JAM nox hibernas bis quinque peregerat horas,
Excubitorque diem cantu prædixerat ales:
Simulus exigui cultor quum rufticus agri,
Tristia venturæ metuens jejunia lucis,
Membra levat, fenfim vili demiffa grabato;
Sollicitâque manu tenebras explorat inertes,
Veftigatque focum; læfus quem denique fenfit.
Parvulus exufto remanebat ftipite fomes,
Et cinis obductæ celabat lumina prunæ.
Admovet is pronam, fubmiffâ fronte, lucernam,
Et producit acu ftupas, humore carentes;
Excitat et crebris languentem flatibus ignem.
Tandem concepto tenebræ fulgore recedunt;
Oppofitâque manu lumen defendit ab aurâ,
Et referat claufa, quæ prævidet, oftia clavi.
Fufus erat terrâ frumenti pauper acervus; Hinc fibi depromit, quantum menfura patebat, Quæ bis in octonas excurrit pondere libras.
Inde abit, adfiftitque molæ; parvâque tabellâ,
Quam fixam paries illos fervabat in ufus,
Lumina fida locat: geminos tunc vefte lacertos
Liberat; et, cinctus villofæ tergore capræ,
Præverrit caudâ filices, gremiumque molarum.
Advocat inde manus operi, partitus utrinque;
Læva minifterio, dextra eft intenta labori;
Hæc rotat affiduis gyris, et concitat, orbem.
Tunfa Ceres rapido filicum decurrit ab actu.
Interdum feffæ fuccedit læva forori,
Alternatque vices. Modo ruftica carmina cantat,
Agreftique fuum folatur voce laborem:
Interdum clamat Cybalen: erat unica cuftos,
Afra genus, totâ patriam teftante figurâ,
Torta comam, labroque tumens, et fufca colorem;
Pectore lata, jacens mammis, conpreffior alvo,
Cruribus exilis, fpatiofâ prodiga plantâ;
Continuis rimis calcanea fiffa rigebant.
Hanc vocat, atque arfura focis inponere ligna
Inperat, et flammâ gelidos adolere liquores.
Poftquam inplevit opus juftam versatile finem,
Transfert inde manu tufas in cribra farinas,
Et quatit: at remanent fummo purgamina dorfo;
Subfidit fincera, foraminibusque liquatur
Emundata, Ceres. Lævi tum protinus illam
Conponit tabulâ, et tepidas fuper ingerit undas.
Contrahit admiftos dum fontes, atque farinas,
Transverfat durata manu; liquidoque coacto
Interdum grumos fpargit fale: jamque fuba&tum
Lævat opus, palmisque fuum dilatat in orbem,
Et notat, inpreffis æquo difcrimine quadris.
Infert inde foco: Cybale mundaverat aptum
Ante locum; teftisque tegit, fuper aggerat ignes.
Dumque fuas peragit Vulcanus, Vestaque, partes;
Simulus interea vacuâ non ceffat in horâ;
Verum aliam fibi quærit opem; neu fola palato
Sit non grata Ceres, quas jungat, conparat efcas.
Non illi fufpenfa focum carnaria juxta,
Durati fale terga fuis, truncique, vacabant:
Trajectus medium fparto fed cafeus orbem,
Et vetus adftri&ti fascis pendebat anethi.
Ergo aliam molitur opem fibi providus heros.
Hortus erat cafulæ jun&tus, quem vimina pauca,
Et calamo recidiva levi munibat arundo;
Exiguus fpatio, variis fed fertilis herbis.
Non illi deerat, quod pauperis exigit ufus.
Interdum locuples a paupere multa petebat:
Nec fumtus erat hujus opus, fed regula curæ.
Si quando vacuum cafulâ pluviæve tenebant,
Feftave lux;
fi forte labor ceffabat aratro ;
Horti opus illud erat. Varias deponere plantas
Norat, et occultæ conmittere femina terræ,
Vicinosque apte curâ submittere rivos.
Hic olus, hic, late fundentes brachia, betæ,
Fecundusque rumex, malvæque, inulæque, vire-
Plurima furgit ibi, crefcitque in acumina, radix;
Hic fifer, et, capiti nomen debentia, porra;
Hic etiam, nocuum capiti, gelidumque, papaver;
Grataque nobilium requies lactuca ciborum,
Et gravis in latum demiffa cucurbita ventrem.
Verum hic non domini, quis enim contractior
illo?
Sed populi proventus erat; Nonisque diebus
Venales olerum fafces portabat in urbem;
Inde domum, cervice levis, gravis ære, redibat;
Vix umquam urbani comitatus merce macelli.
Cepa rubens, fectique famem domat area porri,
Quæque trahunt acri vultus nafturtia morfu,
Intubaque, et Venerem revocans eruca morantem.
Tum quoque, tale aliquid meditans, intraverat
hortum.
Ac primum, leviter digitis tellure refoffa,
Quatuor educit cum fpiffis allia fibris;
Inde comas apii graciles, rutamque rigentem,
Vellit, et exiguo coriandra trementia filo.
Hæc ubi conlegit, lætum confedit ad ignem;
Et clarâ famulam pofcit mortaria voce.
Singula tum capitum nodofo cortice nudat,
Et fummis fpoliat coriis, contemtaque paffim
Spargit humi, atque abicit. Servatum gramine
bulbum
Tingit aquâ, lapidisque cavum demittit in orbem.
Hinc falis infpergit micas; fale durus adefo,
Cafeus adjicitur; dictas fuper ingerit herbas;
Et lævâ vestem setosa sub inguina fulcit.
Dextera piftillo primum fragrantia mollit
Allia; tum pariter misto terit omnia fucco.
It manus in gyrum: paullatim fingula vires
Deperdunt proprias; color eft e pluribus unus:
Nec totus viridis, quia lactea frufta repugnant;
Nec de lacte nitens, quia tot variatur ab herbis.
Sæpe viri nares acer jaculatur apertas
Spiritus, et fimo damnat fua prandia vultu:
Sæpe manu fummâ lacrimantia lumina tergit;
Inmeritoque furens dicit convicia fumo.
Procedebat opus: non jam falebrofus, ut ante,
Sed gravior lentos ibat piftillus in orbes.
Ergo Palladii guttas inftillat olivi,
Exiguique fuper vires infundit aceti;
Atque iterum conmifcet opus, miftumque recurat.
Tum demum digitis mortaria tota duobus
Circuit, inque globum diftantia contrahit unum;
Conftet ut effecti fpecies, nomenque, moreti.
Eruit interea Cybale quoque fedula panem;
Quem lotis recipit manibus; pulfoque timore
Jam famis, inque diem fecurus Simulus illam,
Ambit crura ocreis paribus, tectusque galero
Sub juga parentes cogit lorata juvencos,
Atque agit in fegetes, et terræ condit aratrum.
|