydd a gwellyn Nolgellau, am y fl. 1829. iant. Nid ydym ond prin wedi Syr.-Oddiar yr hyfrydwch a ymadael a'r Aipht, a thir lawer gefais i'm fy hun, wrth wrando iawn sydd etto i'w feddiannu ; er ar fy nghyfaill R. Edwards, Iau. maint a fu yn ein Hysgol o bryd i yn traddodi yr adroddiad isod bryd ac y sydd ynddi yn awr mewn Cyfarfod Athrawon, Ion. gellir dywedyd "Etto y mae lle.” 7, 1830, yr ydwyf yn defnyddio Etto mae lle i'r rhai sydd yn y cyfleusdra hwn i anfon i'r Dry-segura i ddyfod i weithio i'r winsorfa grynodeb o hono; fel y caffollan. Etto mae lle i'r rhai sydd lluoedd o rai ereill, trwy arddel- anwybodus a diddysg i gael eu iad y Goruchaf, fudd a llesâd, haddysgu-Etto mae lle i'r plant llawenydd a hyfrydwch, yn y dar- bychain sydd yn dechreu ymarfer lleniad neu'r gwrandawiad o hono. a'i tafod leferydd, i wyr ieuange, "Y mae pob peth da yn gyff- a gwyryfon sydd yn llawn grym, redin yn cynnyddu yn raddol; bywiogrwydd a llawenydd, i ganol gwelwyd amryw sefydliadau oed sydd yn morio yn ghanol buddiol a'r dechreuad yn fychan, môr tymhestloedd y byd, ac i y rhai o'r diwedd a gynnyddasant hennaint sydd yn carrio blagur y yn ddirfawr. Pan yr edrychom pren almon. Mae ein drws yn a'r sefyllfa bresennol yr Ysgol agored i bawb. Sabbothol yn Nolgellau, ac y "Mewn perthynas i ansawdd a cydmarom hi â'r hyn a fu, y mae hanes yr Ysgol y flwyddyn aeth yn addas i ni ofyn, Beth a wnaeth heibio, anhawdd yw rhoddi adDuw? ac yn briodol i ni day- roddiad cryno a chyflawn am wedyd. Moliannus fyddo enw dani, gan nad oeddid yn cadw Duw. Y mae rhai gyda yr achos coffa cyson am hyn. Rhifedi yr yn bresennol, yn cofio am amser Athrawon yw 37, Athrawesau 34; pan nad oedd nemmawr o blaid y cwbl, 71. Ychwanegwyd pum yr Ysgol, pan nad oedd nifer yr Athraw a phum Athrawes o ysgolheigion ond ychydig iawn, newydd y flwyddyn ddiweddaf.a phan yr oedd yn beth mawr Nifer mwyaf yr Ysgol y flwyddcael dau Athraw i'w haddysgu yn aeth heibio oedd 411; a'i ar y Sabboth; ond pa olwg sydd nifer lleiaf oedd yn y ddau fis ar y gwaith yn awr? Y mae gen. diweddaf, sef 377. Efallai bod nym fwy bedair gwaith o Athraw-oerni a gerwindeb yr hin wedi on nac oedd y pryd hyny o Ys- cadw llawer ar ol, a rhai wedi golheigion. Y mae yr Ysgol ymadael o'r ardal, &c. Pa fodd mor lliosog, fel pan ei cynhelir bynnag edryched yr Athrawon nad oes un eisteddle yn wag yn a'r Athrawesau pa le mae'r diffyg, addoldŷ helaeth Capel Salem, ac ac ymdrechanti'w ddiwygio. Am y mae gennym gyfarfodydd y llafur y flwyddyn ddiweddaf,nis Athrawon yn gyson a threfnus- gellir rhoddi cyfrif cyflawn, am "Mor gadarn y cynnyddodd gair fod llafur pedwar mis heb ei gael; yr Arglwydd, ac y cryfhaodd:" sef Ionawr a Chwefror, Medi a "o'r Arglwydd y daeth hyn, Hydref. Llafur yr ysgol yr wyth rhyfedd yw yn ein golwg ni. mis arall sydd fel y canlyn: Gan hyny, "Nid i nì, nid i ni,

Phil. 3. 10, Rhuf. 6. 4, 5.

Pen. Salm.
420 332

Adn.

17,446

Llyfr Egwydd. 130

nestri:" do! cymmerodd ymaith rai o'n canwyllau goleuaf. Collasom yn gyntaf Ed. Hughes,* un ag oedd yn llafurus iawn mewn gwybodaeth ysgrythyrol-yn hynod o ymdrechgar gyd a'i Ddosparth-yn ffyddlon gyda holl achos Duw- -ac yn wiliad wrus a diargyhoedd yn ei rodiad. Gallesid gweled, wrth sylwi arno, ei fod yn un ag oedd yn ofni yr Arglwydd, ac yn meddwl am ei enw Ef.

"Mae yn amlwg fod y llafur yn llai y flwyddyn ddiweddaf na'r blynyddau blaenorol. Cynghorem bawb i adnewyddu mewn trysori gair Duw a'r Egwyddorion iachus yn eu côf, gan fod yn sicr, diymod, a helaethion yn ngwaith yr Arglwydd yn wastadol. Nid oes genym ddim hanesion neiliduol i'w crybwyll am lwyddiant y gwaith y flwyddyn aeth heibio: nid am nad oedd rhai i'w cael; ond fel yr ydym yn barnu am na fu yr Athrawon yn ddigon manwl Wedi hyny collasom William yn sylwi, nac yn ddigon ffyddlon Owen,+ un dysyml, pwysig, duwi fynegi y pethau cysurus a wel-iol, a didramgwydd-Israeliad yn ant yn y rhai sy dan eu gofal: wir, yn yr hwn nid oedd dwyll, ein diwygio yn hyn a fyddai yn ac un tra defnyddiol gyda gwaith dra dymunol. yr Ysgol arferai ei ddawn i egwyddori yn ein plith. Y ddau hyn, er eu bod yn wŷr ieuaingc gobeithiol, a gymmerwyd ymaithi yn mlodau eu hoes, ac a alwyd adref oddiwrth eu gwaith at eu gwobr.

66

'Tra yr oedd ein briwiau heb eu meddyginiaethu ar ol eu colli hwy, gorfu i ni deimlo dyrnod etto yn marwolaeth yr Hynafgwr parchus Edward Richard.* Gallesid ei alw ef gyda phriodoldeb yn dad yr Ysgol Sabbothol yn ein plith. Dywedir iddo fod am ysbaid o

"Mae y flwyddyn ddiweddaf yn flwyddyn nodedig am y rhwyg a wnaeth angau ynddi ar ein byddin. Mae angau yn myned yn mlaen ar ei yrfa yn ddiorphwys, nos a dydd: mae rhyw un yn syrthio tan ei glwyf bob moment, ac y mae galar yn rhyw le yn barhaus am y galanastra y mae yn ei wneud. Ond pan y mae yn dyfod i gymdeithasau o ba rai yr ydym ni yn aelodau-pan y mae yn torri cadwyn, o ba un yr ydym ni yn gwneud rhan-pan y mae yn cymmeryd ymaith ein cyfeill ion a pha rai yr oeddym yn cyd* E. Hughes ydoedd fabi John ac weithio, yn cyd-lawenhau, ac yn Llanfihangel ewnfa, swydd Drefal Alice Hughes. Melin cydwnfa, plwyf cyd-ofidio y pryd hwnw y dech-dwyn pa rai ynt yn aelodan crefyddol reuwn deimlo a chymeryd y rhy-gyda'r Trefnyddion Calfinaidd, o ganbudd. Cafodd angau fynedfa i'n lyniad cafodd yntau y fraint o'i ddwyn rhengau y flwyddyn a aeth heibio, i fynu yn grefyddol. Bu fyw y 3 blyna braidd na feddyliem fod y nedd ddiweddaf o'i oes yn Nolgellau, gwag-leoedd heb eu llenwi etto. fodedigaeth, a symudodd adref at ei yn Maelera; eithr aeth yn glaf o'r darNid rhai anenwog a distadl a gym- deulu, a bu farw Ebrill y 24, 1829, yn merwyd oddiwrthym: rhai oedd 24 mlwydd oed. yn gwneuthur daioni yn eu byw. yd, a rhai a gawsom golled oddiwrth eu marwolaeth. Pan yr oeddynt yn ein plith nid oedd arnom gywilydd o'u gwaith; ac wedi iddynt fyned ymaith nid oes arnom gywilydd o'u coffadwriaeth. Gallwn ddweud fel Ieremiah, "Dring odd angau i'n ffe

+ W Owen ydoedd fab i Capt. Wm. a Margaret Owen o'r dref hon-ymunodd a chrefydd oddeutu y flwyddyn 1819, a pharaodd felly yn gywir ddisgybli Grist--hyd oni symudwyd ef gan angeu ar y 6 dydd o Orphenaf, 1829, yn y 30in mlwydd o'i oedran.

* Yr oedd Edward Richard yn dra hysbys i bawb o'r Pregethwyr, fel hennadur a chyhoeddydd pregethau yn ein plith, eithr dattodwyd ei babell

amser yn unig bleidiwr iddi yn Nolgellau, sef pan y'i sefydlwyd yma gyntaf; a pharaodd yn ffyddlon tu ag atti hyd y diwedd, er ei holl fethiant a'i waeledd corphorol. Hyderin nad aeth ei addysgiadau ffyddlon, a'i gynghorion dwysion, yn gwbli anghof gennym, ac nad yn ofer y clywsom ei lais, pa lais na chlywir byth mwyach.

iawn; ac efe yn bennaf a fu yn offeryn i ddwyn yr Ysgol i'w threfn bresennol. Gobeithiwn y gwneir ef yn ddefnyddiol etto gyd'r un gwaith yn y man y bo, a dymunem iddo gael ei fendigo gan yr Arglwydd a "byfrydwch bryniau tragywyddoldeb, ac ag ewyllys da preswylydd y berth."

"Bydded i hyn o adroddiad blynyddol fod yn annogaeth i ni fyned y mlaen yn effro ac astud gyda'r gwaith, gan ymestyn at berffeithrwydd. Fel Athrawon, yr ydym i fod yn oruchwylwyr ffyddlon dros Dduw, yn wyliedyddion gofalus dros eneidiau, ac yn fugeiliaid llafurus i borthi 'r praidd. Mae eisiau i Athraw fod yn Abraham mewn ffydd, yn Isaac mewn ofn, yn Iacob mewn gweddi, yn Foses mewn llarieidddra, yn Iob mewn amynedd, yn Ddafydd mewn zel, yn Solomon mewn doethineb, yn Ioan mewn cariad, yn Dimotheus mewn astudrwydd, yn Baul mewn llafur; ac yna bydd yn Bedr mewn llwyddiant.

"Fel na byddai i'r Athrawesau fod yn ddiofal aeth angau i'w plith hwythau, a chymerodd ymaith Mrs. Lewis,+ dduwiol, sobr, a ffyddlon. Pwy bynnag a fyddai yn ol o'r Cyfarfod Athrawon, anfynych y gwelid ei lle hi yn wag, ond yn awr pa le bynnag y chwiliwn am dani, ei lle nid edwyn ddim o honi mwy! Amryw hefyd o'r Ysgolheigion a gawsant eu symud y flwyddyn ddiweddaf i'r byd tragywyddol. Na fydded i'r holl rybuddion hyn fyned yn ddiystyr o'n meddyliau, ond bydded iddynt ein dihuno o'n eysgadrwydd, ennyn ein gwresogrwydd,a dyblu ein diwydrwydd gyda gwaith yr Arglwydd. Caw- Dymunem flwyddyn newydd som ein harbed i ddechreu blwydd-dda i'r Ysgolheigion yn gyffredyn etto, ond pwy o honom a wêl inol, eu cynnydd fyddo yn amei diwedd, Duw yn unig a'i gwyr; lwg mewn gwybodaeth o'r Ysam hyny bydded i ni brynu yr grythyrau, a'u llwyddiant fyddo amser, ac ymaflyd yn ein dyled- yn eglur yn mhob rhinwedd. Y swydd a'n holl egni, "canys nid rhai sydd gyd'r llyfrau bach, yr oes na gwaith na dychymyg, na egwyddorig, a'r sillydd, aent yn gwybodaeth, na doethineb yn ymlaen yn galonnog o ris i ris, gan bedd lle yr ydym ni yn myned. fod yn hyderus y bydd iddynt "Nid anmbriodol fyddai coff- drwy ymdrech fod cyn hir yn hau yma am Mr. David Davies ddarllenyddion cannoladwy. Ac yr hwn sydd newydd ymadael a wrth y rhai sydd yn darllen yn ni (ac sydd yn bresenol yn Liver-rhigl a chyson, dymunem iddynt pool) Yr oedd ei barodrwydd, ei sylwi ar y gofyniad hwnw "A fywiogrwydd, a'i fedrusrwydd wyt ti yn deall y pethau yr wyt gyda gwaith yr Ysgol yn amlwg yn eu darllen?" a chyngorem ddaearol, ac aeth i'r Tŷ nid o waith hwynt, Byddwch wneuthurwyr y Gair ac nid darllenwyr yn unig.

llaw, Awst 3, 1829, yn 71 ml. oed.

+ Mrs. Alice Lewis ydoedd wraig i Mr. David Lewis, Lledrwr, (Currier,) perthynol i'r dref yma,hi a'n gadawodd, ac a hunodd yn yr Iesu, ar yr 1leg o Dachwedd, 1829, yn y 74 mlwydd o'i

hoedran.

"Diweddwn yn ngweddi Moses 'Gweler dy waith tu ag at dy weision,a'th ogoniant tu ag at eu plant hwy. A bydded prydferthwch yr Arglwydd ein Duw arnom