ddynol; ie, pob dysgeidiaeth, I swydd santaidd a gymerais arħaf cysegredig ac anghysegredig, gwn a'r gwaith pwysfawrocaf yr ym. T. C. Llythyr oddiwrth y diweddar barch. Thomas Charles, A. B. at y parch. Mr. Griffin, yn rhoddi hanes ei Ordeiniad, a'i olygiadau i difrifol ar y swydd bwysig a gymerasai arno. gan hyny a ddylwn i arferyd tuag at bob un hyd yn nôd y gwaelaf ynddi? Mor ofalus y dylwn fod am eu llwydd? Mor bryderus am eu hiachawdwriaeth? Duw o'i anfeidrol ddaioni a'm nertho i fod yn ffyddlawn.-Ar yr un pryd feddwl am ymddygiadau grasol mae yn gysurus gan fy nghalon Duw tuag ataf yn ei wneuthur yn orchwyl parhaus, yn alwedigaeth mi, fyfyrio a llefaru am ddyfais byth ryfeddol yr iachawdwriaeth a'r Awdwr gogoneddus o honi. Pa destyn mwy melus a gorhoenus! Pa bwnc mwy ysbrydol a goruchel! Bydded i fy nghalon a fy nhafod a phob aelod sydd genyf, gyduno a St. Paul, a holl ang Rhydychen, Meh. 27, 1778.Yr wyf yn cael yr hyfrydwch o hysbysu i chwi fy mod mewn urddau er Sul y Drindod diweddaf. Y meistri Mayor, Bridges, a Crouch, a ordeiniwyd hefyd.t-elion y nef, i orfoleddu yn Fy anwyl gyfaill, dyma yr amser nghroes Crist, gan benderfynu mwyaf ofnadwy a difrifol ag y gwybod dim arall. T. C. bum i eto byw i'w weled. Fy meddyliau pryderus ynghylch y +E ganfydda y darllenydd nad oedd Mr. C. y pryd hwn gwedi derbyn ei urddau gweinidogaethol. Ysgrifenodd y Llythyr uchod pan ydoedd ar ymweliad yn Olney, gyda Mr. Newton, lle y treiliodd ŵyl-ddyddiau yr haf, 1777. Gwel ei Gofiant, td. 13. Y Parch. Mr. Mayor, yn ddiwedd ar o Shawbury, yn awr gwedi marw; Dr. Rridges, yn awr o Bristol; ar parch. Mr. Crouch, yn awr o Narborough, yn swydd Leicester. Y rhai hyn, gyda 'r parch. Mr. Wilkinson, o Lundain, a'r parch. Mr. Griffin o Ip. swich oeddynt ei gyfeillion penaf yn yr athrofa, O'r chwech, mae dau gwedi myned i'w gorphwysfa. Gwel Cofiant Mr. C. yn saesoneg, td. 19. Cyhoeddedig yn y flwyddyn 1828. Llythyr Mr. Charles at ei Gyfaill Medi 28, 1778.-Ni tharddodd fy hir ddystawrwydd oddiar ddiffyg tuedd nac oddiar anghof, ond oddiar amrywiaeth o ymrwymiadau y gwnaed fi yn ddarostyngedig iddynt trwy fy ymweliad â fy nghyfeillion. Gwyddoch chwi am felusion rhydd a rhad faddeuant, gwedi ei brofi yn fynych yn seliedig o'r llys uchod i'ch enaid euog. Am hyny, diammeu genyf, na theimlwch chwi nemawr o anhawṣdra i estyn ma ac yn wir nid oes arnaf eisiau chwaneg. Yr wyf yn cymeradwyo fy sefyllfa yn bur dda hyd yn hyn. Pethau i ddyfod a adawaf i'r Hwn sydd yn goruwchrëoli pob peth i'w ogoniant ei hun, Mi ydwyf abwydyn gwael. Wyf yn ei law fel y clai yn llaw y Crochenydd. O bydded ei ogoniant Ef fy unig ddyben a golygiad yn mhob peth a wnelwyf! T. CHARLES. ddeuant i frawd gwael, pan trwy ei wendidau lluosog y trosedda yn eich erbyn. O! y fath olygfa ogoneddus ydyw gweled y llaw ysgrifen gwedi ei dileu! Mae hyn yn ein rhoddi dan rwymedigaeth hyfryd i faddeu, hyd yn nôd, i'n gelynion: canys ni a gawsom faddeuant llawn a rhad pan oeddym elynion, ïe, gwaeth na gelynion, bradwyr, a wrthryfelasant yn erbyn ac a fradychasant y goreu a thirionaf o gyfeillion. Ni fuasai ein cyflwr yn hollol cynddrwg, pe nas profasem ei At Gyhoeddwr y Drysorfa. ffafor ac nad archwaethasem ei Barchedig Olygwr,-Yr wyf ddaioni anfeidrol. O, a fydd i gwedi darllen Traethawd y Parch. ni un amser anghofio y fath dru- John Mason, A. M. ar Hunangaredd ryfeddol! O fy holl bech- adnabyddiaeth amrywiol weithodau, fy annïolchgarwch, sydd iau, a chael cymaint boddlonyn gorwedd drymaf ar fy nghyd-rwydd ynddo nes yr wyf yn llwyrwybod. Mae yn chwerwi hyd yn fwriadu ei gyfieithu ar fedr eich nod y cysuron a dderbyniwyf Trysorfa. Mae y testyn yn ddiau oddiwrth fy Nhad tyner a gras- yn un o'r rhai mwyaf pwysig, gan lawn. Yr ydwyf yn ocheneidio fod dyn trwy y codwn gwedi yn llwythog daño. syrthio i raddau pell o ddyeithrwch iddo ei hun; nid wyf yn cofio chwaith i mi weled dim erioed wedi ei ysgrifenu arno yn y Gymraeg; mae hyn, ynghyd ag ystyriaeth o'r deheuder, yr eglurdeb, a'r difrifwch, ag y mae yr awdwr hwn yn ei drin, yn anogaeth ddigonol i roddi cais ar y gorchwyl. Bum unwaith yn meddwl ei dalfyru, a cheisio crynhoi drychfeddyliau yr awdwr i gylch llai; ond wrth ystyried y cam ag y mae llawer o awdwyr enwog wedi ei gael wrth dalfyru eu gwaith, bernais mai gwell oedd ei adael fel ag y mae : a chan nad yw y pennodau yn gyffredin yn feithion, gellir yn hawdd gyhoeddi un o honynt bob mis, nes y delo y cyfan allan. Yr wyf yn ymdrechu eu cyfieithu yn rhwydd a naturiol, gan amcanu gosod allan feddwl yr awdwr mor eglur a digoll, ag y gallaf.-Gyda dymuno lles fy nghyfoedion ieuainc, a llwyddiant eich Trysorfa, y terfynaf, eich ewyllysiwr da Daethum yma ynghylch wythnos yn ôl. Yr wyf yn ei chael yn encilfa neilltuedig hyfryd a boddhäol, ar ôl taith hirfaith a blin, megys porthladd tawel a diogel i forwr blinedig. Gwn y gofynech i mi pa fodd y mae pregethu yn cytuno â myfi? Fy ngyfaill, gwaith caled ydyw. Yr wyf yn cael bod i mi a wnelwyf â dau elyn, a phob un o'r ddau yn drech na mi o ddigon; sef yr hen Adda a'r hen Sarph. Mae y naill yn galed, ddideimlad, a chyndyn; a'r llall yn gyfrwys a dichellgar. Pan ymdrechwyf i weithio yn effeithiol ar galon galed, gyndyn, a marw, y pechadur gwrthnysig, nid yw y diafol byth ar goll i lunio rhyw ddyfais er fy siomi. Eto yn egwan ac anwybodus fel ag yr wyf, nis anobeithiafam gyrhaeddyd buddugoliaeth gyflawn a gorfoleddus yn y diwedd; canys addawodd Arglwydd y lluoedd fod gyda mi. Wele, yr wyf fi gyda chwi:' hyn yw fy holl gysur a'm cynnaliaeth; ELIDAN. TRAETHAWD MASON AR HUNAN-ADNABYDDIAETH. PEN. I. Am natur a phwysfawrogrwydd y testyn. lywodraethiad bywyd a nwydau; ac mor eang fel po agosaf yr edrychwyf i'w amrywiol gangen. au, mwyaf fyth sydd yn agoryd i'm golygon, yr hyn sydd mor angenrheidiol gysylltiedig ag ef a'r llall. Fel yr hyn a welwn trwy chwydd-wydrau mewn gwrthddrychau naturiol: pa oreu fyddo y drychau, a phan agosafy chwiliad, mwyaf fydd y rhyfeddodau à welwn; a rhyfeddach fydd y dadguddiadau a wneir o'r amryw Cynhenid i'r meddwl dynol yw dymuniad am wybodaeth; ac ni ddengys dim ogwyddiad a naws y meddwl yn fwy amlwg na pha ryw neillduol o wybodaeth y mae fwyaf hoff o hono. Fel hyn gallwn weled fod meddyliau isel a gwael fel mewn plantos, yn ymbleseru yn benaf mewn gwybod-iol gynneddfau, rhanau,neu nwydaeth am deganau; meddwl diog au sydd yn perthynu iddo, y rhai yn yr hyn a wasanaetha er difyru ni feddyliasom erioed am danynt a boddio ei fympwy; gwirionedd o'r blaen. Mewn trefn i gyrhaedd a foddlona y meddwl cywrain gwir adnabyddiaeth o honom ein ymofyngar yn oreu; meddwl craff hunain, rhaid i'r meddwl dynol, treiddgar, a foddlonir yn oreu gyd ynghyd a'i amrywiol alluoedd a'i ag arddangosiadau, a chelfyddydweithrediadau,gael eu dyfal chwil rhif a mesur; meddwl bydol a io; a'i holl ddirgel dröadau a'i brisia yr wybodaeth am y byd ddyblygion gael eu harddangos: goruwch pob gwybodaeth; ond onide ni bydd ein hunan-gydnameddwl doeth a duwiol a ddew-byddiaeth ond tra hanerog a di isa o flaen pob math arall, yrffygiol; a'n calon gwedi y cyfan wybodaeth am Dduw a'i enaid a'n twylla. Felly wrth draethu ar ei hun. y testyn hwn, mae yn beryglus gwneyd cam ag ef; naill ai trwy wneyd ymofyniad rhy ysgafn ac arwynebol ar un llaw, neu ynte redeg i ymchwiliad rhy fanylaidd ac athronol at ddefnydd cyffredin ar y llaw arall. Cafgadw y ddau eithafnod hyn mewn golwg, ac ymdrechu hwylio ar hyd llwybr canol rhyngddynt. Mae y meddwl yn barhaus yn dychwantu ar ol rhyw fath o wybodaeth ac wrth graffu pa wybodaeth mae yn hoffi fwyaf, gellir yn hawdd adnabod ei athrylith a'i dymer lywodraethol. Mae awydd am wybodaeth, fel nwydau eraill gwedi ei blanu yn ein natur, ac y mae yn dra thueddol i'n tywys o'n lle os na iawn drefnir ef. Pan yr arweinier ef at wrthddrychau anmhriodol, neu y dilyner ef mewn dull anaddas, mae yn dirywio ac yn myned yn gywreinrwydd gwag ac anghyf. reithlawn. Cawn engraifft o hyn yn ein rhieni cyntaf, effeithiau galarus yr hyn sydd iw weled yn rhy amlwg yn mhawb. Hunan-adnabyddiaeth ydyw testyn y traethawd canlynol. Po mwyaf a feddyliwyf am y testyn hwn, mwyaf pwysig ac eang mae yn ymddangos. Mor bwysfawr, fel ag y mae pob rhan o hono yn anhebgorol angenrheidiol er iawn Adnebydd dy hun ydyw un o'r gorchymynion mwyaf defnyddiol a chynwysfawr yn yr holl gyfundrefn foesol. Ac mae yn ddigon hysbys gymaint oedd parch y gosodiad hwn gan yr hynafiaid; a chymaint oedd bri y ddyledswydd o hunan-ymholiad fel yn angenrheidiol iddo. Dywedir mai Thales y Milesiad oedd yr Awdwr cyntefig o hono; yr hwn a arferai ddywedyd, mai i ddyn adnabod ei hun * Thales ydoedd un o'r prif athronwyr: yr ydoedd yn ei flodau oddentu A. M. 3330, ac yn gydoeswr a losiah Brenin Iuda. oedd y peth anhawddaf yn y gelaf ein meddwl; fe ddiosg byd." Dewiswyd ef gwedi hyny bob lledrith, fe egyr y rhanau gan Chilo y Lacedemoniad; ac tumewnol; fe chwilia yn fanwl mae yn un o'r tri gorchymyn yr enaid a'r ysbryd; ac a farna hyny y Dywed Pliny eu bod yn gywir feddyliau a bwriadau y gwedi eu cysegru mewn llythyren. galon. Mae yn dangos gyda pha au auraid yn Delphos. Bugwedi fanylrwydd a gofal y dylem hyny yn fawr ei fri, ac yn cael ei chwilio a phrofi ein hysbrydoedd, ddefnyddio yn fynych gan ereill; holi ein hunain, a gwilio ar ein nes o'r diwedd y cyrhaeddodd yr ffyrdd, a chadw ein calonau, awdurdod o ddwyfol oracl; a mewn trefn i dderbyn y wybod bernid iddo gael ei roddi yn aeth werthfawr hon; yr hyn mae ddechreuol gan Apollo ei hun. yn aml yn galw arnom i'w wncuAm y dyb gyffredin hon mae thur. "Holwch eich hunain, Cicero yn rhoddi y rheswm hwn; profwch chwychwi eich hunain ; "oherwydd fod y fath synwyr a ai nid ydych yn eich adnabod doethineb ynddo, gormodol i'w eich hunain ?" "Holed dyn ef ei briodoli i un dyn." A'r dybiaeth hun." 2 Cor. xi. 28. Mae ein iddo ddyfod oddiwrth Apollo ei Iachawdwr yn ceryddu ei ddishun, efallai oedd y rheswm iddo gyblion am eu hunain-ddyeithgael ei ysgrifenu mewn prif lyth-rwch; am na wyddent o ba ys-yrenau aur uwch dôr ei deml yn Delphos. bryd yr oeddynt. (Luc. ix. 55,) Ac medd yr Apostol, Os tybia neb,' trwy hunan-ddyeithrwch, pob dyn ei waith ei hun, ac yna caiff orfoledd ynddo ei hun yn unig, ac nid mewn arall. Gal. vi. 3. 4. Yma yr ydym yn cael gorchymyn i farnu ein hun. ain ac nid ereill, ac i ochelyd y byrbwylldra o euogfarnu ereill am yr un beiau ag yr ydym yn euog o honynt ein hunain, (Rhuf. ii. 1, 21, 22.) yr hyn y mae y dyn dyeithr iddo ei hun yn dra thueddol i'w wneuthur; Ie, a thamgwyddo mwy wrth fai bych. an mewn arall nag wrth un llawer mwy ynddo ei hun; yr hyn ynfydrwydd, hunan-ddyeithrwch, a rhagrith, mae ein Harglwydd yn barnu yn llymdost arno yn Mat. viii. 3-5. A phaham na byddai y gosodiad ardderchog hwn mewn cym-ei fod yn rhywbeth, ac yntau. aint parch yn y byd Cristionogol heh fod yn ddim, mae efe yn ag ydoedd yn yr un Paganaidd, twyllo ei hunan. Ond profed mae yn anhawdd dirnad. Mae y natur ddynol yr un yn awr ag ydoedd y pryd hyny: y galon mor dwyllodrus; ag mae yr angenrheidrwydd o'i gwilio a'i chadw yn para yr un. Ac nid ydym chwaith yn llai sicr ei fod yn orchymyn dwyfol. Ië, mae genym ni lawer mwy o sicrwydd nag oedd ganddynt hwy; yr oeddynt hwy yn tybied iddo ddyfod i waered o'r Nef, yr ydym ni yn gwybod ei ddyfod; yr hyn yr oeddynt hwy yn ei dybied, yr ydym ni yn sicr o hono. Canys mae yr oracl santaidd hon yn cael ei gwasgu atom mewn llawer dull, a'i hegluro mewn amrywiol olygiadau gan yr Ysbryd Glan, yn y dadguddiad a welodd Duw yn dda ei roddi ini fel ein harweinydd i ddyledswyddau a dedwyddwch; yn yr hwn megys mewn drych gallwn weled ein hunain, a gwybod pa fath ydym. (Iago i, 23.) Fe ddengys hwn ein hun ain ini; fe dreiddia i giliau dir A pha bwys a osodid ar hyn dan yr hen oruwchwyliaeth, a ymddengys yn amlwg yn y dyw ediadau hyn, Cadw dy galon yn dra dïesgeulus,' Diar iv. 23. Ymddiddenwch a'ch calon,' Psal, iv. 4. 'Chwilia fi o Dduw, a gwybydd fy nghalon; prawf fi, a gwybydd fy meddyliau.' Psal. cxxxix. 23. | haeddir trwy ddyfal sylwi ar eu Hola fi, Arglwydd, a phrawf fi; hamrywiol alluoedd, cynneddfau, chwilia fy arenau a'm calon.' nwydau, tueddiadau, gweithredPsal. xxvi. 2. 'Ceisiwn a chwiliadau, cyflwr, eu dedwyddwch, iwn ein ffyrdd.' Galar. iii. 40. a'u tymerau. Canys enaid dyn Mae hyn oll yn angenrheidiol er mewn ystyr briodol ydyw y dyn hunan-adnabyddiaeth, yr hyn yw ei hun, Cymarer Mat. xvi. 26. a unig sylfaen heddwch sylweddol. Luc ix. 25. Nid ydyw y corph Pe deuai dynolryw yn fwy ond y tŷ, yr enaid yw y deiliad cyffredin i weled y pwys a'r ang- sydd yn preswylio ynddo; y enrheidrwydd sydd arnynt am corph ydyw yr offeryn, yr enaid hunan-adnabyddiaeth, gan gael ydyw y celfyddwr sydd yn ei eu meddianu a pharch teilwng tu gyfarwyddo. ag ati, pe gwyddent yr iawn ffordd Mae i'r wybodaeth hon, yr hon i'w chyrhaeddyd; ac oddiar ys- ydyw testyn y traethawd cantyriaethau priodol o'i hardder-lynol, ddau priodoledd neillduol, chowgrwydd, ac effeithiau marwol yr hyn sydd yn ei gwahaniaethu hunan-ddyeithrwch, pe byddai ac yn ei gwneyd yn fwy dymunol iddynt ond ei gymeryd yn orch- nag un math arall o wybodaeth. wyl ac yn destyn myfyrdod beunyddiol i'w feithrin, mor fuan y gwelid cyfnewidiad dedwydd yn mucheddau ac ysbrydoedd dynion! Ond y trueni ydyw, ni wna dynion ystyried; ac ni roddant eu meddyliau yn ddifrifol ar waith ynghylch yr hyn sydd o flaen pobpeth arall yn deilwng o honynt, ac yn galw am danynt. Trwy y fath ddiogi rhyfedd, cys-haedd, o ran diffyg cyfleustra a gadrwydd, a chasineb at hunan- moddion, a chyfarwyddyd priodol ystyriaeth, maent yn cael eu i'w chyrhaeddyd; fel ag y mae tywys, yn ddiarwybod iddynt eu llawer o ranau ereill gwybodaeth. hunain, i lwybrau mwyaf peryglus Mae gan bob un o alluoedd cydidduwiaeth a drygioni; fel yr ffredin gyfleustra a dawn i'w chyrIuddewon gynt; am anniolch-haedd, pe byddai iddo ddim ond garwch a rhagrith neillduol pa casglu ei feddyliau a'u troi i mewn rai y dywed Duw ei hun; fy arno ei hun, gwilio ysgogiadau mhobl ni ddeall,' neu, nid ystyr- ei galon, a'u cydmaru a'i rëol. iant. Esa. i, 3. 6 Hunan-adnabyddiaeth ydyw yr wybodaeth hono am danom ein hunain, sydd yn dangos pa beth ydym, ac ydym yn ei wneyd, a ddylem fod, ac a ddylem wneyd, mewn trefn i fyw yn gysurus a defnyddiol yn y byd presennol, ac yn ddedwydd yn yr hwn a ddaw. Y cyfryngau o hono ydyw hunan-ymholiad; a'i ddyben yw hunan-lywodraethiad a hunanfwynhad. Mae yn gynnwysedig yn benaf mewn adnabyddiaeth o'n heneidiau; yr hyn a gyr 1. Maemor gyrhaeddadwy i bawb a'u gilydd. Nid yw yn gofyn cryf. der cof, grym athrylith, na dyfnder treiddiad, fel mae llawer o gelfyddydau ereill yn gofyn, er cyrhaedd gradd ganolig o gydnabyddiaeth â hwynt; yr hyn sydd yn eu gwneuthur yn anhygyrch i'r rhan fwyaf o ddynolryw. Nid ydyw chwaith o'u cyr 2 2 Mae o bwysfawrogrwydd gyd radd i bawb; ac o'r pwys mwyaf i bob un. Mae celfyddydau ereill yn cyfateb i amrywiol helyntion bywyd. Rhai yn fwy angenrheidiol i rai; ac ereill i ereill. Ond mae hon yn dal yr un berthynas a phob un sydd o berchen enaid anfarwol, dedwyddwch pa un mae yn ei ddymuno ac yn ei geisio. 3. Mae gwybodaeth arall yn dueddol i wneyd dyn yn goegfalch; ond mae hon yn ei gadw yn wastad yn ostyngedig. Ac nid hyny yn |