five prave five modo nimis acute, modo parum fubtiliter, dictis, aut ex iis, quæ victus aut aus, modo critices modo poëtices regulis ac legibus contraria, exciderant, elevandis indignam et ignobilem gloriam captare voluiffem. Quemadmodum tamen, minus recte aliquid dictum effe facile interdum est animadvertere; qua tamen in re erroris momentum lateat dicere difficile eft, multoque difficilius, fine longa difputatione erroris objectas nebulas difpellere; inprimis cum alieno fæpe errore obtundatur animi judicium, ita ut laqueis, quibus expedire volumus alios, ipfi incauti irretiamur: ita multum interdum confumfi operæ, ut uno verbo erroris fontem et cauffam declararem, aut ut illud apponerem, quo fimili aliorum errori occurreretur : cum modo ufum loquendi poëticum, modo poëticum aliquod phantafma, modo mythicam rationem parum recte teneri viderem. Sed monui fere verbo tantum ; cujufmodi si nonnulla forte occurrent, quæ, cur a me appofita fint, vix affequi poffit lector paullo acutior: respectu ad nobiliorem aliquem commentatorem, quamvis a me non nominatum, habito, adjecta ea effe meminerit, ut, cum viri etiam docti in eum errorem effent abrepti, adolefcens, adolefcens, qui in fimilem errorem aut difficultatem aut in eundem interpretem inciderit, ftatim habeat, quo eum redarguat. Cæterum eam legem et regulam, quæ omnibus interpretibus propofita effe debet, ut nihil, quod luce aliqua indigeat, cum ad illustrandum difficile fit, omittant ac prætereant, nihil, quod fatis lucis habeat, alienis luminibus affufis offufcent et obfcurent, nunquam ex oculis dimifi, atque ea adeo industria et cautione me illud affequutum effe fpero, ut, fi non raram doctrinam, exquifitas obfervationes, feveras in alios ftricturas attulerim, at utiles tamen commentarios in poëtarum principem condidiffe videri debeam, in quibus ea propofita fint, quibus ejus lectio adjuvari, commendari, et, fi non omni molestia liberata, at cum voluptate tamen aliqua conjuncta, videri poffit. Itaque nec doctrinam poëtæ illuftrare neglexi, et, fi qua ab eo erudite, hoc eft, five ex fabulis et hiftoriis arceffita five ex Græcorum poëtarum imitatione pofita effent, illa loca, fi fuperfunt, excitavi, nec tamen, etfi hoc nunc factum effe mallem, adfcripfi, ne moles commentariorum modum excederet. Quo eodem metu nec exempla coacervare in dictione explican da da volui, fed cum brevitatem unam omnium maximam virtutem talis operæ effe putarem, quotiefcunque licuit, aut verbo rem monui, aut ad viros doctos lectorem remifi, qui copiofiorem difputationem defideraret. Nec tamen totam meam qualemcunque operam his finibus circumfcribi paffus fum. Cum Virgilius is fit, in quo legendo magna juvenilium ftudiorum pars confumi foleat, eo quidem confilio, dummodo multi id fibi propofitum haberent, ut ad adolescentum ingenia polienda, ad fenfum et guftum pulchritudinis acuendum, ad judicium de omnibus iis, quæ ab arte et ingenio elaborata et expressa oculorum animique fenfui fubjici poffunt, informandum valere illa lectio et vim habere debeat: feci id, quod in alio poëta, qui non ita omnium manibus teritur, aut non nifi a callentioribus et doctioribus legitur, non mihi faciendum effe putarem, ut non modo ad ea, quæ difficilia ad intelligendum et obfcura funt, verum ad illa etiam legentium animos adverterem, quæ pulchra in poëta et præclara infignique aliqua venuftate nobilitata funt, ut iifdem, in aliis poëtis, five obfervandis ac deprehendendis five dijudicandis, adfuefcerent, Quam Quam interpretum five follertiam five induftriam cum fæpe in puerili lectione defiderarim, aliorum votis fimilibus fatis facere hoc inftituto volui. Quamquam enim illa ratio paullo plus difficultatis in fe habet, quam promittere videtur, fine tali tamen interpretationis genere vix ullus verus fructus ad elegantiam et ingenii perpolitionem aut orationis exornationem ex poëtæ lectione capi poteft. Poëta ipfe ex Burmanni recenfione, quæ Heinfianam fequitur, unice expreffus eft *; nec quicquam in contextu mutatum; nonquod non multa loca in Virgilio adhuc aut mendo aut mendi fufpicione laborare existimem, verum quoniam innovatio omnis in textu non modo periculi et dubitationis habet plurimum, verum etiam, dum fubinde nova exemplarium discrepantia infertur, ea res plus molestiæ et tædii quam fructus et utilitatis affert; ut adeo lectio alicujus fcriptoris femel fuit ad codicum fidem accurate fatis conftituta, ea, quæ five ingenii acumine five codicum ope mutari poffint, nifi ipfam fcriptoris fententiam afficiant, notis et obfervationibus fervari malim. Nullus porro alius facile poëta aut fcrip* In prima fcilicet editionę, ex quo tor tor a trecentis inde annis tot doctiffimorum virorum ftudia expertus eft; et poft Heinfii ac Burmanni feliciffimam operam nemo facile tam vanus auctor reperiatur, qui e libris fcriptis multa præclara, quæ nondum ex aliis libris notata fint, polliceri aufit. Quid? quod, fi quis lectionis varietatem ex optimis libris ad noftrum ufque tempus undique congeftam confideret, ad emendatiorem et ornatiorem Virgiliani carminis lectionem multum utique inde effe profectun largiatur, recentiorem tamen operam multo minus fructuofam fuiffe intelligat, quam fuperiorum temporum diligentiam, et a noviffimis Criticis vix quicquam varietatis e codicibus effe enotatum, quod non ex aliis libris jam ħotatum et plurium librorum confenfu effet confirmatum; pleraque, quod ipfi tribus codicibus comparandis experti fumus, ad aberrationes librariorum redire, at in iis locis, quæ vulnus habent, quod fententiam orationis obfcuret, reftituendis ac fanandis, ab his codicibus non magis quicquam utilitatis quam a cæteris arceffi poffe. Itaque ex innumeris iis codicibus, qui adhuc paffim in bibliothecis latent, licet eos excuti non omnino inutile fore pronuntiem, ad fummam tamen rei vix quicquam valde memorabile et infignis alicujus uti 3 litatis |